Συνεντεύξεις
Συνέντευξη: Καταλωνία - Έκρηξη δημοκρατίας από τα κάτω

Συνέντευξη του Στηβ Σεντάρ, ακτιβιστή, στη Λένα Βερδέ

Ποιο είναι το υπόβαθρο του καταλανικού κινήματος;

Το κίνημα της ανεξαρτησίας έχει μακρά ιστορία. Πηγαίνει 300 χρόνια πίσω με την καταπίεση των Καταλανών και της καταλανικής γλώσσας από τις καστιλιάνικες και γαλλικές αυτοκρατορίες και ιμπεριαλισμό. Αλλά σαν κοινωνικό κίνημα είναι πολύ πιο πρόσφατο. Υπήρχε πάντα μια συλλογική συνείδηση της καταλανικής ταυτότητας, αφού για σαράντα χρόνια ο Φράνκο είχε απαγορέψει την καταλανική γλώσσα, αλλά πολιτικά ήταν μειοψηφικό τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά την πτώση του Φράνκο. Αυτό άλλαξε πριν δέκα χρόνια περίπου, με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης. Ο κόσμος άρχισε να ψάχνει εναλλακτικές στο σύστημα, τη μείωση μισθών, τις απολύσεις, τις μαζικές περικοπές στην υγεία και την παιδεία, τη λιτότητα.

Σε αυτό το πλαίσιο η καταλανική ταυτότητα άρχισε να παίρνει διαστάσεις. Ο εορτασμός της εθνικής επετείου της Καταλωνίας στις 11/9 που συνήθως συγκέντρωνε είκοσι με τριάντα χιλιάδες κόσμο, από το 2012 άρχισε να συγκεντρώνει ένα, ενάμιση και δύο εκατομμύρια κόσμο. Μια νέα πολιτική, κεντροδεξιά κυρίως, οργάνωση, η Καταλανική Ένωση, έκανε την εμφάνισή της. 

Δίπλα, εξαιτίας της κρίσης, το αριστερό τμήμα του κινήματος μεγάλωσε επίσης. Το αποτέλεσμα ήταν το CUP, που πριν συμμετείχε μόνο στις τοπικές εκλογές, να κάνει το βήμα σε εθνικό επίπεδο το 2012 και να εκλέξει τρεις βουλευτές. Και το 2015 κατάφερε να εκλέξει δέκα βουλευτές, κερδίζοντας 340.000 ψήφους και κατακτώντας μια σημαντική θέση στο κοινοβούλιο. Αυτή είναι μια σύντομη αναδρομή του κινήματος της ανεξαρτησίας. Κυριαρχείται από το κέντρο και τη δεξιά, δυνάμεις που δεν ενδιαφέρονται ουσιαστικά για την ανεξαρτησία. Αν κρατούν το ανεξαρτησιακό προφίλ τους είναι για να κερδίσουν ψήφους και να παραμείνουν στην εξουσία. Η ίδια η κήρυξη του δημοψηφίσματος ήταν αποτέλεσμα της πίεσης που δέχτηκαν από τα αριστερά.

Πώς οργανώθηκε η κινητοποίηση; Τι ρόλο έπαιξε το εργατικό κίνημα;

Η κινητοποίηση του εργατικού κινήματος ήταν μικρή τα τελευταία χρόνια. Τα δύο βασικά συνδικάτα είναι αρκετά συντηρητικά και μετριοπαθή, δεν καλούσαν απεργίες. Ήταν η οργή για το εθνικό ζήτημα που έβγαλε το εργατικό κίνημα μπροστά. Η απεργία που έγινε δύο μέρες μετά το δημοψήφισμα καλέστηκε από τα μειοψηφικά αριστερά συνδικάτα. Για πρώτη φορά όμως άρχισαν να έχουν επιρροή. Συνδυάζοντας το εθνικό με το κοινωνικό ζήτημα, βρήκαν νέο ακροατήριο. Η απεργία ήταν γενική, κανείς δεν πήγε για δουλειά εκείνη τη μέρα, η χώρα νέκρωσε και έδειξε τη δύναμη της εργατικής τάξης και τις δυνατότητές της.

Οι λιμενεργάτες ενέπνευσαν χιλιάδες ανθρώπους από την αρχή. Όταν το ισπανικό κράτος έστειλε 10.000 αστυνομικούς με πλοία, οι λιμενεργάτες αρνήθηκαν -και συνεχίζουν- να εξυπηρετήσουν αυτά τα πλοία. Όταν ήρθε η καταστολή στους δρόμους, όταν επιτέθηκαν στα κυβερνητικά κτίρια, όταν άρχισαν να συλλαμβάνουν δημόσιους υπαλλήλους, να κατάσχουν εκτυπωτές, να κλείνουν σάιτ, αυτά παρήγαγαν μεγάλη αντίσταση σε όλο τον πληθυσμό.

Δυο μέρες πριν το δημοψήφισμα οργανώσαμε αυθόρμητα τοπικές επιτροπές υπέρ της ανεξαρτησίας, με ενώσεις καθηγητών, δημοτικών υπαλλήλων, συνδικαλιστών, με πολιτικά κόμματα που στηρίζουν την ανεξαρτησία. Κι αυτό έγινε σε όλη την Καταλωνία, σε όλες τις πόλεις. Ο κόσμος οργανώθηκε μόνος του σε 2.200 εκλογικά κέντρα. Ήταν εντυπωσιακό, τα καταλάβαμε για πάνω από 72 ώρες, με δύο-τρεις ώρες ύπνο το πολύ. Χιλιάδες ανταποκρίθηκαν και αυτοοργανώθηκαν. Την Κυριακή το πρωί, αυθόρμητα ο κόσμος ήταν απ' έξω, με ομάδες περιφρούρησης, να προστατεύει τις κάλπες και τα κέντρα από την αστυνομία. Ήταν μια έκρηξη δημοκρατίας από τα κάτω. Άνθρωποι που δεν τους ένοιαζε ποιανού κόμματος ήταν πρωτοβουλία, αλλά ήθελαν να παλέψουν και με την κινητοποίησή τους έσερναν τα κόμματα σε δράση.

Στην πόλη μου καταλάβαμε όλα τα σχολεία για δύο βράδια. Στις 5 το πρωί της Κυριακής καλέσαμε όλο τον κόσμο να έρθει. Στο σχολείο που ήμουν, 300 με 400 άτομα ήταν εκεί σχεδόν όλη μέρα και χιλιάδες σε όλη την πόλη. Στο πιο αδύναμο σημείο, μετά το μεσημεριανό, όταν ήμασταν περίπου 100-150 άτομα και υπήρχαν φήμες ότι θα έρθει η αστυνομία, κάλεσα από την ντουντούκα όποιον δε νιώθει άνετα να απομακρυνθεί. Μόνο δύο ηλικιωμένοι το έκαναν. Όλοι οι άλλοι έμειναν σαν ένα αδιαπέραστο τείχος. Κι αυτό έγινε παντού. Παντού, ο κόσμος σήκωνε τα χέρια ψηλά σε μια ειρηνική αντίσταση και ανυπακοή, ήταν συγκινητικό. Η εμπειρία μου είναι ίδια με εκατοντάδων χιλιάδων άλλων που είδαν τη δύναμη του κόσμου και της αυτοοργάνωσης

Συνολικά η αστυνομία απέτρεψε 700 χιλιάδες περίπου από το να ψηφίσουν. 2,2 εκατομμύρια άνθρωποι ψήφισαν. 900 τραυματίστηκαν, αναμέσά τους ο πεθερός μου, 85 χρονών, που πήγε να ψηφίσει στη Βαρκελώνη, δέχτηκε επίθεση της αστυνομίας, πέρασε τέσσερις ώρες στο νοσοκομείο όπου του τοποθέτησαν κολάρο και μετά γύρισε να ψηφίσει και όλοι τον χειροκροτούσαν. Γενικά σε πάρα πολλούς, ιδιαίτερα ηλικιωμένους, ξύπνησε η ιστορική μνήμη από το φασισμό. Στις συναντήσεις μοιράζονταν τέτοιες εμπειρίες από όταν ήταν παιδιά. Έτσι δεν ήταν πια μόνο θέμα ανεξαρτησίας αλλά και ενάντια στην καταπίεση και την καταστολή, ενάντια στην απειλή του φασισμού.

Τι ρόλο έχουν παίξει οι αντιρατσιστικές και αντιφασιστικές μάχες σε αυτό το κίνημα;

Όλα συνδέονται. Παρά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στη Βαρκελώνη τον Αύγουστο, δεν υπήρξε ισλαμοφοβική έξαρση στην Καταλωνία. Φυσικά η ισλαμοφοβία υπάρχει από το κράτος και τα μίντια αλλά η προσπάθεια τους να την προωθήσουν ξανά –όπως κάνουν πάντα- δεν επικράτησε. Ένας από τους λόγους είναι πιστεύω επειδή η Κίνηση Ενωμένοι Ενάντια στο Φασισμό, στην οποία συμμετέχω, επιμένει τα τελευταία χρόνια να οργανώνει πάνω στο ζήτημα, όχι μόνο ενάντια στο φασισμό αλλά και ενάντια στην ισλαμοφοβία. Τυπώσαμε 50.000 προκηρύξεις μόνο αυτή τη χρονιά. Δεν είναι αρκετό αλλά στην διαδήλωση των εκατοντάδων χιλιάδων υπέρ των προσφύγων τον περασμένο Μάρτη στη Βαρκελώνη μοιράσαμε 10.000. Άλλες 6000 μοιράσαμε την ημέρα της εθνικής επετείου της Καταλωνίας.

Ακόμα και στη μικρή πόλη από την οποία κατάγονταν οι δράστες της επίθεσης –ήταν δεύτερης γενιάς μετανάστες μαροκινής μουσουλμανικής καταγωγής, δηλαδή με ένα τρόπο Καταλανοί- 30 χιλιόμετρα από εκεί που ζω, ήρθαμε σε επαφή με ανθρώπους που ήθελαν να δουλέψουν πάνω στο ζήτημα και οργάνωναν πολιτικές δραστηριότητες ενάντια στο ρατσισμό. Στην πόλη μου, πέντε χρόνια τώρα προσπαθούμε να είμαστε στο δρόμο και στις αγορές ανοίγοντας αυτά τα ζητήματα. Ο κόσμος μας ξέρει, γνωρίζει τι λέμε και αυτό απομονώνει τους ακροδεξιούς. 

 Η κυβέρνηση του Ραχόι και οι σύμμαχοί της στην αντιπολίτευση άνοιξαν το δρόμο στους φασίστες. Για πρώτη φορά είδαμε διαδηλώσεις της δεξιάς με το Σοσιαλιστικό Κόμμα να καλεί επίσης τα μέλη του να συμμετέχουν. Σε αυτές, οργανωμένες ομάδες ναζί -μικρές γιατί δεν υπάρχουν σαν δύναμη- ήταν εκεί κι επιτίθονταν σε κόσμο κι αυτό είναι πολύ ανησυχητικό. Μιλώντας όμως με τον κόσμο στις επιτροπές υπεράσπισης του δημοψηφίσματος, η συνείδηση, όπως είπα, έχει αλλάξει. Η ιστορική μνήμη είναι έντονη. Σε συνάντηση της επιτροπής μας όλοι καταδίκαζαν τις επιθέσεις.

Στην Κίνησή μας συμμετέχουν άνθρωποι που δεν είναι απαραίτητα υπέρ της ανεξαρτησίας αλλά κανείς δεν υπερασπίζεται τις επιθέσεις. Επίσης, άνθρωποι που πριν δε θεωρούσαν την πάλη ενάντια στους φασίστες σημαντικό ζήτημα, τώρα το βλέπουν καθαρά. Η γνώμη μου είναι -και την είπα και στη συνάντηση την περασμένη εβδομάδα στην οποία ανταποκρίθηκαν 150 άτομα- ότι πρέπει να μετατρέψουμε τις επιτροπές υπεράσπισης του δημοψηφίσματος και σε αντιφασιστικές επιτροπές. Όλοι χειροκρότησαν. Ο κόσμος κάνει τις συνδέσεις. Το θέμα είναι να υπάρχουν παντού αντιφασίστες που οργανώνουν αυτή τη μάχη.

Ποια πρέπει να είναι η συνέχεια μετά τις δηλώσεις Πουτζδεμόν; 

Ήμουν στην Αθήνα όταν μίλησε ο Πουτζδεμόν. Είναι αναμφισβήτητο ότι δέχτηκε πιέσεις όχι μόνο απ' έξω αλλά μέσα από το κόμμα του και την καταλανική μπουρζουαζία. Η άρχουσα τάξη δεν είναι έτοιμη σε αυτή τη στιγμή, δεν είναι προετοιμασμένη να πάρει το ρίσκο. Είναι φοβισμένη από τις μάζες και τη γενική απεργία. Η απεργία φόβισε τόσο την ισπανική όσο και την καταλανική κυβέρνηση. Ο Πουτζδεμόν είναι ένας «συμπαθητικός» τύπος, με κακό κούρεμα και πάντα χαλαρή γραβάτα, αλλά αυτό είναι απλά το ίματζ του για να είναι πιο προσιτός. Είναι νεοφιλελεύθερος και στο τέλος της μέρας, εκπροσωπεί την άρχουσα τάξη. Δεν ήθελαν το δημοψήφισμα και την ανεξαρτησία πραγματικά. Έτσι την ανακήρυξε και τη σταμάτησε. Ο κόσμος έμεινε έκπληκτος από την κωλοτούμπα του και πόσο γρήγορα αυτή έγινε. 

Το πραγματικό τεστ είναι οι επιτροπές υπεράσπισης του δημοψηφίσματος να συνεχίσουν τη δράση τους. Πολλοί είναι μπερδεμένοι. Πολιτικά κόμματα είναι διχασμένα. Είναι στο χέρι των ακτιβιστών να πείσουν τον κόσμο να συνεχίσει. Αυτό είναι το κλειδί. Είναι πιθανό να παρέμβει το εργατικό κίνημα. Το πρόβλημα είναι ότι τα μεγάλα συνδικάτα δεν είναι με τον αγώνα. Αλλά οι συνειδητοποιημένοι εργάτες είναι πολύ μαχητικοί. Οι λιμενεργάτες και οι πυροσβέστες, που στάθηκαν στο πλευρό του κόσμου ενάντια στην αστυνομία, ήταν έμπνευση για εκατοντάδες χιλιάδες. Και οι αγρότες που ήρθαν με τα τρακτέρ τους το ίδιο. Υπάρχει εικόνα με φοιτητές, μαθητές, λιμενεργάτες, πυροσβέστες, ηλικιωμένους την Κυριακή το πρωί να διαδηλώνουν μαζί. Αυτό φοβίζει την ισπανική κυβέρνηση.

Ο Ραχόι κρατά σκληρή στάση και είναι πιθανό να ενεργοποιήσει το άρθρο 155 του Συντάγματος, δηλαδή να απαγορέψει πολιτικά κόμματα όπως το CUP, να καταλάβει κυβερνητικά κτίρια, να αδρανοποιήσει την καταλανική αστυνομία. Θα είναι ένα είδος πραξικοπήματος. Το μόνο που μπορεί να το αποτρέψει είναι η κινητοποίηση της εργατικής τάξης. Με μια νέα γενική απεργία θα μπορούσαμε να τους σταματήσουμε στους δρόμους.