Οικονομία και Πολιτική
Από τον Σαμαρά στον Τσίπρα: «Έξοδος στις αγορές»: Η κανονικότητα των τοκογλύφων

Η αποτυχία της “εξόδου στις αγορές” των Σαμαροβενιζέλων στοιχειώνει και τις σημερινές ελπίδες του Τσίπρα

Η έξοδος στις αγορές -για την οποία πανηγυρίζει η κυβέρνηση- δεν πρόκειται ούτε να λύσει τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας ούτε να ανοίξει τον δρόμο για "την επιστροφή στην κανονικότητα", όπως υποστηρίζει το Μέγαρο Μαξίμου.

Το ελληνικό δημόσιο χρέος είναι "μη βιώσιμο" και κανένα "κόλπο", όσο έξυπνο, καλοστημένο και επιτυχημένο και αν είναι, δεν πρόκειται να το αντιστρέψει αυτό. Ακόμα και με επιτόκιο 1%, με το σημερινό ύψος του χρέους (180% του ΑΕΠ) η Ελλάδα θα χρειαζόταν 1,8% πρωτογενές πλεόνασμα κάθε χρόνο για τόκους και μόνο. Με 2% επιτόκιο θα χρειαζόταν 3,6% πλεόνασμα. Αν τα επιτόκια του χρέους ήταν στο 4,625% που "πέτυχε" την περασμένη εβδομάδα η κυβέρνηση, το πρωτογενές πλεόνασμα θα έπρεπε να ξεπερνάει το 8% του ΑΕΠ -και αυτό για να μπορούμε απλά να εξυπηρετούμε, χωρίς να ξεπληρώνουμε ούτε μια δεκάρα, το χρέος.

Ούτε καν βραχυπρόθεσμα αποτελεί η έξοδος κάποια λύση. Το 2018 θα είναι μια εύκολη χρονιά αφού τα χρέη που λήγουν δεν ξεπερνούν τα 4 δις ευρώ. Το 2019, όμως, η Ελλάδα θα πρέπει να επιστρέψει πάνω από 10 δις στους δανειστές. Μόνο με ένα θαύμα θα καταφέρει η κυβέρνηση να πείσει τους "επενδυτές" να μας δανείσουν αυτά τα ποσά -ακόμα και με υψηλά επιτόκια. Η "κανονικότητα" στην οποία υποτίθεται ότι έχουμε αρχίσει να επιστρέφουμε είναι η κανονικότητα των τραπεζιτών-τοκογλύφων, των διεθνών σπεκουλαδόρων και των vulture funds, των ταμείων που ειδικεύονται στην αγορά ομολόγων υπερχρεωμένων ή χρεοκοπημένων χωρών δηλαδή. Ο Σόιμπλε και ο Τόμσεν μοιάζουν με άγιους (δεν είναι) αν συγκριθούν με τα τέρατα που ελέγχουν αυτά τα "ταμεία γύπες". Οι αγορές, είναι αλήθεια, δεν ξεσκονίζουν τα βιβλία των υπουργείων. Ούτε κάνουν αξιολογήσεις. Ούτε έχουν τυπικά καμιά δικαιοδοσία να επιβάλλουν περικοπές στους μισθούς, νέους φόρους και περιορισμούς στα εργατικά δικαιώματα. Αλλά έχουν το "δικαίωμα" να μην αγοράσουν αν οι "παροχές" προς τους εργαζόμενους και τους συνταξιούχους είναι "υπερβολικές", η φορολογία "ανεπαρκής" ή τα συνδικάτα πολύ δυνατά. 

Η “πρώτη έξοδος”

Η πρώτη απόπειρα "εξόδου στις αγορές" μετά την υπαγωγή της χώρας στο καθεστώς των μνημονίων είχε γίνει τον Απρίλη του 2014 από την κυβέρνηση Σαμαρά. Και τότε η κυβέρνηση πανηγύριζε για τη "μεγάλη επιτυχία" που θα άνοιγε υποτίθεται τον δρόμο για την απεξάρτηση από την Τρόικα. Περιττό να το θυμίσουμε, αντί για την "απεξάρτηση" ήρθαν οι εκβιασμοί, ο αποκλεισμός του τραπεζικού συστήματος από την χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, τα capital controls, οι διαπραγματεύσεις του καλοκαιριού του 2015 που οδήγησαν τελικά στο τρίτο μνημόνιο.

Η δεξιά αντιπολίτευση ρίχνει τις ευθύνες για την πορεία αυτή στις "καταστροφικές για τον τόπο" κυβερνήσεις του ΣΥΡΙΖΑ. Οι τυχοδιωκτισμοί, οι ιδεοληψίες και η ανικανότητα των κυβερνήσεων του Τσίπρα, λέει η Νέα Δημοκρατία, έχουν στοιχίσει στη χώρα δυόμιση χαμένα χρόνια.

"Δυστυχώς ο χρόνος δεν γυρίζει πίσω", γράφει στον ανακοίνωσή του ο Ευάγγελος Βενιζέλος (ο τότε αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Σαμαρά). "Μακάρι να μπορέσει η χώρα να επιστρέψει σύντομα εκεί που βρισκόταν το 2014. Μακάρι να μην είχε μεσολαβήσει η περίοδος της δευτερογενούς κρίσης που προκάλεσε και εξακολουθεί να τροφοδοτεί η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ. Δυστυχώς όμως η επιστροφή στα δεδομένα του 2014 απαιτεί τεράστια πρόσθετη προσπάθεια λόγω της ζημιάς που έγινε τα δυόμιση αυτά χρόνια".

Η κυβέρνηση δεν δικαιούται να μιλάει για επιτυχία, λέει ο Βενιζέλος. Πρώτον οι όροι με τους οποίους δανείστηκε από τις αγορές ήταν χειρότεροι από τους όρους με τους οποίους είχε δανειστεί το 2014 ο Σαμαράς:

"Υπήρξε άραγε έστω κάποια μικρή βελτίωση με βάση τα σημερινά πολύ καλύτερα δεδομένα της Ευρωζώνης; Δυστυχώς όχι. Η Ελλάδα δανείστηκε το 2014 με spread 435 μονάδες βάσης, ενώ δανείζεται τώρα με spread 481 μονάδες βάσης. Δηλαδή πιο ακριβά. Και αυτό επειδή η Γερμανία δανειζόταν για αντίστοιχο ομόλογο με απόδοση +0,6 το 2014, ενώ δανείζεται τώρα με αρνητική απόδοση -0,186".

Δεύτερον η Ελλάδα δεν θα καταφέρει, παρά την έξοδο στις αγορές, να ξαναπιάσει το νήμα που κόπηκε τον Γενάρη του 2015. Για έναν απλό λόγο: γιατί η εξουσία εξακολουθεί να βρίσκεται στα χέρια του ΣΥΡΙΖΑ.

"Η έκδοση αυτή θα ήταν θετικό βήμα αν εντάσσονταν σε μια ολοκληρωμένη στρατηγική για το χρέος, τα πρωτογενή πλεονάσματα και την έξοδο από τα μνημόνια. Αυτό όμως προϋποθέτει έξοδο της σημερινής κυβέρνησης από την εξουσία".

Το πρόβλημα του Βενιζέλου δεν είναι απλά και μόνο η εγωπάθεια του - η προϋπόθεση για να υπάρξει λύση είναι να επιστρέψω "εγώ" στην εξουσία. Η ανακοίνωση ολόκληρη είναι τουλάχιστον παραπλανητική.

Τα νούμερά του είναι, κατ'΄αρχήν παραπλανητικά. Ο Βενιζέλος χρησιμοποιεί το spread -τη διαφορά ανάμεσα στα επιτόκια της Ελλάδας και την Γερμανίας για να πείσει ότι ο Τσίπρας δανείστηκε με χειρότερους όρους από ότι η αφεντιά του το 2014. Αλλά αυτό που έχει σημασία δεν είναι το spread. Αυτό που έχει σημασία είναι το "πραγματικό επιτόκιο", το επιτόκιο που προκύπτει μετά την αφαίρεση από το ονομαστικό επιτόκιο (4,95% τον Απρίλη του 2014, 4,625% τώρα) του πληθωρισμού. Το 2014 ο μέσος πληθωρισμός στην Ευρωζώνη ήταν κάτω από το 0,5% (το 2015 έπεσε σε αρνητικά επίπεδα). Τον Ιούνη του 2017 ήταν 1,3%. Σε πραγματικούς όρους το επιτόκιο της νέας εξόδου ήταν περίπου 1% μικρότερο από το επιτόκιο του 2014.

Λαθροχειρία

Αλλά η πραγματική λαθροχειρία δεν είναι στα νούμερα. Είναι στα γεγονότα. Γιατί αυτό που διέκοψε την "πορεία προς την κανονικότητα" που υποτίθεται ότι είχε σηματοδοτήσει η έξοδος του Απρίλη του 2014 δεν ήταν οι εκλογές του 2015, αλλά η δεύτερη απόπειρα της κυβέρνησης Σαμαρά να βγει στις αγορές λίγες εβδομάδες αργότερα, τον Ιούλη του 2014, με ένα τριετές αυτή τη φορά ομόλογο.

Η έκδοση αυτή στέφθηκε από απόλυτη αποτυχία. Η κυβέρνηση είχε βάλει σαν στόχο να αντλήσει 3 δισεκατομμύρια με ένα επιτόκιο που δεν θα ξεπερνούσε το 3% (τα επιτόκια είναι μικρότερα όσο μικρότερη είναι η διάρκεια του ομολόγου). Όλα είχαν προετοιμαστεί "στην εντέλεια", όπως και τον Απρίλη. Αλλά αυτή τη φορά οι αγοραστές δεν εμφανίστηκαν. Τελικά η κυβέρνηση κατάφερε να μαζέψει μόνο τα μισά από όσα ήθελε -και αυτό μόνο αφού αποδέχτηκε και τις προσφορές με επιτόκια της τάξης του 3,5%. Όπως έγραφε τότε η Ναυτεμπορική: 

"Προβληματισμό για τη βιωσιμότητα της κάλυψης των δανειακών αναγκών της χώρας από τις αγορές, στην προσπάθεια απαγκίστρωσης από τα δάνεια του μηχανισμού στήριξης και τα μνημόνια, προκαλεί η αρνητική εξέλιξη στην έκδοση του τριετούς ομολόγου.

Το συγκυριακά αρνητικό κλίμα για τα ομόλογα της περιφέρειας της Ευρωζώνης έπληξε την έκδοση των τριετών ομολόγων, με αποτέλεσμα να μην καλυφθεί το ποσό των 3 δισ. ευρώ που είχε στόχο το υπουργείο Οικονομικών, αλλά απορροφήθηκε ποσό της τάξης του 1,5 δισ. ευρώ και με επιτόκιο 3,5%.

Υπογραμμίζεται πως, όπως αναφέρουν οι Financial Times, η κρίση της πορτογαλικής τράπεζας Espirito Santo δημιούργησε αρνητικό κλίμα για τα ομόλογα των κρατών της περιφέρειας της Ευρωζώνης, που έπληξε τη δεύτερη έξοδο της Ελλάδας στις αγορές. Οι επιπτώσεις αποτυπώθηκαν τόσο στις χαμηλές προσφορές όσο και στο επιτόκιο".

Περιττό να το πει κανείς: τόσο η Νέα Δημοκρατία όσο και ο κύριος αντιπρόεδρος φροντίζουν να ξεχάσουν αυτό το θλιβερό επεισόδιο.

Διαγραφή του χρέους

Ούτε η κυβέρνηση, όμως, δείχνει καμιά διάθεση να θυμηθεί την αποτυχημένη αυτή δεύτερη απόπειρα εξόδου του 2014 στις αγορές. Και ο λόγος είναι απλός: η αποτυχία εκείνη στοιχειώνει και τις σημερινές της ελπίδες. 

Η "επιτυχία" του Τσίπρα δεν οφείλεται ούτε στο θετικό κλίμα που δημιούργησαν οι ευρωπαϊκές εξελίξεις (η απόφαση του Eurogroup της 15ης Ιούνη, η έξοδος της Ελλάδας από τη διαδικασία επιτήρησης υπερβολικών ελλειμμάτων) ή οι αναβαθμίσεις του αξιόχρεου της χώρας από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης (από την κατηγορία "σκουπίδια" στην κατηγορία "ανθυποσκουπίδια"). Οφείλεται κυρίως στην παράταση της πολιτικής του "φτηνού χρήματος" που ανακοίνωσε η αμερικανική κεντρική τράπεζα και την στροφή των επενδυτών στις αγορές υψηλού ρίσκου (και απόδοσης) που συνόδεψε αυτή την ανακοίνωση.

Η κυβέρνηση ξέρει πολύ καλά ότι αυτή η παράταση δεν θα είναι για πάντα. Και ξέρει πολύ καλά ότι αρκεί ένα τυχαίο γεγονός -όπως η κρίση μιας μεγάλης τράπεζας στην Πορτογαλία το 2014- για να τινάξει την στρατηγική αυτή της "κανονικότητας" στον αέρα.

Το χρέος δεν είναι βιώσιμο. Η εξυπηρέτησή του είναι απλά αδύνατη -όσες "θυσίες" και αν κάνει ο "ελληνικός λαός". Η μόνη λύση είναι η ολοκληρωτική διαγραφή του. Αυτή η λύση, όμως, δεν είναι αποδεκτή από τις κυρίαρχες τάξεις -τόσο εκτός όσο και εντός της χώρας. 

Ο ΣΥΡΙΖΑ μέχρι να ανέβει στην εξουσία μοίραζε υποσχέσεις για τη "διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του χρέους". Αλλά όπως φάνηκε στη συνέχεια η λύση αυτή δεν ήταν αποδεκτή ούτε από την δική του ηγεσία. Τώρα ο Τσίπρας ακολουθεί τα βήματα του Σαμαρά. Η κατάληξη θα είναι η ίδια. Με μαθηματική ακρίβεια. Η μοναδική λύση βρίσκεται στην παύση πληρωμών και τη διαγραφή όλου του χρέους.