Διεθνή
H ήττα των HΠA στο Iράκ αποσταθεροποιεί την Tουρκία

Αργά το βράδυ της Παρασκευής, ένα μήνυμα από τους στρατηγούς στην ιστοσελίδα του Γενικού Επιτελείου του τούρκικου στρατού έκανε απειλή για πραξικόπημα αν εκλεγεί πρόεδρος της δημοκρατίας, ο σημερινός Υπουργός Εξωτερικών, Αμπντουλάχ Γκιουλ. Είχε προηγηθεί μια ογκώδης διαδήλωση, υποστηριζόμενη από τους στρατηγούς, στην Αγκυρα κατά της υποψηφιότητας Γκιουλ και ακολούθησε μία ακόμη στην Ισταμπούλ. Ο Γκιουλ, μέλος του κυβερνώντος κόμματος AKP (Κόμμα της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης) ήταν ο μόνος υποψήφιος για τον πρώτο γύρο της ψηφοφορίας στο τουρκικό κοινοβούλιο. 

Χρειάζεται τα δύο τρίτα (367 βουλευτές) για να εκλεγεί από τον πρώτο γύρο. Αλλιώς, χρειάζεται απλή πλειοψηφία. Στο AKP λείπουν μόνο λίγοι βουλευτές για να φτάσει τους 367, άρα η εκλογή ήταν σίγουρη, τουλάχιστον στο δεύτερο γύρο. Οι στρατηγοί, σε συνεργασία με το κόμμα CHP, του Ντενίζ Μπαϊκάλ, ανακάλυψαν έναν όρο που απαιτεί την παρουσία 367 βουλευτών και στο δεύτερο γύρο, αλλιώς θεωρείται άκυρος. Αν ισχύσει κάτι τέτοιο, η πιθανότερη εξέλιξη θα είναι πρόωρες εκλογές.

Το “ηλεκτρονικό τελεσίγραφο” δεν έχει να κάνει μόνο με το στενό ζήτημα της προεδρίας. Συνδέεται με τα προβλήματα των ΗΠΑ στο Ιράκ και τα σχέδια για επίθεση στο Ιράν. Οι ΗΠΑ χρειάζονται τη βοήθεια της Τουρκίας για μια πιθανή επίθεση στο Ιράν. Οι στρατηγοί θέλουν να προετοιμαστούν και να έχουν λυμένα τα χέρια τους για κάτι τέτοιο, αυξάνοντας ταυτόχρονα την επιρροή της Τουρκίας στην περιοχή. Οσο και φιλοαμερικάνικη να είναι η κυβέρνηση του Ερντογάν, η βάση του κόμματος είναι εντελώς αντίθετη στον πόλεμο και την κατοχή στη Μέση Ανατολή. Και όπως φάνηκε την 1η Μάρτη του 2003, όταν οι ΗΠΑ δεν κατάφεραν να πάρουν έγκριση για να χρησιμοποιήσουν τουρκικό έδαφος για εισβολή στο Ιράκ, μερικές φορές ο Ερντογάν δεν μπορεί να πείσει ούτε τους βουλευτές του. Αυτή η κατάσταση περιορίζει τις δυνατότητες ελιγμών για την τούρκικη άρχουσα τάξη. Κανείς δεν ξέρει πότε θα ξαναϋπάρξει επόμενο “ατύχημα” σαν την 1η Μάρτη 2003.

Πρόκειται για τελευταίες εξελίξεις σε μια ευρύτερη διαδικασία όπου οι στρατηγοί προσπαθούν να διασφαλίσουν την ισχύ τους. Στις εκλογές του 2002, οι υποψήφιοι που στήριξε ο στρατός καταποντίστηκαν. Το κόμμα του πρωθυπουργού Ετζεβίτ, πήρε λιγότερο από 1%. Ο στρατός αναγκάστηκε να μπει σε δεύτερο πλάνο. Υπήρξε ένα σχετικό δημοκρατικό άνοιγμα στην Τουρκία. Η κυβέρνηση Ερντογάν, την ίδια ώρα που περνούσε επιθετικά νεοφιλελεύθερα μέτρα ενάντια στην εργατική τάξη, έκανε αίτηση ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ενωση και εκδημοκρατικοποίησε κάποιους νόμους. Ο πόλεμος στο Ιράκ έδωσε ευκαιρία και κίνητρο στο στρατό για αντεπίθεση. 

Προβοκάτσιες

Γι' αυτό υπήρξαν μια σειρά προβοκάτσιες, δολοφονίες και βομβιστικές επιθέσεις στην Νοτιανατολική Τουρκία, στημένες από το βαθύ κράτος για να προκληθεί ένταση με τους Κούρδους. Το αποτέλεσμα ήταν το πισωγύρισμα σε πολλές θετικές μεταρρυθμίσεις. Η κατάσταση κλιμακώθηκε με δολοφονίες από τους φασίστες, έναν καθολικό ιερέας πέρσι στην Τραπεζούντα, τον Αρμένιο Χραντ Ντινκ τον Γενάρη και τέσσερις χριστιανούς στη Μαλάτια τον περασμένο μήνα. Η μαζική ανταπόκριση στην κηδεία του Χραντ Ντινκ με 200.000 ανθρώπους χωρίς προετοιμασία να φωνάζουν “Είμαστε όλοι Αρμένιοι” ήταν ένα τεράστιο χτύπημα για τους στρατηγούς.

Μια άλλη καλή και σημαντική εξέλιξη είναι ότι καμιά εργατική συνομοσπονδία και κανένα επαγγελματικό σωματείο δεν υποστήριξαν τις διαδηλώσεις στις 14 Απρίλη και στις 29 Απρίλη. Δεν ήταν έτσι τα πράγματα το Φλεβάρη του 1997 όταν αυτές οι οργανώσεις υποστήριζαν τις αντι-ισλαμιστικές “πολιτικές πρωτοβουλίες” πίσω από τις οποίες ήταν ο στρατός. Υπήρχαν λίγα πανό συνδικάτων στη διαδήλωση της Αγκυρας, και βρίσκονταν εκεί ενάντια στις αποφάσεις.

Η συμμετοχή στη διαδήλωση της Αγκυρας ήταν μεγάλη, αλλά όχι αρκετά μεγάλη για να δώσει απεριόριστη αυτοπεποίθηση στο στρατό. Γι' αυτό ξαναοργάνωσαν διαδήλωση στην Ισταμπούλ. Υπήρχε τεράστια υποστήριξη από το κράτος και τα ΜΜΕ για τη διαδήλωση. Η ειρωνεία είναι ότι η εταιρεία Ισταμπούλ Τράνσπορτ, ιδιοκτησίας του Δήμου της Πόλης, που βρίσκεται στον έλεγχο των ισλαμιστών, έβαλε εκατοντάδες δωρεάν λεωφορεία για να φέρουν κόσμο στη διαδήλωση.

Αυτό είναι το υπόβαθρο του “ηλεκτρονικού πραξικοπήματος” της 27 Απρίλη. Η κυβέρνηση δείχνει ότι σκοπεύει να αντισταθεί. Η ηγεσία του AKP έχει μεγάλο παρελθόν συμβιβασμών και υποχωρήσεων προς το στρατό. Αρα δεν είναι καθόλου σίγουρο πόσο μακριά θα πάει η επιμονή της. Είναι κρίσιμο να υπάρξει μια μαχητική απάντηση από την Αριστερά.