Ενα απλό πραξικόπημα;

Οι τελευταίες βδομάδες έχουν προκαλέσει ζαλάδα σε πολύ κόσμο, σε επαναστάτες και σε μη επαναστάτες. Πήρε μόνο ένα μήνα από την αυτοπυρπόλυση του Μοχάμεντ Μπουαζίζι μέχρι οι μάζες της Τυνησίας να ανατρέψουν τη δικτατορία του προέδρου Ζάιν ελ-Αμπιντίν Μπεν Αλί στις 14 Γενάρη.

Δυόμιση βδομάδες μετά, ένας ακόμη πιο ισχυρός τύραννος, ο Χόσνι Μουμπάρακ, σαρώθηκε από τις μαζικές διαδηλώσεις στην Αίγυπτο. Όμως, πόσα έχουν αλλάξει πραγματικά; “Πολύ λίγα”, λέει ο εκπρόσωπος του ιμπεριαλιστικού ρεαλισμού, Τζορτζ Φρίντμαν, στην ιστοσελίδα γεωστρατηγικής Stratfor:

“Αυτό που συνέβη δεν ήταν επανάσταση. Οι διαδηλωτές ποτέ δεν έριξαν τον Μουμπάρακ, πόσο μάλλον το καθεστώς. Αυτό που συνέβη ήταν ένα στρατιωτικό πραξικόπημα που χρησιμοποίησε τις διαδηλώσεις ως προκάλυμμα για να διώξει τον Μουμπάρακ ώστε να σώσει το καθεστώς. Όταν στις 10 Φλεβάρη ήταν ξεκάθαρο πως ο Μουμπάρακ δεν θα εγκατέλειπε την εξουσία εθελοντικά, ο στρατός προχώρησε σε μια μορφή πραξικοπήματος ώστε να τον εξωθήσει στην παραίτηση.”

Σύμφωνα με τον Φρίντμαν, η αιγυπτιακή επανάσταση δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα επεισόδιο που επέτρεψε στο στρατό να τακτοποιήσει τους λογαριασμούς του με τον Μουμπάρακ όσον αφορά το στόχο του πρώην προέδρου να τον διαδεχτεί ο γιος του, Γκαμάλ.

Αυτή η ανάλυση δεν είναι εντελώς λάθος. Επισημαίνει ότι, ακόμη κι αν ο Μουμπάρακ έφυγε, το καθεστώς στο οποίο ήταν επικεφαλής συνεχίζει να υπάρχει. Ακόμη πιο βαθειά, ο πυρήνας του αιγυπτιακού κράτους -οι καταπιεστικοί του μηχανισμοί- επιβιώνουν ακόμη.

Οι “Δυνάμεις Κεντρικής Ασφαλείας” μπορεί να τσακίστηκαν στις οδομαχίες της 28ης του Γενάρη, αλλά ο στρατός σίγουρα δεν τσακίστηκε. Μάλιστα, ένας από τους λόγους που οι στρατηγοί προχώρησαν σε δράση την προπερασμένη Παρασκευή ίσως ήταν για να κρατήσουν το στρατό ακέραιο. Ίσως ανησυχούσαν για το πόσο πιστοί θα τους έμεναν οι κληρωτοί φαντάροι και οι υπαξιωματικοί, πολλοί από τους οποίους είχαν συναδελφωθεί με τους διαδηλωτές.

Το καθεστώς του Σάχη έφτασε να διαλυθεί στη διάρκεια της Ιρανικής Επανάστασης το 1978-79 λόγω του σωρευτικού αποτελέσματος που προκάλεσαν οι ματοβαμένες διαδηλώσεις και απεργίες οι οποίες έφθειραν τη συνοχή και το ηθικό του στρατού.

Η πεισματάρικη παραμονή του Μουμπάρακ στην εξουσία προκαλούσε ένα αντίστοιχο σενάριο. Γι' αυτό και οι ΗΠΑ μαζί με τον στρατό τον ξεφορτώθηκαν χωρίς καθόλου λύπηση. Όμως, διώχνοντάς τον και παίρνοντας οι ίδιοι την εξουσία, οι στρατηγοί έχουν βάλει τον εαυτό τους στο επίκεντρο. Η εμφάνιση του Ύπατου Συμβουλίου των Ενόπλων Δυνάμεων φέρνει στη μνήμη όργανα όπως το Συμβούλιο Διοίκησης της Επανάστασης, τη στρατιωτική χούντα μέσω της οποίας ο Γκαμάλ Αμπντούλ Νάσερ κυβέρνησε την Αίγυπτο μετά το 1952.

Όμως ο Μοχάμεντ Ταντάουϊ, επικεφαλής του Ύπατου Συμβουλίου, δεν είναι κανένας Νάσερ. Μια αναφορά της αμερικάνικης πρεσβείας που διέρρευσε στο Γουΐκι-λικς λέει: “ακούγονται μεσαίοι αξιωματικοί του Υπουργείου Άμυνας να δηλώνουν ανοιχτά την περιφρόνησή τους για τον Ταντάουϊ. Αποκαλούν τον Ταντάουϊ “σκυλάκι του Μουμπάρακ”.”

Τα στοιχεία αυτά υπογραμμίζουν πως η στρατιωτική χούντα θα κάνει το παν για να διατηρήσει την καθεστυκία τάξη. Αλλά αυτή η σκέψη μας οδηγεί να δούμε τι είναι λάθος στην ανάλυση του Φρίντμαν.

Όσες τριβές και να υπάρχουν μεταξύ του Μουμπάρακ και του στρατού του, ήταν οι αυτοοργανωμένες μάζες σε όλη την Αίγυπτο που ανάγκασαν τους στρατηγούς να προχωρήσουν σε δράση.

Τώρα ο στρατός παλεύει να βάλει το τζίνι ξανά μέσα στο μπουκάλι. Αυτό μπορεί να μην είναι τόσο εύκολο. Μια από τις αποφασιστικές εξελίξεις τις μέρες που οδήγησαν στην πτώση του Μουμπάρακ ήταν το άπλωμα του απεργιακού κινήματος.

Το ξέσπασμα αυτό δεν έπεσε από τον ουρανό -τα τελευταία χρόνια η Αίγυπτος βιώνει το μεγαλύτερο κύμα εργατικών αγώνων από τη δεκαετία του 1940.

Αυτό που μπορεί να δούμε τώρα να εξελίσσεται είναι το είδος της αλληλεπίδρασης μεταξύ οικονομικών και πολιτικών αγώνων που ανέλυσε η Ρόζα Λούξεμπουργκ στη διάρκεια της Επανάστασης του 1905.

Η πολιτική νίκη που πέτυχαν μπορεί να ενθαρρύνει τους εργάτες να απαιτήσουν λύσεις για τα οικονομικά βάσανα που εξάλλου προκάλεσαν από την αρχή την εξέγερση. Με τη σειρά τους, αυτοί οι αγώνες μπορούν να δυναμώσουν το πολιτικό κίνημα για να πέσει ολόκληρο το καθεστώς. Η αιγυπτιακή επανάσταση απέχει πολύ από το να τελειώσει.