Βιβλία
Βιβλιοπαρουσίαση: Το πρόσφατο μέλλον - Η κλασική αρχαιότητα ως βιοπολιτικό εργαλείο

“Κλείνοντας το οπισθόφυλλο του βιβλίου, αναρωτιέμαι πώς είναι δυνατόν ένα βιβλίο να τσιτάρει με διαφορά λίγων σελίδων τον Φουκώ, την Άνα Γούλα, τον Ντεριντά, τη Μαριέττα Γιαννάκου και ένα σωρό άλλους “διανοητές” (σε εισαγωγικά ή όχι), και πώς αυτό το περίεργο μείγμα μπορεί να συνεχίζει να συσχετίζεται με την προγραμματική δήλωση της συζήτησης για την αρχαιότητα ως βιοπολιτικό εργαλείο”, ανέφερε ο αρχαιολόγος Στέλιος Λεκάκης στην αρχή της εκδήλωσης-παρουσίασης του βιβλίου “Το πρόσφατο μέλλον - Η κλασική αρχαιότητα ως βιοπολιτικό εργαλείο” του συγγραφέα Δημήτρη Πλάτζου, στις 24/5, στο Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων. Στην παρουσίαση μίλησαν εκτός από τον Σ. Λεκάκη που συντόνισε την συζήτηση, ο Στάθης Γκότσης, ιστορικός, η Δέσποινα Κουτσούμπα, αρχαιολόγος και ο συγγραφέας. 

Το βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Νεφέλη “επεξεργάζεται γεγονότα της τελευταίας 10ετίας παραπέμποντας όμως σε τόπους της ελληνικής ιστορίας και αρχαιολογίας από την δημιουργία του έθνους-κράτους αλλά και σε αντικείμενα που απασχολούν την βιβλιογραφία εδώ και πολλά χρόνια.

Ο Δημήτρης μελετά πώς η αρχαιότητα από αντικείμενο επιστημολογικού ενδιαφέροντος συντίθεται σε εργαλείο κοινωνικής μηχανικής και δύναται να αποκλείσει ή να δημιουργήσει νέες κοινωνικές ομαδοποιήσεις. Το βιβλίο μελετά την αντήχηση και την υλικότητα του κλασικού παρελθόντος στο παρόν. Θα μπορούσε να είναι κομμάτι μιας πολυσύνθετης συζήτησης που ακουμπά σε πολλά επιστημολογικά πεδία”, τόνισε ο Σ. Λεκάκης.

“Στόχος του βιβλίου είναι να διερευνήσει τους τρόπους με τους οποίους το παρελθόν, και η κλασσική αρχαιότητα συγκεκριμένα, εργαλειοποιούνται στην σημερινή Ελλάδα ως βιοπολιτικές τεχνολογίες, και σε αυτό χρησιμοποιώ εδώ αυτούσιο τον όρο του Φουκώ, δηλαδή ως μηχανισμοί οργάνωσης ομάδων και συλλογικοτήτων γύρω από συγκεκριμένες πολιτικές ή ιδεολογικές ατζέντες με πρόσχημα ένα καταστατικό αρχαιολατρικό ήθος”, ανέφερε στην τοποθέτησή του ο συγγραφέας Δ. Πλάτζος. “Δεν είναι βιβλίο για την κρίση. Προσωπικά πιστεύω πως ακόμα και ο όρος “ελληνική κρίση” δεν έχει καμιά ιστορική αξία. Παρόλα αυτά πιστεύω ότι το βιβλίο μπορεί να διαβαστεί ως μια πολιτισμική ιστορία της κρίσης.

Κριτική προσέγγιση

Το βιβλίο επίσης επιχειρεί μια κριτική προσέγγιση σε ένα ακανθώδες ζήτημα της νεοελληνικής κουλτούρας, δηλαδή τον τρόπο που η κλασική κληρονομιά προσφέρεται για χρήση από τον ακροδεξιό χώρο. Και ενώ σε προηγούμενες δουλειές μου ήμουν κάπως πιο συνεσταλμένος και πιο δειλός να κατονομάσω πρόσωπα και πράγματα και είχα δεχτεί ορθή κριτική γι' αυτό, εδώ το κάνω. Είτε μιλώντας για τη Χρυσή Αυγή, είτε για ομάδες και συλλογικότητες που αφιερώνουν χρόνο και προσπάθεια στη διάδοση και εμπέδωση υπερσυντηρητικών, ρατσιστικών, ξενοφοβικών, σεξιστικών και ακραία εθνικιστικών ιδεών με το πρόσχημα της καλλιέργειας της κλασικής κληρονομιάς”, ανέφερε μεταξύ άλλων ο συγγραφέας. 

“Δεν είναι ένα αρχαιολογικό βιβλίο, είναι ένα βιβλίο πολιτισμικής ιστορίας και εν τέλει ένα πολιτικό βιβλίο. Συζητά τον τρόπο με τον οποίο σήμερα εργαλειοποιείται το παρελθόν, και δη το κλασικό παρελθόν, για να νομιμοποιήσει πολιτικές πρακτικές και ατζέντες που δεν είναι όπως παλιά στο περιθώριο του κοινωνικοπολιτικού βίου αλλά επεκτείνονται και αγκαλιάζουν και τον επίσημο πολιτικό λόγο. Π.χ. η τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων είναι το πρότυπο της διαχρονικής συνέχειας (του Ζαμπέλη και του Παπαρηγόπουλου) που έχει εμπεδωθεί και δια του εκπαιδευτικού συστήματος στις γενιές των νεοελλήνων”, υπογράμμισε μεταξύ άλλων ο Σ. Γκότσης.

“Διαβάζοντας το βιβλίο ένας αρχαιολόγος αισθάνεται σαν να έχει περάσει από το ντιβάνι του ψυχαναλυτή. Όλα όσα ξέρει έχουν γίνει κομμάτια και χρειάζεται πια να τα βάλει σε τάξη. Το βιβλίο ανατέμνει το παρελθόν ως εργαλείο για να ελέγξει το παρόν. Κάποιος θα μπορούσε να πει πως είναι ένα ιερόσυλο βιβλίο”, τόνισε στην τοποθέτησή της η Δ.Κουτσούμπα.