Την ιστορία την κάνουν οι απλοί άνθρωποι με τους αγώνες τους. Αλλά αυτοί που την γράφουν είναι οι νικητές. Στη μεταφορά της "Αριάγνης" του Στρατή Τσίρκα στη θεατρική σκηνή, ο Γιάννης Λεοντάρης (ο σκηνοθέτης) βάζει τον Μερτάκη να διηγηθεί την ιστορία. Ο Μερτάκης είναι ένα σκουλήκι: ένας δεξιός πολιτευτής και πράκτορας της Ιντέλιτζενς Σέρβις που έχει καταφέρει, χάρη στις δολοπλοκίες του, να γίνει υπουργός σε έναν από τους αλλεπάλληλους ανασχηματισμούς της εξόριστης "εθνικής κυβέρνησης" του Καΐρου. "Φύγετε", λέει μιλώντας στο κοινό ο Μερτάκης, που με ένα ύφος φτηνού κονφερανσιέ "εξηγεί" γιατί το όραμα μιας κοινωνίας απελευθερωμένης από σιχάματα σαν τον ίδιο και τον περίγυρό του δεν πρόκειται ποτέ να υλοποιηθεί. Η μοίρα σας θα είναι πάντα η ήττα και η εξορία. Η ίδια η πλατεία όπου κάθετε το κοινό θυμίζει πλοίο. Δυο χοντροί κάβοι την δένουν με την σκηνή. Ο Μερτάκης τους λύνει στο τέλος της παράστασης. "Φύγετε..."
Η Αριάγνη είναι το δεύτερο βιβλίο της τριλογίας "Ακυβέρνητες Πολιτείες" που έγραψε ο Τσίρκας στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Το έργο διαδραματίζεται στο Κάιρο του 1943. Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος μαίνεται ακόμα αλλά οι δυνάμεις του Άξονα (Γερμανία, Ιταλία, Ιαπωνία) έχουν μόλις υποστεί δυο σημαντικές και καθοριστικές για τη συνέχεια ήττες: τον Οκτώβρη του 1942 οι "Σύμμαχοι" σταμάτησαν με τη μάχη του Ελ Αλαμέιν την προέλαση του Ρόμελ στη Βόρεια Αφρική ενώ λίγες εβδομάδες αργότερα, τον Γενάρη του 1943, οι δυνάμεις του Χίτλερ ηττήθηκαν στο Στάλινγκραντ της Ρωσίας. Αυτό που απασχολεί τώρα τις Μεγάλες Δυνάμεις είναι η "επόμενη ημέρα" -τι θα γίνει όταν τελειώσει ο πόλεμος. Η Γιάλτα -η σύνοδος "κορυφής" των Συμμάχων που αποφάσισε τη μοιρασιά της Ευρώπης ανάμεσα στην Ανατολή (Ρωσία) και τη Δύση (ΗΠΑ, Βρετανία) δεν έχει γίνει ακόμα. Αλλά οι δολοπλοκίες έχουν ήδη αρχίσει.
Η "εθνική κυβέρνηση" μαζί με το Βασιλιά Γεώργιο Β' και την αυλή του έχει "αυτοεξοριστεί" από την αρχή της ναζιστικής κατοχής της Ελλάδας στο Κάιρο. Μαζί της έχει αυτοεξοριστεί και ένα τμήμα του ελληνικού στρατού -που έχει συγκροτηθεί σε δυο ταξιαρχίες και έχει ενταχθεί στις δυνάμεις του Άγγλου στρατηγού Μοντγκόμερι. Ο στρατός αυτός όμως, έχει "μολυνθεί" από την αντίσταση. Ο Μάνος Σιμωνίδης, ο ήρωας της τριλογίας του Τσίρκα, είναι μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος. Τώρα βρίσκεται στο Κάιρο, φιλοξενούμενος στο σπίτι της Αριάγνης, μητέρας του φίλου του Μιχάλη. Ο Σιμωνίδης έχει τραυματιστεί στη μάχη του Ελ Αλαμέιν. Οι Άγγλοι δεν θέλουν με κανένα τρόπο να επιτρέψουν στον στρατό αυτό να επιστρέψει στην Ελλάδα -όπου το ΕΑΜ έχει ήδη απελευθερώσει ένα μεγάλο κομμάτι της χώρας. Τα γεγονότα είναι γνωστά - ο ελληνικός στρατός διατάσσεται σε μια μεγάλη πορεία με τελικό προορισμό τον Λίβανο. Ο στόχος είναι υποτίθεται η συμμετοχή σε κάποιες ασκήσεις. Στην πραγματικότητα, όμως, πρόκειται για μια πορεία θανάτου, κατακαλόκαιρο, με θερμοκρασίες κοντά στους 40 βαθμούς υπό σκιά, μέσα από την έρημο.
Μαχαιριές
Η αριστερά αντιστέκεται ηρωικά σε αυτές τις σκοτεινές μηχανορραφίες. Αλλά έχει να αντιμετωπίσει πισώπλατες μαχαιριές από το δικό της "στρατόπεδο". Ο Ριμπό -το στέλεχος του γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος που φτάνει για διαβουλεύσεις αρνείται να συζητήσει με τον Φάνη, τον γραμματέα της οργάνωσης. Αντί για αυτό συζητάει μυστικά με το Ανθρωπάκι, τον "εκπρόσωπο" της σταλινικής ηγεσίας - της ηγεσίας που θα οδηγούσε ένα χρόνο αργότερα στις συμφωνίες του Λιβάνου και της Καζέρτας. Και δεν είναι μόνο αυτό: το Ανθρωπάκι συμμετέχει, όπως αποδεικνύεται, υπόγεια στις δολοπλοκίες για την υπουργοποίηση του Μερτάκη (το ΚΚΕ διέγραψε τον Τσίρκα όταν κυκλοφόρησε η Τριλογία).
Η ιστορία είναι "φόντο" στο βιβλίο του Τσίρκα. Η λύση απέναντι σε αυτόν τον βρώμικο κόσμο, γεμάτο από Μερτάκηδες και Ανθρωπάκια είναι οι Αριάγνες -οι απλοί άνθρωποι που αντιμετωπίζουν σαν ίσους τα "γουμάρια" -τους πάμφτωχους, ξυπόλητους "βρωμάραπες". Αλλά με αυτόν τον τρόπο αυτό το "φόντο" γίνεται ο πραγματικός πρωταγωνιστής του βιβλίου. Και το ίδιο ακριβώς ισχύει για τη μεταφορά του στη σκηνή. Όπως γράφει και ο ίδιος ο Λεοντάρης, "το σημαντικό δεν είναι να δώσεις διαπιστευτήρια 'πίστης' στο κείμενο του Τσίρκα αλλά να αυθαιρετήσεις δημιουργικά, με απόλυτο σεβασμό στην ποιητική του και την ιδεολογία του". Και το έχει καταφέρει απόλυτα.
Διαβάστε τα βιβλία της τριλογίας του Στρατή Τσίρκα
Θα τα βρείτε στο Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο
Φειδίου 14 πίσω από Τιτάνια-ΡΕΞ, τηλ. 210 5247584, www.marxistiko.gr