Ανήμερα της συμπλήρωσης 100 χρόνων από την Οκτωβριανή Επανάσταση, στις 25 Οκτωβρίου, έκανε πρεμιέρα στη Θεσσαλονίκη η νέα παραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος «Ρώσικη Επανάσταση» σε σκηνοθεσία και δραματουργία του Λιθουανού Τσέζαρις Γκραουζίνις. Το έργο ακολουθεί τη διαδρομή ενός πεζικάριου, του Ιβάν (Βάνια) Ιβανόφ που επιστρέφει από το μέτωπο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην Πετρούπολη με σκοπό να βρει την αδερφή του και πέφτει πάνω στα γεγονότα της επανάστασης. Ο κυνικός μετά από τρία χρόνια μαχών Βάνιας, που ονειρεύεται να αγοράσει μια γελάδα και να γυρίσει με τη γυναίκα του πίσω στο χωριό, θα βρεθεί μέσα στη δίνη των γεγονότων και θα κληθεί να πάρει θέση απέναντι στην ιστορία.

Το κείμενο της παράστασης βασίστηκε εν μέρει πάνω σε αποσπάσματα από ένα παλιό ρωσικό θεατρικό έργο (Ο άνθρωπος με το όπλο), ενώ το υπόλοιπο υλικό αποτελεί κολάζ από διάφορα ιστορικά κείμενα των Τζ. Ριντ, Β.Ι. Λένιν, Λ. Τρότσκι, Μ.Α. Σπιριδόνοβα, Μ. Γκόρκι, Φ.Π. Ντρουγκόφ, Α.Ι. Σολζενίτσιν κ.ά. Επιδίωξη του έργου δεν είναι να παρουσιάσει μια αναπαράσταση των γεγονότων. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Γκραουζίνις «οι εκπρόσωποι διαφορετικών ιδεολογιών δίνουν διαφορετικά ονόματα στα γεγονότα που συνέβησαν στην Πετρούπολη τον Οκτώβριο του 1917: Αντιδημοκρατικό Πραξικόπημα των Μπολσεβίκων, Οκτωβριανή Εξέγερση του Προλεταριάτου, Εγκληματική Ανταρσία, Ρωσική Σοσιαλιστική Επανάσταση, Ρωσική Αστική Επανάσταση κτλ. Ας είναι… Εμείς, οι άνθρωποι του θεάτρου, αφήνουμε τη συζήτηση σχετικά με την πραγματική έννοια του γεγονότος στους ιστορικούς και, βέβαια, στους πολιτικούς, που δουλειά τους είναι να εφευρίσκουν τέτοιου είδους εξηγήσεις. Δημιουργώντας μια παράσταση με θέμα τη Μεγάλη Σοσιαλιστική Ρωσική Επανάσταση ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια πρόκληση: να εξετάσουμε και να επανεξετάσουμε τα πιο όμορφα (και πιο σπάνια σήμερα) χαρακτηριστικά του ανθρώπου, τον ενθουσιασμό και την πίστη ότι μια καλύτερη κοινωνική οργάνωση του παράλογου σύγχρονου κόσμου μας είναι εφικτή».

Απέναντι στην πρόκληση αυτή, η «Ρώσικη Επανάσταση» καταφέρνει να δώσει κάποιες πραγματικά πολύ δυνατές στιγμές. Από την εναρκτήρια σκηνή που καταγράφει δραματικά τη βαρβαρότητα του πολέμου μέχρι την κατάληψη των Χειμερινών Ανακτόρων και την ελπίδα των εξεγερμένων για ένα «φωτεινό μέλλον», η διαδρομή του ήρωα ξετυλίγει την προσπάθεια να βρει και να ανακαλύψει μέσα του τον χαμένο ενθουσιασμό και την πίστη του στη ζωή. Η διαδρομή αυτή δεν είναι χωρίς δυσκολίες. 

Δυνάμεις

Ο ήρωας πρέπει να σταθεί άλλοτε απέναντι στις μεγάλες και φανερές εξωτερικές δυνάμεις που τον συνθλίβουν (τις βόμβες που σκάνε από τα κανόνια, τους Ρώσους μπουρζουάδες που συνωμοτούν για να φέρουν τους Γερμανούς ως βοήθεια ή τον αντεπαναστατικό στρατό που συγκεντρώνεται έξω από την Πετρούπολη) και άλλοτε απέναντι στα μικρά και καθημερινά που ορίζουνε τη ζωή τη δική του και των ομοίων του (όπως τις οικογενειακές παραινέσεις για μια δήθεν ανέμελη ζωή στο χωριό, την αμορφωσιά και τον αλκοολισμό). 

Πάνω από όλα, ο Ιβανόφ έχει να αναμετρηθεί με την αίσθηση της ματαιότητας, την οποία ο Γκραουζίνις επαναφέρει αριστοτεχνικά επί σκηνής βάζοντας διάφορους από τους χαρακτήρες να απαγγέλουν το κλασικό σαιξπηρικό απόσπασμα «Το αύριο και το αύριο και πάλι το αύριο, σέρνεται με το μικρό του βήμα μέρα με την ημέρα». Η επανάσταση τελικά μοιάζει να είναι η μόνη δύναμη που μπορεί να ξορκίσει την ανοησία της καθημερινότητας.

Ο γρήγορος ρυθμός του έργου, οι πειστικές ερμηνείες (ξεχωρίζουν ο Νικόλας Μαραγκόπουλος ως Ιβάν Ιβανόφ και ο Αλέξανδρος Μούκανος στον ρόλο του Λένιν), οι καλοδουλεμένες χορογραφίες και τα δυνατά σκηνοθετικά ευρήματα κρατάνε αμείωτη την προσοχή από την αρχή μέχρι το τέλος του έργου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η παρουσία διαφόρων ομάδων που παραπέμπει σε χορό αρχαίας τραγωδίας και δίνει μια ζωντανή υπόσταση σε έννοιες όπως τάξη, πολιτικό κόμμα, πλήθος κ.λπ.

Από την παράσταση δεν απουσιάζουν διάφορα στερεότυπα που συχνά συνοδεύουν την ιστορική αφήγηση – το πλήθος που λειτουργεί ως όχλος, η εικόνα του Λένιν που καθοδηγεί τα πάντα, η καρικατούρα των μπολσεβίκων. Πέρα από τις όποιες πολιτικές διαφωνίες, συχνά τα σημεία αυτά μοιάζει να υπάρχουν ως αντίβαρο, ως μια προσπάθεια δηλαδή το έργο να φανεί αντικειμενικό – κάτι που όμως τελικά αποδυναμώνει μια κατά τα άλλα τολμηρή και προκλητική ιστορία. Σε κάθε περίπτωση η «Ρώσικη Επανάσταση» είναι ένα έργο που αξίζει κανείς να δει, τόσο για την ατόφια καλλιτεχνική του δύναμη όσο και για τα ερωτήματα που θέτει και τη συζήτηση που ανοίγει.

Info
ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ως τις 14 Ιανουαρίου 2018
Κάθε Τετάρτη και Πέμπτη, 
Γενική Είσοδος 5 ευρώ