Διεθνή
Βενεζουέλα: Σάρωσε ο Τσάβες. Και τώρα... Επανάσταση μέσα στην επανάσταση

Με ένα συντριπτικό 61% κέρδισε τις προεδρικές εκλογές που έγιναν την περασμένη Κυριακή στην Βενεζουέλα ο Χούγκο Τσάβες. Το ποσοστό ήταν τόσο μεγάλο που ανάγκασε ακόμα και τον δεξιό αντίπαλό του, τον Μανουέλ Ροζάλες, να αναγνωρίσει το αποτέλεσμα. 

Ο Τσάβες θα βρεθεί, δίχως αμφιβολία, αντιμέτωπος με μια ολόκληρη σειρά από προκλήσεις στην νέα του θητεία. Το 2002 η δεξιά είχε προσπαθήσει να ανατρέψει τον Τσάβες με πραξικόπημα -ο Ροζάλες ήταν ανάμεσα στους υποστηρικτές των πραξικοπηματιών. Το πραξικόπημα εκείνο απέτυχε χάρη σε μια τεράστια, μαχητική διαδήλωση που περικύκλωσε το Προεδρικό Μέγαρο και ανάγκασε την χούντα να παραιτηθεί. Αν και αποκαρδιωμένη από την εκλογική της ήττα, η δεξιά θα προσπαθήσει δίχως αμφιβολία να σαμποτάρει τις μεταρρυθμίσεις. 

Η “Μπολιβαριανή Επανάσταση” -όπως ονομάζει την επανάστασή του ο Τσάβες- έχει κάνει πολλά για τους φτωχούς αλλά δεν έχει ανατρέψει τον καπιταλισμό στην Βενεζουέλα. Οι πλούσιοι εξακολουθούν να κατέχουν σημαντικά πόστα. Ο ίδιος ο κρατικός μηχανισμός -ο Τσάβες έχει μικρό πραγματικά έλεγχο πάνω του- φέρνει συνεχώς εμπόδια στις μεταρρυθμίσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της έλλειψης ελέγχου είναι ο ίδιος ο Ροζάλες. Πριν κατέβει στις εκλογές σαν υποψήφιος της δεξιάς για την προεδρία ήταν κυβερνήτης της επαρχίας Ζούλια. Τώρα όλοι περιμένουν ότι θα γυρίσει στο παλιό του πόστο. Ο Τσάβες αναγκάστηκε να παρακάμψει ολόκληρο τον κρατικό μηχανισμό και να στηριχτεί σε νέες δομές, στηριγμένες στις κοινότητες, για να βάλει σε εφαρμογή το πρόγραμμα των κοινωνικών του μεταρρυθμίσεων -για αυτό τις ονομάζει “αποστολές” (missiones). 

Οι εφημερίδες και τα κανάλια (με εξαίρεση τα λίγα κρατικά) εξακολουθούν να βρίσκονται στα χέρια ιδιωτών -πάμπλουτων “βαρώνων”- που τα χρησιμοποιούν για να συκοφαντούν και να καθυβρίζουν τον Τσάβες. Ούτε αυτοί δεν πρόκειται να σταματήσουν τώρα την μαύρη προπαγάνδα. Και το ίδιο, φυσικά, ισχύει και για τις ΗΠΑ -που έτρεξαν το 2002 να συγχαρούν πρώτες-πρώτες τη “νέα κυβέρνηση” -την χούντα που είχε καταλάβει το Προεδρικό Μέγαρο και είχε φυλακίσει τον Τσάβες. Αν δεν είχε δεμένα τα χέρια του ο Μπους από την αντίσταση στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία, θα είχε επιχειρήσει πιο δυναμικά να ανατρέψει τον Τσάβες. Οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν, δίχως άλλο, να μηχανορραφούν ενάντια στον πρόεδρο που τόλμησε να αποκαλέσει τον Μπους στην συνέλευση του ΟΗΕ “διάβολο”. 

Το μεγαλύτερο πρόβλημα που θα χρειαστεί να αντιμετωπίσει, όμως, ο Τσάβες είνα τις άλυτες αντιφάσεις μέσα στο ίδιο του το κίνημα. 

Διαδικασίες

Υπάρχουν δυο σημαντικές διαδικασίες μεταρρυθμίσεων που “τρέχουν” σήμερα στην Βενεζουέλα. Η πρώτη είναι οι “αποστολές” και τα πειράματα στην “συμμετοχική δημοκρατία” που τις συνοδεύουν. Στα μπάριος -τις φτωχογειτονιές- έχουν δημιουργηθεί επιτροπές που αποτελούνται από τρία “σώματα” για να διαχειριστούν τις αποστολές. Υπάρχει το “νομοθετικό σώμα”, μια “κοινοτική τράπεζα” και ο “κοινωνικός έλεγχος”. Και στα τρία οι αντιπρόσωποι είναι εκλεγμένοι και άμεσα ανακλητοί. Το “νομοθετικό σώμα” παίρνει τις αποφάσεις, η “κοινοτική τράπεζα” είναι υπεύθυνη για την χρηματοδότηση -άμεσα από την κεντρική κυβέρνηση, παρακάμπτοντας τις γραφειοκρατικές δομές του κρατικού μηχανισμού. Ο “κοινωνικός έλεγχος” ελέγχει στην ουσία τις δυο άλλες επιτροπές. 

Το κυριότερο εμπόδιο που έχουν να αντιμετωπίσουν οι “αποστολές” είναι η απάθεια του κόσμου και η απροθυμία συμμετοχής σε αυτά τα σώματα. Η Μαρία Κριστίνα Ματσούκα, μια ακτιβίστρια, εξηγεί τους λόγους: “Ο νεοφιλελευθερισμός έχει επηρεάσει και εμάς εδώ στην Βενεζουέλα όπως και όλους τους άλλους. Οι άνθρωποι εδώ αποσυνδέονται ο ένας από τον άλλο. Οι περισσότεροι δουλεύουν στον άτυπο τομέα (μικροπωλητές κλπ) όπου αναπτύσεται μια ατομικίστικη αντίληψη προσωπικής επιβίωσης. Θα χρειαστεί χρόνος...” 

Η δεύτερη σημαντική απόπειρα μεταρρύθμισης γίνεται στα εργοστάσια με τις προσπάθειες συνδιοίκησης και αυτοδιαχείρησης. Πολλοί είχαν αποθέσει τις ελπίδες τους για το προχώρημα αυτής της διαδικασίας στην UNT, την νέα ανεξάρτητη εργατική συνομοσπονδία της Βενεζουέλας. Δυστυχώς, όμως, το συνέδριο που έκανε η UNT τον περασμένο Απρίλη κυριαρχήθηκε από εσωτερικές διαμάχες. Το αποτέλεσμα είναι ότι, μετά την αρχική ώθηση του 2005, η διαδικασία βάλτωσε. 

Η χειρότερη αντίφαση, όμως, που έχει να αντιμετωπίσει η επανάσταση στην Βεναζουέλα προέρχεται από το ίδιο το κόμμα του Τσάβες. “Σήμερα υπάρχει μια κατεύθυνση που έχει χαραχτεί από τον Τσάβες και την οποία υποστηρίζουμε” λέει ο Ρολάν Ντενί, ένας από τους πιό γνωστούς ακτιβιστές της αριστεράς της Βενεζουέλας. Το πρόβλημα είναι ότι αυτή η κατεύθυνση υπονομεύεται από πολλά και διαφορετικά τμήματα μέσα από το ίδιο το MVR, το κόμμα του Τσάβες. “Προσπαθούν να δημιουργήσουν μια μεγάλη μαφία για να πάρουν στα χέρια τους τους μηχανισμούς της διακυβέρνησης. Και αυτό γίνεται και σε τοπικό και σε εθνικό επίπεδο”. 

Αυτό που θα καθορίσει το μέλλον είναι η δράση των απλών ανθρώπων, της βάσης της κοινωνίας. Η πλειοψηφία της κοινωνίας, λέει ο Ρολάν Ντενί, υποστηρίζει τον Τσάβες αλλά όχι και την κυβέρνηση. Το σύνθημά τους είναι “Ζήτω ο Τσάβες, κάτω η κυβέρνηση”. 

“Ο Τσάβες προωθεί την διαδικασία μπροστά” λέει ο Μίχαελ Λεμποβιτς, ένας μαρξιστής συγγραφέας που ζει στο Καράκας. “Για αυτό δεν υπάρχει αμφιβολία, αρκεί να διαβάσει κανείς τους λόγους του. Ο Τσάβες όμως δεν λειτουργεί στο κενό. Η απίστευτη ανταπόκριση που βρίσκει από τις μάζες τον κάνει αυτό που είναι. Αν δεν υπήρχε αυτή η ανταπόκριση που τον ηλεκτρίζει και του δίνει ενέργεια και αυτοπεποίθηση υποπτεύομαι ότι θα είχε απορροφηθεί στην προοπτική του “Τρίτου Δρόμου” -την προοπτική που είχε όταν κέρδισε για πρώτη φορά τις εκλογές”. 

Ο Τσάβες κέρδισε τις εκλογές της περασμένης Κυριακής χάρη στην μαζική υποστήριξη των φτωχών. Αυτή η υποστήριξη θα παίξει καθοριστικό ρόλο για τις μάχες που έρχονται. 

Το κείμενο αυτό στηρίχθηκε σε δυο μεγάλα άρθρα που υπάρχουν στο περιοδικό Socialist Review του Δεκεμβρίου.