Ιστορία
Το κίνημα που έβαλε τα παιδιά των Μαύρων στα σχολεία

Το 1954 το Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτείων αναγνώρισε σαν αντισυνταγματικό το νόμο που πρόβλεπε διαχωρισμούς με βάση το χρώμα στην εκπαίδευση και επέβαλε στους μαύρους να πηγαίνουν σε ξεχωριστά σχολεία στις πολιτείες του Νότου. Τον Δεκέμβρη του 1956 το ίδιο δικαστήριο έκρινε αντισυνταγματικό το νόμο που επέβαλε διαχωρισμό βάση του χρώματος για τους επιβάτες των λεωφορείων, σε μια σειρά από πολιτείες του αμερικάνικου νοότου. 

Οι δύο αυτές δικαστικές αποφάσεις αποτέλεσαν την πρώτη ανατροπή για τους ρατσιστικούς νόμους που είχαν ψηφιστεί στις ΗΠΑ από το 1896 σε όλες τις πολιτείες του νότου. Το 1964-65 οι ρατσιστικοί νόμοι ανατράπηκαν πλήρως. 

Για να μπορέσουν να καταργηθούν οι ρατσιστικοί νόμοι μετά από μισό αιώνα και βάλε ρατσιστικού απαρτχάιντ, χρειάστηκαν μεγάλοι αγώνες και θυσίες που κορυφώθηκαν τη δεκαετία ανάμεσα στο 1954-55 και 1964-65. Αυτοί οι αγώνες είχαν να αντιμετωπίσουν την άγρια αντίδραση των οργανωμένων ακροδεξιών, των ρατσιστών του αμερικάνικου Νότου, της Κου Κλουξ Κλαν καθώς και των σεβάσμιων γερουσιαστών και κυβερνητών που τούς έκαναν τις πλάτες - αν δεν ήταν υποστηριοκτές τους. 

Κάθε φορά που οι κοινότητες των μαύρων, των λατίνων, των φτωχών λευκών, των συνδικάτων και της Αριστεράς αψηφούν τη δολοφονική μανία της αστυνομίας στις σημερινές ΗΠΑ, υπάρχει πίσω τους μια Ρόζα Παρκς. Η μεσήλικη ράφτρα που το 1955 πήγε στη φυλακή γιατί δεν παραχώρησε τη θέση της σε ένα λευκό μέσα στο λεωφορείο. 

Και κάθε φορά που ακροδεξιοί και ρατσιστές από το Ωραιόκαστρο μέχρι τη Φιλιπιάδα ζητούν να μην πάνε τα προσφυγόπουλα στα σχολειά μας, έχουμε πίσω μας την Ρούμπι Μπρίτζες, την εξάχρονη μαθήτρια, το πρωτάκι που μπήκε στη τάξη της αψηφώντας τον ρατσιστικό όχλο που την υποδέχτηκε έξω από το σχολείο στη Νέα Ορλεάνη. 

 


 

Ήταν Σεπτέμβρης του 1957 όταν όλος ο πλανήτης παρακολουθούσε στις εφημερίδες και τα επίκαιρα της εποχής τον αγώνα των 9 μαύρων μαθητών (έμειναν στην ιστορία ως “Little Rock Nine”) του Κεντρικού Γυμνασίου του Λιτλ Ροκ την πρωτεύουσα του Αρκάνσας, να μπουν σε ένα σχολείο που μέχρι εκείνη την χρονιά ήταν αποκλειστικά για λευκούς.

Οι μαθητές είχαν την υποστήριξη του NAACP, της αντιρατσιστικής «Εθνικής Ένωσης για την Πρόοδο των Εγχρώμων Ανθρώπων», όπως αποκαλούσαν τους μη-λευκούς στις ΗΠΑ. Η ΝΑΑCP είχε παίξει κεντρικό ρόλο στην οργάνωση του κινήματος που τρία χρόνια νωρίτερα, το 1954, είχε πετύχει την απόφαση του Ανώτατου Δικαστήριου που έβγαζε αντισυνταγματικό τον διαχωρισμό.     

Παρόλα αυτά ο κυβερνήτης του Αρκάνσας διέταξε την Εθνοφρουρά της Πολιτείας να περικυκλώσει το σχολείο και εμπόδιζε τους μαθητές να μπούνε στο σχολείο για να μην προκληθούν «επεισόδια». Όταν 17 μέρες μετά η διαταγή του ακυρώθηκε στο δικαστήριο οι μαθητές πήγαν και κατάφεραν να μπουν στο σχολείο περνώντας μέσα από ένα ρατσιστικό όχλο περίπου 1000 λευκών «αγανακτισμένων» που χτύπησε δύο μαύρους δημοσιογράφους. Την επόμενη μέρα απείλησαν να μπουκάρουν στο σχολείο. Κάτω από γενική κατακραυγή ο πρόεδρος Αιζενχάουερ έστειλε 1000 στρατιώτες του Αμερικάνικου Στρατού που ανέλαβε και τον έλεγχο της Εθνοφρουράς και οι μαθητές μπήκαν στο σχολείο. 

Το 1960 η προσπάθεια της εξάχρονης Ρούμπι Μπρίτζες να πάει σε σχολείο της Νέας Ορλεάνης αντιμετωπίστηκε από τους ρατσιστές με παρόμοιες απειλές και οργάνωση μποϋκοτάζ καλώντας τους λευκούς γονείς να μην πηγαίνουν τα παιδιά τους στο σχολείο. Αλλά το μποϋκοτάζ έφθινε, καθώς όλο και περισσότεροι γονείς από λευκές οικογένειες άρχισαν να στέλνουν τα παιδιά στο σχολεία για συμπαράσταση. 

Αυτές οι τολμηρές πράξεις αντίστασης είχαν πίσω τους μια μεγάλη δύναμη, το μαζικό κίνημα. Ήταν αυτή η δύναμη που επέβαλλε το σταμάτημα του διαχωρισμού και όχι οι δικαστές, η κεντρική κυβέρνηση και ο στρατός που επί χρόνια τον ανέχονταν και τον στήριζαν.  

Αμέσως μετά το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πόλεμου υπήρξε μια νέα ανάπτυξη του προοδευτικού, συνδικαλιστικού και αντιρατσιστικού κινήματος στις ΗΠΑ. Είχε προηγηθεί το μεγάλο εργατικό κίνημα της δεκαετίας του ’30, η ανάπτυξη του Κομμουνιστικού Κόμματος που στον αμερικάνικο νότο είχε δώσει ιδιαίτερη έμφαση στην στρατολόγηση των μαύρων εργατών. 

Η απάντηση του κατεστημένου ήταν η τρομοκρατία σε βορρά και νότο που από το 1950 εκδηλώνεται με τις αντι-κομμμουνιστικές δίκες και το κυνήγι μαγισσών που, υπό την ηγεσία του γερουσιαστή Μακ Κάρθυ, στόχευε σε οτιδήποτε προοδευτικό. Οι ηγέτες του NAACP διώχτηκαν με την κατηγορία ότι είχαν σχέσεις με την Αριστερά και το κίνημα πάγωσε. Αλλά προσωρινά.

Από το 1954 και μετά δίπλα στον αγώνα που διεξαγόταν σε διάφορα δικαστήρια άρχισε να ορθώνεται ένα πλατύ κίνημα κοινωνικής ανυπακοής από τη μαύρη κοινότητα που είχε τη στήριξη των φοιτητών, της όποιας αριστεράς είχε απομείνει όρθια, προοδευτικών χριστιανικών οργανώσεων. Αυτό περιλάμβανε κυριολεκτικά χιλιάδες δράσεις και μια μεγάλη ποικιλία μορφών κινητοποίησης:

Ειρηνικές καταλήψεις δημόσιων χώρων, τα λεγόμενα sit ins, στην αρχή μεμονωμένα, που στη συνέχεια πήραν τη μορφή πανεθνικής καμπάνιας. Μποϋκοτάζ, όπως αυτό στα λεωφορεία της πόλης Μοντγκόμερι, που ακολούθησε τη φυλάκιση της Ρόζα Παρκς, κράτησε ένα χρόνο και κατέληξε το 1956 στο σταμάτημα του ρατσιστικού διαχωρισμού μέσα στα λεωφορεία. Τις λεγόμενες «βόλτες ελευθερίας», δηλαδή τις περιοδείες ακτιβιστών στον αμερικάνικο νότο με στόχο τη στήριξη του τοπικού κινήματος και το σπάσιμο στην πράξη των διαχωρισμών στους δημόσιους χώρους. Και βέβαια τα μεγάλα συλλαλητήρια και πορείες, όπως η μεγάλη πορεία στην Ουάσιγκτον το 1963 όπου συμμετείχαν 200-300.000 διαδηλωτές, μαύροι και λευκοί από όλο το φάσμα του κινήματος ή η πορεία από το Σέλμα στο Μοντγκόμερι το 1965 με αίτημα ίσα δικαιώματα στην ψήφο.

Αυτό ήταν το μαζικό κίνημα που κατάφερε να νικήσει και να επιβάλει το τέλος των επίσημων θεσμικών διακρίσεων που ίσχυε στον αμερικάνικο νότο στην εκπαίδευση και συνολικότερα, παρά τους δεκάδες νεκρούς και χιλιάδες τραυματίες, φυλακισμένους, συλληφθέντες. 

Ανισότητα

Όμως ταυτόχρονα, μέσα από αυτήν την δεκάχρονη εμπειρία το ίδιο το κίνημα άρχισε να ριζοσπαστικοποιείται πολιτικά και ιδεολογικά. Το τέλος των επίσημων θεσμικών διακρίσεων σήμανε την αρχή ενός νέου αγώνα που ήταν συνολικότερος. Από τη μια για να καταργηθεί στην πράξη ο διαχωρισμός στο νότο, αλλά και ενάντια στην κοινωνική ανισότητα που δεν αφορούσε μόνο τους μαύρους του νότου, αλλά και του βιομηχανικού βορρά.

Έχοντας αντιμετωπίσει την άγρια καταστολή και βλέποντας την υποκρισία -νόμοι να ψηφίζονται αλλά να μην εφαρμόζονται- ένα κομμάτι της μαύρης κοινότητας και των λευκών φοιτητών άρχισε να σπάει από την μέχρι τότε κυρίαρχη γραμμή του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, αυτή της «μη-βίας» και των συμβιβασμών με το κυρίαρχο σύστημα, προτάσσοντας την ανατροπή. Μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα, ο Μάλκολμ Χ, βλέποντας τη δυναμική που εκφράστηκε μέσα από τον κοινό αγώνα μαύρων και λευκών για ίσα δικαιώματα, έγινε σύμβολο της ριζοσπαστικοποίησής του. 

Αυτός ο συνεχιζόμενος ξεσηκωμός έσπειρε τον φόβο, πέρα από τους κυβερνήτες του νότου, στην ίδια την κεντρική κυβέρνηση. Ο Μάλκολμ Χ δολοφονήθηκε το 1965 και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ το 1968, όταν πήγε να συμπαρασταθεί σε μια απεργία καθαριστών στο Τενεσί, που θεωρούσε κρίσιμη για τη νέα «Καμπάνια του Φτωχού Λαού» που ετοίμαζε. Το κίνημα πέρασε από τη «μη βία» στην επανάσταση. Οι εξεγέρσεις που ξέσπασαν κυρίως στα γκέτο των πόλεων του Βορρά αντιμετωπίστηκαν με το στρατό και είχαν εκατοντάδες νεκρούς. 

Οι αγώνες του κινήματος για ίσα δικαιώματα είχαν φέρει μεγάλες αλλαγές στη ζωή των μαύρων αμερικάνων, αλλά δεν είχαν εξαλείψει τις αιτίες του ρατσισμού στις ΗΠΑ. Την ανάγκη των εκπροσώπων του αμερικάνικου καπιταλισμού να χρησιμοποιούν το ρατσισμό για να διαιρούν και να αποδυναμώνουν τη δύναμη της αμερικάνικης εργατικής τάξης. 

Τα αμέσως επόμενα χρόνια εκατομμύρια μαύροι εργάτες και νέοι λευκοί έγιναν κομμάτι ενός μεγάλου ανατρεπτικού κινήματος που αμφισβήτησε τον αμερικάνικο καπιταλισμό για την φτώχεια, τον πόλεμο και τον ρατσισμό που γεννούσε, μέσα στην ίδια την καρδιά του κτήνους.