Πολιτισμός
Θέατρο: Η σφαγή των Παρισίων

Μια μεγάλη θεατρική παράσταση από αυτές που σε γεμίζουν δράση και κίνηση, ένταση και εικόνες είναι η παράσταση “Η σφαγή των Παρισίων” του ελισαβετιανού θεατρικού συγγραφέα Κρίστοφερ Μάρλοου που ανέβασε για δεύτερη σερί χρονιά (αυτή τη φορά όχι για δύο αλλά για τέσσερις παραστάσεις) ο σκηνοθέτης Χρήστος Θεοδωρίδης και η Ορχήστρα των Μικρών Πραγμάτων στο Φεστιβάλ Αθηνών.

Η σφαγή των Παρισίων, που έμεινε στην ιστορία σαν η νύχτα του Αγ. Βαρθολομαίου, είναι η προσπάθεια εξολόθρευσης των Γάλλων προτεσταντών (Ουγενότων) από τους Καθολικούς στο Παρίσι στις 24 Αυγούστου 1572, ανήμερα του Αγίου Βαρθολομαίου. Η σφαγή αυτή διήρκεσε δύο τουλάχιστον μέρες στην πρωτεύουσα και επεκτάθηκε στην επαρχία με χιλιάδες νεκρούς. Η σφαγή του Αγίου Βαρθολομαίου αποτέλεσε σημείο αναφοράς για τους Γαλλικούς Θρησκευτικούς Πολέμους και η σφοδρότητα της βίας που εξαπέλυσε η Γαλλική μοναρχία ενάντια στους αντιπάλους της συγκλόνισε ολόκληρη την Ευρώπη ανοίγοντας για πρώτη φορά τη συζήτηση του συνταγματικού ελέγχου πάνω στην παντοδύναμη “ελέω θεού” γαλλική μοναρχία.

Ο Κρίστοφερ Μάρλοου (1564 -1593) ήταν Άγγλος θεατρικός συγγραφέας, ποιητής, ηθοποιός και μεταφραστής, ο σπουδαιότερος πρόδρομος του Σαίξπηρ στην αγγλική δραματουργία, ο οποίος δραστηριοποιήθηκε την εποχή των Ελισαβετιανών χρόνων. 

Έχοντας γράψει την “Σφαγή των Παρισίων” λίγα μόλις χρόνια μετά τα γεγονότα, και με τις πλάτες της προτεστάντισσας βασίλισσας Ελισάβετ που αποδοκίμασε σφόδρα την νύχτα του Αγ. Βαρθολομαίου (συνεχίζοντας ωστόσο να κρατάει καλές διπλωματικές σχέσεις με τη γαλλική μοναρχία ενάντια στον επεκτατισμό του Ισπανικού θρόνου), ο Μάρλοου κάνει μια πικρή και σκληρή κριτική τόσο πάνω στα ζητήματα της βίας, αλλά ακόμα περισσότερο στην υποκρισία και την λαγνεία της μοναρχικής εξουσίας. Στα πρόσωπα του βασιλιά, της μητέρας του, του Δούκα του Γκιζ, της Μαργαρίτας Βαλουά και του Ερρίκου της Ναβάρας παρουσιάζεται ο αέναος κύκλος της βίας και της εξουσίας.

Το έργο αυτό του Μάρλοου δεν θεωρείται από τα καλύτερά του. Κακογραμμένο, με μικρές σκηνές και με πολλούς χαρακτήρες (45 χαρακτήρες υπάρχουν στο κείμενο) που δεν εμφανίζονται ξανά περιπλέκοντας τον θεατή, με σκηνές όπως αυτές τις ίδιας της σφαγής να παρουσιάζονται όχι σαν κορύφωση, αλλά στη μέση της παράστασης, με δολοπλοκίες και δολοφονίες που δεν κορυφώνουν την τραγικότητας της θεατρικής πράξης και με διάρκεια δύο ωρών που είναι απαγορευτική για το σύγχρονο θέατρο. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν είναι από τις παραστάσεις που ανεβαίνουν εύκολα. Στην Ελλάδα η παράσταση ανεβαίνει για πρώτη φορά.

Θεατρική σύνθεση

Αυτό που καταφέρνει ο Χρήστος Θεοδωρίδης και η ομάδα του, είναι μια θεατρική σύνθεση μεταξύ κλασσικού/ελισαβετιανού και σύγχρονου θεάτρου με δουλεμένες λεπτομέρειες και ειδική βαρύτητα. 

Έχοντας μετατρέψει την πραγματική σκηνή του θεάτρου σε αίθουσα του θρόνου και τις κερκίδες του θεάτρου σε σκηνή μιας μεγάλης ευρωπαϊκής πλατείας, μιας πιάτσας με μεγάλα σκαλοπάτια, φέρνει τον θεατή να παρακολουθεί τα γεγονότα σαν σε τηλεόραση.  Με βασικό εργαλείο την συνεχή κίνηση των ηθοποιών, η κτηνώδης κατανάλωση των πλούσιων εδεσμάτων του βασιλικού τραπεζιού, οι ώρες των αποφάσεων πάνω από τα βασιλικά τραπέζια με τις συμφωνίες, τις κουμπαριές και τους γάμους συμφερόντων, οι μηχανορραφίες και τα μυστικά πίσω από τους τοίχους του παλατιού, αποδεικνύουν τον ξεπεσμό της μοναρχίας.

Η σκηνή της σφαγής όπως την παρουσίασε ο Θεοδωρίδης είναι από μόνη της ένα εικαστικό γεγονός. Οι καλεσμένοι τρέχουν, ένα κυνηγητό πάνω στα σκαλιά, κάτω από εκκλησιαστικούς ήχους, ο κατατρεγμός και τελικά η συνεχής επανάληψη της κίνησης του μαχαιρώματος, μεγεθύνουν τα μαύρα συναισθήματα της παράλογης απάνθρωπης πράξης.

Οι συνεχείς αντιθέσεις σε όλους τους τομείς -από το φως στο σκοτάδι, από το θερμό στο ψυχρό, από την αέναη κίνηση στη νεκρική ακινησία, από τη σιωπή στις φανφάρες, από το δράμα στην πρόζα, σε ένα σκηνικό που απλώνει και μικραίνει ανάλογα με την περίσταση- δημιουργούν την απαραίτητη καλλιτεχνική ένταση και κρατάνε ζωντανό το ενδιαφέρον στη δίωρης διάρκειάς παράσταση. Αλλά και ο μαγικός τρόπος με τον οποίο, κρατώντας τους ηθοποιούς σχεδόν εξ' ολοκλήρου και για όλο το δίωρο στην σκηνή, καταφέρνει να εναλλάσσει τους ρόλους χωρίς να κουράζει. Να δημιουργεί νέους μικροχώρους μέσα στο ήδη ενιαίο σκηνικό, είναι σκηνοθετικές ιδέες που απογειώνουν την παράσταση. Πολύ σημαντική η βαριά αλλά ταυτόχρονα σύγχρονη δημιουργική στάση στα κοστούμια, το μακιγιάζ, και τα σκηνικά.

Στη σφαγή των Παρισίων τα χειρότερα εγκλήματα γίνονται στο κέντρο της Ευρώπης στο όνομα του Θεού και του σταυρού. Αλλά η θρησκεία αναδεικνύεται σαν ένα ακόμα όχημα για να συγκρουστούν αντικρουόμενα συμφέροντα και επιδιώξεις.