Ιστορία
Aύγουστος 1940: H δολοφονία του Tρότσκι

Πριν από 67 χρόνια, στις 20 Αυγούστου του 1940, ο Λέων Τρότσκι χτυπήθηκε θανάσιμα με έναν λοστό στο κεφάλι μέσα στο σπίτι του στο Μεξικό από τον Ραμόν Μερκαντέρ, έναν πράκτορα της GPU -της διαβόητης μυστικής υπηρεσίας της σταλινικής Ρωσίας. Η δολοφονία του ήταν το επιστέγασμα μιας ατέλειωτης σειράς από συκοφαντίες, διώξεις, απειλές και απόπειρες ενάντια όχι μόνο στον ίδιο ή την οικογένειά του αλλά και ενάντια σε οποιονδήποτε το σταλινικό καθεστώς και οι πράκτορές του σε ολόκληρο τον κόσμο χαρακτήριζαν "τροτσκιστή".

Πίσω από αυτό το απύθμενο μίσος κρυβόταν μία και μοναδική αιτία: ο Τρότσκι ήταν η ζωντανή φωνή της επανάστασης. Και η επανάσταση ήταν -παρά τους όρκους στο όνομα του "μαρξισμού-λενινισμού"- πάντοτε ανάθεμα στα μάτια της σταλινικής γραφειοκρατίας.

Ο Λέο Νταβίντοβιτς Μπρόνσταϊν -αυτό ήταν το πραγματικό όνομα του Τρότσκι- γεννήθηκε το 1879, σε μια εποχή όπου το εργατικό κίνημα στην Ευρώπη είχε αρχίσει μόλις να δείχνει τη δύναμή του. Η Ρωσία, η πατρίδα του, ήταν τυπικά μια "καθυστερημένη" χώρα. Η εξουσία βρισκόταν στα χέρια του Τσάρου, ενός απόλυτου μονάρχη. Η δουλοπαροικία είχε καταργηθεί επίσημα πριν από λίγα μόνο χρόνια. Η δημοκρατία, η ελευθερία του λόγου και τα πολιτικά δικαιώματα ήταν ουσιαστικά λέξεις άγνωστες. Ο καπιταλισμός όμως είχε αρχίσει να κάνει κιόλας τα πρώτα του βήματα -κατά κανόνα σε συνεργασία με τον Τσάρο. Μαζί με τα εργοστάσια και τα γιαπιά και τα μεγάλα έργα είχε "έρθει" και η εργατική τάξη -με τις δικές της συνήθειες, τα δικά της όνειρα και τους δικούς της αγώνες.

Ο Τρότσκι έγινε από τα εφηβικά του κιόλας χρόνια επαναστάτης και μαρξιστής. Το 1898 συνελήφθη για την «ανατρεπτική του δράση» και εξορίστηκε στην Σιβηρία. Ηταν μόλις 19 χρονών. Το καλοκαίρι του 1902 δραπέτευσε. Από τότε η επανάσταση έγινε το "επάγγελμά" του.

Το 1905 οι εργάτες της Ρωσίας ξεσηκώθηκαν για πρώτη φορά μαζικά ενάντια στον Τσάρο. Η επανάσταση, όμως, εκείνη δεν έμεινε μόνο στο "πεζοδρόμιο": οι εργάτες της Πετρούπολης έφτιαξαν "σοβιέτ" (συμβούλια), τα δικά τους εναλλακτικά, δημοκρατικά, όργανα εξουσίας. Πρόεδρος του Ανώτατου Σοβιέτ της Πετρούπολης -του συμβουλίου των αντιπροσώπων από τα σοβιέτ των εξεγερμένων γειτονιών και εργοστασίων- εκλέχτηκε ο Τρότσκι. 

Η επανάσταση του 1905 συντρίφτηκε. Τον Φλεβάρη του 1917 όμως, μέσα στην δίνη του Α' Παγκόσμιου Πόλεμου η εργατική τάξη της Ρωσίας ξεσηκώθηκε και πάλι. Αυτή την φορά ο Τσάρος δεν κατάφερε να συγκρατήσει τους φαντάρους. Μέσα σε λίγες μέρες ολόκληρη η Ρώσικη Αυτοκρατορία είχε παραδοθεί στον πυρετό της επανάστασης. Ο Τσάρος έπεσε. Και οι εργάτες έτρεξαν αμέσως να ξαναπιάσουν το κομμένο από την καταστολή κόκκινο νήμα του 1905 -να ξαναζωντανέψουν τα εργατικά συμβούλια.

Ο Τρότσκι -όπως και ο Λένιν και οι άλλοι επαναστάτες- γύρισε όσο πιο γρήγορα μπορούσε στην Ρωσία. Τον Ιούλη του 1917 προσχώρησε στο κόμμα των Μπολσεβίκων και μέσα σε ελάχιστο χρόνο αναδείχθηκε σε έναν από τους πιο σημαντικούς του ηγέτες -συγκρίσιμος μόνο με τον ίδιο τον Λένιν στα μάτια του κόσμου. Και ύστερα εκλέχτηκε και πάλι Πρόεδρος του Σοβιέτ.

Στο μεταξύ η εξουσία είχε περάσει τυπικά στα χέρια μιας Προσωρινής Κυβέρνησης -μιας κυβέρνησης της παλιάς "φιλελεύθερης" αστικής αντιπολίτευσης απέναντι στον Τσάρο. Στην πραγματικότητα, όμως, η χώρα βρισκόταν κάτω από ένα καθεστώς "δυαδικής εξουσίας": από την μια υπήρχε η Προσωρινή Κυβέρνηση και από την άλλη τα Σοβιέτ. Από τον Φλεβάρη μέχρι τον Οκτώβρη οι αστοί, τα υπολείμματα του Τσαρικού καθεστώτος και οι σύμμαχοί τους έκαναν ότι μπορούσαν για να καταστρέψουν τα σοβιέτ και να αποκαταστήσουν την "ομαλότητα" στην χώρα. Οργάνωσαν μια μεγάλη προβοκάτσια τον Ιούλη. Υστερα καταδίωξαν τους ηγέτες των Μπολσεβίκων. Τον Αύγουστο οργάνωσαν πραξικόπημα. Αλλά απέτυχαν. Τον Σεπτέμβρη τα Σοβιέτ, κάτω από την καθοδήγηση των Μπολσεβίκων, προετοίμασαν την δική τους αντεπίθεση: έφτιαξαν μια Στρατιωτική Επιτροπή -και ο Τρότσκι έγινε ο πρόεδρός της. Αυτή η Στρατιωτική Επιτροπή ανέλαβε τελικά να οργανώσει τον "Κόκκινο Οκτώβρη", την επανάσταση που έφερε την εργατική τάξη στην εξουσία το 1917.

Eδραίωση

Στα βιβλία του ο Τρότσκι τονίζει ξανά και ξανά τον αναντικατάστατο ρόλο που έπαιξε ο Λένιν στην επιτυχία του Οκτώβρη. "Χωρίς τον Λένιν", γράφει, "η επανάσταση δεν θα είχε νικήσει". Και αναφέρεται με μεγάλη μετριοφροσύνη στην δική του συμβολή. Στην πραγματικότητα, όμως, ο Τρότσκι έπαιξε έναν εξίσου σημαντικό ρόλο. Οχι μόνο στην προετοιμασία και την οργάνωση της επανάστασης. Αλλά και στην μάχη για την εδραίωσή της. Ο Τρότσκι ήταν ο οργανωτής και ο αρχηγός του θρυλικού Κόκκινου Στρατού -του στρατού που κατάφερε μέσα στις πιο αντίξοες συνθήκες να συντρίψει και την αντεπανάσταση των "Λευκών" αναπολητών του Τσάρου και την εισβολή των ξένων στρατών που έτρεξαν να τους βοηθήσουν.

Η σταλινική αντεπανάσταση που πλάκωσε την Ρωσία στα τέλη της δεκαετίας του 1920 προσπάθησε, με φοβερή μανία,  να σβήσει κάθε ζωντανή ανάμνηση της επανάστασης. Οι στενοί συνεργάτες του Λένιν εξορίστηκαν, δολοφονήθηκαν, σύρθηκαν σε δίκες-παρωδίες και εκτελέστηκαν σαν "προδότες της επανάστασης". Ο Τρότσκι αφού καθαιρέθηκε από κάθε ηγετική θέση, το 1927 διαγράφτηκε από το κόμμα. Δυο χρόνια αργότερα εξορίστηκε από την Ρωσία. Τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του τα αφιέρωσε στον αγώνα ενάντια στην σταλινική αντεπανάσταση στην Ρωσία, ενάντια στην άνοδο του φασισμού και την απειλή ενός νέου παγκοσμίου πολέμου. Οι ιδέες του, τα κείμενά του, η φωνή του, η επιρροή του μέσα στο εργατικό κίνημα ήταν μια μόνιμη απειλή για τον σταλινισμό: αντιπροσώπευαν την απειλή της επανάστασης. Για αυτό τον καταδίωξαν τόσο άγρια.

Την 1η Σεπτέμβρη του 1939 ο στρατός του Χίτλερ εισέβαλλε στην Πολωνία. Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος είχε μόλις αρχίσει. Για τον Τρότσκι, μόνο ένας τρόπος υπήρχε για να τερματιστεί αυτή η νέα αιματοχυσία πριν βυθίσει την ανθρωπότητα πίσω στην πιο άγρια βαρβαρότητα: η εργατική αντίσταση, η επανάσταση. Το σφαγείο του Α' Παγκόσμιου Πόλεμου δεν είχε σταματήσει επειδή το "καλό" είχε νικήσει πάνω στο "κακό": είχε σταματήσει όταν οι εργάτες της Ρωσίας και της Γερμανίας, μπουχτισμένοι από τις ατέλειωτες θυσίες "για την πατρίδα" ξεσηκώθηκαν, ανέτρεψαν τους Τσάρους και τους Κάιζερ, ύψωσαν τις κόκκινες σημαίες και απαίτησαν ειρήνη. Ο αγώνας ενάντια στον πόλεμο ήταν, όπως και τότε, και τώρα αγώνας για την επανάσταση. Και οι επαναστάτες θα έπρεπε να μπούνε μπροστά σε αυτή τη μάχη.

Ο Τρότσκι είχε δώσει όλα τα προηγούμενα χρόνια σκληρές μάχες ενάντια στον φασισμό. Θεωρούσε τον ναζισμό θανάσιμη απειλή για την εργατική τάξη. Τα κείμενα και οι ομιλίες του της δεκαετίας του 1930 κατακεραύνωναν την διασπαστική ταχτική των σταλινικών κομμουνιστικών κομμάτων -που αντί να προσπαθούν να ενώσουν την εργατική τάξη ενάντια στην φασιστική απειλή αντιμετώπιζαν τους εργάτες που ανήκαν στα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα σαν "σοσιαλφασίστες". Τώρα, όμως, οι ίδιοι οι ηγέτες της Δύσης -οι κυβερνήσεις της Αγγλίας και της Γαλλίας που είχαν όλα τα προηγούμενα χρόνια υποστηρίξει τον Χίτλερ και τον Μουσολίνι- καλούσαν τους εργάτες να ριχτούν στον πόλεμο "της δημοκρατίας ενάντια στον φασισμό". Ο πόλεμος, όμως, έλεγε ο Τρότσκι δεν έχει καμιά σχέση με την πάλη της δημοκρατίας ενάντια στον φασισμό:

"Ο σημερινός πόλεμος -ο δεύτερος ιμπεριαλιστικός πόλεμος δεν είναι ατύχημα. Ούτε είναι το αποτέλεσμα της θέλησης του ένα ή του άλλου δικτάτορα. Είναι ένα πόλεμος που είχε προετοιμαστεί από καιρό. Οι αιτίες του προέρχονται αποκλειστικά από τις αντιφάσεις ανάμεσα στα διεθνή καπιταλιστικά συμφέροντα...

Η άμεση αιτία για τον σημερινό πόλεμο είναι ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις παλιές, πλούσιες αποικιοκρατικές αυτοκρατορίες, τη Μεγάλη Βρετανία και την Γαλλία και τους αλυσοδεμένους ιμπεριαλιστικούς ληστές, την Γερμανία και την Ιταλία..."

Οι εργάτες δεν θα έπρεπε να πέσουν στην παγίδα του "πατριωτικού πολέμου".

Την ίδια στιγμή στην Μόσχα η σταλινική γραφειοκρατία έψαχνε  τις πιο απίστευτες συνεργασίες.. Στις 22 Αυγούστου του 1939 ο Στάλιν υπέγραψε σύμφωνο συνεργασίας με τον Χίτλερ! Οταν εισέβαλλε ο Χίτλερ στην Πολωνία η Πράβδα, η εφημερίδα του Κρεμλίνου, αντί να καταγγείλει τις θηριωδίες των γερμανικών στρατευμάτων δημοσίευσε ένα άρθρο στο οποίο μιλούσε για τις διώξεις σε βάρος των Ουκρανών, των Λευκορώσων και των Εβραίων από την κυβέρνηση της Πολωνίας. "Οι καταγγελίες είναι σωστές", έγραφε ο Τρότσκι. "Αλλά δεν είναι εντυπωσιακό ότι η Πράβδα τις θυμήθηκε ακριβώς τώρα που η Πολωνία πνίγεται στο αίμα από τις επιθέσεις του γερμανικού στρατού;"

Σήμερα οι απολογητές του σταλινισμού προσπαθούν να μας πείσουν ότι η συμμαχία Στάλιν-Χίτλερ ήταν ένα "έξυπνο κόλπο" που εξασφάλισε στην Ρωσία τον απαραίτητο χρόνο για να εξοπλιστεί. Ο σταλινικός τύπος, όμως, όλους τους επόμενους μήνες ήταν γεμάτος από επιθέσεις στους "συμμάχους" -πχ. στην Βρετανία για την καταπίεση των Ινδιών και της Αιγύπτου ενώ αποσιωπούσε προκλητικά τα εγκλήματα των ναζί. Στην πραγματικότητα δεν ήταν παρά μια κυνική συμμαχία με την πλευρά που ο Στάλιν θεωρούσε την στιγμή εκείνη πιο ισχυρή, πιο αξιόπιστη και πιο συμφέρουσα. Οι ζωές των ανθρώπων, τα βάσανα τους και ο πόνος τους άφηναν τον Στάλιν και τους συνεργάτες του παγερά αδιάφορους -τόσο αδιάφορους όσο αφήνουν όλες τις άρχουσες τάξεις.

Μόνο όταν ο Χίτλερ επιτέθηκε τελικά στην Ρωσία και ο Στάλιν στράφηκε προς τους "συμμάχους" άλλαξε η σταλινική προπαγάνδα: τώρα η Βρετανία, η Γαλλία, οι ΗΠΑ έγιναν ξαφνικά "δημοκρατικές" χώρες και τα εγκλήματά τους "σε βάρος των λαών" ξεχάστηκαν. Ο Τρότσκι, όμως, δεν ζούσε πια.

Με το ξέσπασμα του πολέμου οι σταλινικοί καταλήφθηκαν από πραγματική υστερία ενάντια στον Τρότσκι. Την 1η Μάη του 1940 τα πανό του Κομμουνιστικού Κόμματος του Μεξικού αντί για συνθήματα για την εργατική πρωτομαγιά ή την ειρήνη είχαν συνθήματα ενάντια στον Τρότσκι (ο Τρότσκι ζούσε εξόριστος στην Πόλη του Μεξικού). Τρεις βδομάδες αργότερα μια ομάδα σταλινικών επιτέθηκε, κάτω από την καθοδήγηση ενός διάσημου "κομμουνιστή" καλλιτέχνη, με πολυβόλα στο σπίτι του Τρότσκι. Από την επίθεση σκοτώθηκε ένας από τους φρουρούς του και τραυματίστηκε η εγγονή του.

Ακολούθησε ο Μερκαντέρ. Παρουσιάστηκε στον Τρότσκι σαν οπαδός του. Κατάφερε να κερδίσει την εμπιστοσύνη του. Και ύστερα αξιοποίησε αυτή την εμπιστοσύνη για να τον δολοφονήσει.. Η ζωντανή φωνή της επανάστασης είχε σωπάσει.