Περιβάλλον
Κλιματική αλλαγή και φαινόμενο του θερμοκηπίου: Eπιτέλους, παραδέχονται το πρόβλημα αλλά αρνούνται τις γνήσιες λύσεις

Διαβάστε αυτό το βιβλίο. Θα το βρείτε στο Mαρξιστικό Bιβλιοπωλείο

Η έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), ενός συνεδρίου επιστημόνων από 113 χώρες του πλανήτη που έγινε την περασμένη βδομάδα στο Παρίσι, είναι καταπέλτης: για πρώτη φορά ένα επίσημο συνέδριο δηλώνει ανοιχτά και καθαρά ότι η αλλαγή του κλίματος οφείλεται στην “ανθρώπινη δραστηριότητα” και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου: αν δεν παρθούν άμεσα μέτρα, λέει η έκθεση, τα αποτελέσματα θα είναι πια μη αντιστρέψιμα.  

Η μέση θερμοκρασία στον φλοιό της γης, γράφει η έκθεση, θα έχει αυξηθεί μέχρι το τέλος του αιώνα μέχρι και 4.5 βαθμούς Κελσίου. Οι πάγοι στους πόλους θα λιώσουν, τα παγόβουνα θα εξαφανιστούν. H στάθμη  της θάλασσας θα ανέβει πάνω από μισό μέτρο. Χιλιάδες νησιά θα εξαφανιστούν από τον χάρτη. Ολόκληρες χώρες, σαν το Μπαγκλαντές, θα πλημμυρίσουν.  

Η θερμοκρασία της γης έχει φτάσει ήδη στα υψηλότερα επίπεδα που έχουν καταγραφεί ποτέ και η ανθρωπότητα έχει αρχίσει ήδη να υφίσταται τις συνέπειες: οι τυφώνες, η ξηρασία, οι πλημύρρες, οι άγριες καταιγίδες, το πολικό ψύχος -όλα τα “ακραία καιρικά φαινόμενα” που μαστίζουν τον πλανήτη τα τελευταλια χρόνια- παραδέχεται η IPCC, οφείλονται σε μεγάλο βαθμό, στις εκπομπές των “αερίων του θερμοκηπίου”.  

Η αποτυχία του Κυότο 

 Οι επιστήμονες, οι οικολογικές οργανώσεις, η αριστερά, το  κίνημα ενάντια στην καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση προειδοποιούν εδώ και χρόνια για τους κινδύνους που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα από την κλιματική αλλαγή. Οι κυβερνήσεις, όμως, αδιαφορούσαν. Η “εθνική οικονομία” -τα συμφέροντα των καπιταλιστών δηλαδή- είχαν πάντα μεγαλύτερη προτεραιότητα από το φυσικό περιβάλλον και την ζωή των ανθρώπων. 

Το πετρέλαιο είναι κυριολεκτικά το αίμα του καπιταλισμού. Ολόκληρη η βιομηχανική παραγωγή στηρίζεται στην καύση υδρογονανθράκων. Μόνο όταν οι πιέσεις από το κίνημα και την κοινή γνώμη έγιναν ανυπόφορες αναγκάστηκαν οι άρχουσες τάξεις να πάρουν πρωτοβουλίες για να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Ακόμα και τότε, όμως, το μόνο που έκαναν ήταν να μοιράζουν ανέξοδες υποσχέσεις. 

Στην Σύνοδο του Κυότο, που έγινε στην Ιαπωνία το 1997 (μετά από την ουσιαστικά αποτυχημένη σύνοδο του Ρίο το 1992) θεσπίστηκαν για πρώτη φορά όρια στις εκπομπές των καυσαερίων που θα επιτρεπόταν να παράγει κάθε χώρα. Αλλά τα όρια που έβαλαν ήταν πολύ μεγάλα. Και ύστερα καμμιά κυβέρνηση δεν φρόντισε, ουσιαστικά, να τηρηθούν. 

Η Ευρωπαϊκή Ενωση έφτιαξε, βέβαια, μια οδηγεία που ορίζει συγκεκριμένα “δικαιώματα” εκπομπών όχι μόνο για τα κράτη αλλά και τις  μεγάλες επιχειρήσεις. Αλλά τα δικαιώματα αυτά μπορούν να πουλιούνται και να αγοράζονται και οι τιμές τους διαμορφώνονται, ανάλογα με την αγορά και την ζήτηση στο “ευρωπαϊκό χρηματιστήριο ρύπων”! Με τα όρια του Κυότο τόσο ψηλά, οι τιμές των δικαιωμάτων έπεσαν τόσο χαμηλά, ώστε να μην αξίζει να ρίξουν οι επιχειρήσεις  ούτε ένα Ευρώ σε νέες, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ΔΕΗ. Πέρσι πλήρωσε 80 εκατομμύρια Ευρώ για αγορά πρόσθετων δικαιωμάτων ρύπανσης. Για να εκσυγχρονίσει τον εξοπλισμό της θα χρειαζόταν εκατονταπλάσιες επενδύσεις. Η πιο κερδοφόρα λύση ήταν η ρύπανση. 

Στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, οι ΗΠΑ του Μπους αποφάσισαν απλά να καταγγείλουν ολοκληρωτικά το Κυότο και να κλείσουν τα μάτια  στο πρόβλημα της υπερθέρμανσης. Οι φράσεις “κλιματική αλλαγή” και “φαινόμενο του θερμοκηπίου” έγιναν, ουσιαστικά απαγορευμένες. Οπως κατήγγειλαν πρόσφατα οι επιστημονικές οργανώσεις στο Κογκρέσο, 2 στους 5 αμερικανούς επιστήμονες έχουν πέσει θύμα λογοκρισίας οι επίμαχες φράσεις διαγράφτηκαν από τα επιστημονικά τους συγγράμματα! 

Το αποτέλεσμα του Κυότο ήταν η αποτυχία: αντί να μειωθούν οι  εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου εκτινάχτηκαν στα ύψη.  

Η αγορά της “ανανεώσιμης ενέργειας” 

Παρά τα μεγάλα λόγια τίποτα δεν πρόκειται και τώρα να αλλάξει μετά την Διακυβερνητική του Παρισιού. Στο Κυότο οι εκπρόσωποι των καπιταλιστών και των κυβερνήσεών τους πέταξαν απλά τις προειδοποιήσεις των επιστημόνων στα σκουπίδια. Τώρα όμως ξαφνικά άλλαξαν ταχτική: από εμπόδιο οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μετατράπηκαν ξαφνικά στα μάτια τους σε ευκαιρίες για ανάπτυξη, μπίζνες και κέρδη.

Η πιο εξωφρενική πρόταση αντιμετώπισης της απειλής της κλιματικής αλλαγής ήρθε από την Αμερική του Μπους: αντί να περιορίσουμε τις εκπομπές των καυσαερίων, ο Μπους και οι φίλοι του πρότειναν  την τοποθέτηση σε τροχειά γύρω από την γη τεράστιων κατόπτρων, την εκτόξευση αλουμινένιων μπαλονιών γεμάτων με υδρογόνο, τον ψεκασμό της ατμόσφαιρας με θαλασσινό νερό ή απλά την προστασία από την επικίνδυνη ηλιακή ακτινοβολία με ένα πέτασμα καπνού... “Η αλλαγή της ηλιακής ακτινοβολίας” έγραφε το σημείωμα που έστειλε η κυβέρνηση του Μπους στην Διακυβερνητική, αποτελεί την πιο “σημαντική προστασία” απέναντι στην απειλή της κλιματικής αλλαγής. “Υστερα από έξι χρόνια σύγχυσης και άρνησης”, γράφει ο Τζορτζ Μομπιότ,  ένας από τους πιο γνωστούς ακτιβιστές του οικολογικού κινήματος της Βρετανίας,  “οι ΗΠΑ επιμένουν τώρα ότι πρέπει να βρούμε τρόπους με τους οποίους θα εμποδίσουμε μέρος της ηλιακής ενέργειας να φθάσει στην Γη... Μια ακριβέστερη περιγραφή αυτών των προτάσεων θα μπορούσε να είναι ότι παρέχουν “σημαντική προστασία” απέναντι στην ανάγκη να περικοπούν οι εκπομπές των καυσαερίων... Το αίτημα για διοχέτευση χρημάτων στην έρευνα τέτοιου είδους λύσεων αποτελεί ακόμα μια ένδειξη ότι το όψιμο ενδιαφέρον του Μπους... είναι πλασματικό. Απλώς καλεί τους φίλους του σε νέες μπίζνες...” 

Αλλά και η αντιμετώπιση της Ευρωπαϊκής Ενωσης δεν είναι καλύτερη. Η Κομισιόν έχει θέσει στόχους για την όλο και μεγαλύτερη κάλυψη των ενεργειακών αναγκών από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η Ελλάδα, για παράδειγμα έχει την υποχρέωση να παράγει μέχρι το 2010 το 20.1% της καταναλωνόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Συνδιασμένοι με την “απελευθέρωση της παραγωγής ενέργειας” οι στόχοι αυτοί δεν είναι παρά ένα κίνητρο προς τους ιδιώτες να επενδύσουν σε αιολικά και ηλιακά πάρκα ή στην παραγωγή “βιοντίζελ”.  

Οι υποψήφιοι επενδυτές, γράφει η Ελευθεροτυπία, έχουν αρχίσει  ήδη να σχηματίζουν “ουρά για να αρπάξουν ένα μερίδιο από την ενεργειακή  πίττα”. Το υπουργείο έχει κατακλυστεί από εκατοντάδες επενδυτικές προτάσεις -για την εγκατάσταση ανεμογεννητριών μέσα σε δάση και προστατευμένες περιοχές, για την λειτουργία γραμμών παραγωγής καυσίμων από φυτικά έλαια ή την καλλιέργεια, αντί για καπνά και βαμβάκι, ηλίανθων και ηλιοκάμβης. Αν υπολοποιηθούν αυτές οι επενδύσεις η Ελλάδα θα μπορεί να παράγει 750 εκατομμύρια λίτρα βιοντίζελ το χρόνο -έξι περίπου φορές δηλαδή περισσότερα από τα όρια που έχει επιβάλλει η Ευρωπαϊκή Ενωση. Φυσικά οι επενδύσεις αυτές θα μετριούνται σε εκατοντάδες εκατομμύρια Ευρώ - μια μεγάλη ώθηση, σίγουρα, για την ανάπτυξη και την εθνική οικονομία.  

Η επιστροφή των πυρηνικών 

 Οι ευκαιρίες για ανάπτυξη και μπίζνες είναι η μια μόνο όψη του ενδιαφέροντος που δείχνουν οι κυβερνήσεις για το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η άλλη όψη είναι η αβεβαιότητα που επικρατεί στις αγορές του πετρελαίου.  

Η αύξηση της ζήτησης λόγω της ανάπτυξης της Κίνας και των άλλων νέων “αναδυόμενων” μεγάλων οικονομιών έχει φέρει τεράστιες αναταραχές στην παραγωγή και την διανομή του πετρέλαιου. Ο πόλεμος στο Ιράκ και την Σομαλία, οι απειλές ενάντια στο Ιράν, οι εκβιασμοί σε βάρος  της Βενεζουέλας και της Βολιβίας, ο “εμφύλιος” πόλεμος στην Τσετσενία δεν είναι παρά οι κορυφές ενός παγόβουνου συμμαχιών, λυκοφιλιών και  ανταγωνισμών ανάμεσα στις Μεγάλες Δυνάμεις για τον έλεγχο των φυσικών πόρων του πλανήτη. Χέρι-χερι με την προσπάθεια ελέγχου πηγαίνει και η προσπάθεια αντικατάστασης του πετρέλαιου με άλλες πηγές ενέργειας. Για αυτό την ίδια στιγμή που οι κυβερνήσεις παριστάνουν ότι νοιάζονται ξαφνικά για την κλιματική αλλαγή, συστήνουν επιτροπές και νομοθετούν οδηγίες για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, πριμοδοτούν και μια άλλη μορφή ενέργειας, που δεν έχει τίποτα το οικολογικό: την πυρηνική.  

Οι ΗΠΑ του Μπους, η Γερμανία της Μέρκελ, η Βρετανία του Μπλέρ -όλες οι μεγάλες οικονομίες ετοιμάζονται πυρετωδώς να εγκαταστήσουν νέους πυρηνικούς αντιδραστήρες, γράφοντας στα παλιά τους τα παπούτσια τις παλιές τους δεσμεύσεις και υποσχέσεις. “Σήμερα”, γράφει η Ελευθεροτυπία, “λειτουργούν 435 αντδραστήρες σε όλο τον πλανήτη. Αλλοι 28 βρίσκονται στο στάδιο της κατασκευής ενώ 222 ακόμα στο στάδιο του σχεδιασμού...” 

 Υπάρχει λύση; 

 Οι λύσεις που προτείνουν οι κυβερνήσεις, οι επιτροπές των ειδικών τους και οι οργανισμοί τους δεν πρόκειται να δουλέψουν -όπως δεν δούλεψαν και όλα τα προηγούμενα χρόνια. Και όμως οι λύσεις είναι απλές -και το κίνημα τις έχει διατυπώσει καθαρά εδώ και πολλά χρόνια. 

Το πρώτο που χρειάζεται είναι η μείωση κατακόρυφα της κατανάλωσης ενέργειας. Οι απολογητές του συστήματος υποστηρίζουν ότι αυτοί που τα λένε αυτά θέλουν να μας γυρίσουν πίσω στις σπηλιές -χωρίς θέρμανση, ηλεκτρικό ρεύμα, τηλέφωνα και συγκοινωνίες. Αυτό είναι τεράστιο ψέμα. Η σπατάλη της ενέργειας δεν οφείλεται στην ιδιωτική κατανάλωση -στο ρεύμα που καίμε για να μαγειρέψουμε ή το πετρέλαιο για να ζεσταθούμε. Oφείλεται στον ίδιο τον καπιταλισμό, στο σύστημα της τυφλής παραγωγής για την τυφλή συσσώρευση.  

Το ίδιο ισχύει και με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Σήμερα οι καπιταλιστές πριμοδοτούν το βιοντίζελ. Φυσικά τα καύσιμα που παράγονται από φυτά είναι πολύ πιο ακίνδυνα για το περιβάλλον, αφού το διοξείδιο του άνθρακα που απελευθερώνουν ξαναδεσμεύεται με κάθε καλλιέργεια. Αλλά δεν είναι καθόλου φιλικά προς τον άνθρωπο. Για να παραχθεί ένα λίτρο βιοντίζελ χρειάζονται πολλά τετραγωνικά μέτρα καλλιεργήσιμης γης. Για να εξασφαλίσουμε αρκετό βιοντίζελ για τα αυτοκίνητα που κυκλοφορούν στην Δύση θα πρέπει να μετατρέψουμε εκατομμύρια στρέμματα από καλλιέργειες τροφίμων σε καλλιέργειες καυσίμων -καταδικάζοντας με αυτόν τον τρόπο εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους στην πείνα και την λοιμοκτονία. Η αυτοκινητοβιομηχανία, όμως, θα μπορεί έτσι να συνεχίζει να πουλάει αυτοκίνητα ανενόχλητη. 

Το οικολογικό κίνημα έχει καταθέσει μέχρι σήμερα εκατοντάδες προτάσεις για την διάσωση του περιβάλλοντος. Οσο όμως η εξουσία παραμένει στα χέρια των καπιταλιστών η εφαρμογή τους θα είναι κάθε φορά μια κοροϊδία. Ενας τρόπος μόνο υπάρχει για να σώσουμε τον πλανήτη: να αφαιρέσουμε την εξουσία από τους βιομήχανους και τους τραπεζίτες -τα αφεντικά των πολυεθνικών του πετρέλαιου και της αυτοκινητοβιομηχανίας, τους ιδιοκτήτες των αεροπορικών εταιριών, τους εφοπλιστές κλπ- και να την πάρουμε μόνοι μας στα χέρια μας. Τότε όλες αυτές οι φανταστικές προτάσεις θα μπορέσουν να ανθίσουν πραγματικά.