Οικονομία και Πολιτική
Ο Τραμπ φέρνει το χάος: Εμπορικός πόλεμος;

Από την πρώτη στιγμή που ο Ντόναλντ Τραμπ εκλέχτηκε στην προεδρία άνοιξε η συζήτηση για το αν θα είναι απλά και μόνο ένας ακόμα συμβατικός δεξιός Ρεπουμπλικάνος πρόεδρος που θα απορυθμίζει τις αγορές και θα μειώνει τους φόρους για τους πλούσιους ή θα είναι κάτι παραπάνω από αυτό. Οι πλούσιοι, δίχως αμφιβολία, τα πάνε σήμερα καλά. Η Berkshire Hathaway, η εταιρεία του πολυ-δισεκατομμυριούχου Γουόρεν Μπάφετ θα προσθέσει 29 δις δολάρια στα κέρδη της χάρη στις φοροαπαλλαγές που ψήφισε το ελεγχόμενο από τους Ρεπουμπλικάνους Κογκρέσο.

Την περασμένη Πέμπτη, όμως, ο Τραμπ ανακοίνωσε την πρόθεσή του να επιβάλλει δασμούς εισαγωγής 25% στον χάλυβα και 10% στο αλουμίνιο. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι στο στόχαστρό του είναι η Κίνα. Οι δασμοί, όμως, θα πλήξουν και συμμάχους των ΗΠΑ σαν τον Καναδά, τη Γερμανία, τη Βρετανία και τη Νότια Κορέα. 

Ο Τραμπ υποστήριξε αυτή την απόφαση με μια σειρά από εμπρηστικά τιτιβίσματα: "Όταν μια χώρα (οι ΗΠΑ) χάνει πολλά δισεκατομμύρια δολάρια από τις εμπορικές συναλλαγές με κάθε άλλη χώρα, ουσιαστικά, με την οποία κάνει δουλειές, οι εμπορικοί πόλεμοι είναι καλοί και εύκολοι στο να κερδηθούν. Παράδειγμα, όταν είμαστε 100 δις. μέσα με μια συγκεκριμένη χώρα και αρχίζουν τις μπούρδες η απάντηση είναι απλή, μην πουλάτε - εμείς θα βγούμε χοντρά κερδισμένοι. Είναι εύκολο!"

Ενώ η αντίδραση της Κίνας ήταν χαμηλών τόνων η Ευρωπαϊκή Ένωση απειλεί να απαντήσει και αυτή με την επιβολή δασμών. Ο Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ, ο πρόεδρος της Κομισιόν υπονόησε ότι η ΕΕ ενδέχεται να βάλει στο στόχαστρο τις μοτοσυκλέτες Χάρλεϊ Ντάβιντσον, το (αμερικανικό) ουίσκι μπέρμπον και τα τζιν. Ετοιμάζεται "μια αυστηρή και καθαρή αντίδραση από τις Βρυξέλλες" δήλωσε στην εφημερίδα Financial Times ένας Ευρωπαίος αξιωματούχος. Ο Τραμπ απάντησε απειλώντας να επιβάλλει δασμούς στις εισαγωγές ευρωπαϊκών αυτοκινήτων. 

Ο τελευταίος πραγματικός εμπορικός πόλεμος έλαβε χώρα στη δεκαετία του 1930 ύστερα από την ψήφιση από το αμερικανικό κογκρέσο του νόμου Smoot-Hawley που ανέβασε τους δασμούς εισαγωγής από το 40.1% στο 59.1%. Αυτός ο νόμος δεν ήταν παρά ένα από τα επεισόδια που έσπασαν τότε την ραχοκοκαλιά του διεθνούς εμπορίου. Η Βρετανία, για παράδειγμα, εγκατέλειψε τον κανόνα του χρυσού, υποτίμησε τη λίρα και εισήγαγε την "Αυτοκρατορική Προτίμηση" για τις εμπορικές ανταλλαγές, έναν κανόνα που είχε σαν στόχο να μετατρέψει την Βρετανική Αυτοκρατορία σε ένα κλειστό οικονομικό μπλοκ. 

Ο Μέιναρντ Κέινς, ο μεγάλος φιλελεύθερος οικονομολόγος, δεν έμοιαζε να ανησυχεί: "Οι ιδέες, η γνώση, η επιστήμη, η φιλοξενία, τα ταξίδια - αυτά είναι τα πράγματα που θα πρέπει από την ίδια τους τη φύση να είναι διεθνοποιημένα. Τα άλλα αγαθά ας παράγονται τοπικά, όπου είναι λογικό και προσιτό και -πάνω απ' όλα- ας κρατήσουμε το χρηματοπιστωτικό σύστημα κύρια εθνικό". 

Ηγεμονία

Ο Ιταλός μαρξιστής Αντόνιο Γκράμσι, όμως, παρόλο που ήταν κλεισμένος στις φασιστικές φυλακές του Μουσολίνι, αντιλαμβανόταν με πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια το τι ακριβώς συνέβαινε: "Κάθε σημαντικό έθνος έχει την τάση να εξοπλίζει την πολιτική του ηγεμονία με ένα οικονομικό υπόστρωμα... Ακολουθώντας αυτή την τάση η παγκόσμια οικονομία θα καταλήξει να αποτελείται από μερικές πολυεθνικές αγορές αντί από μια σειρά από εθνικές οικονομίες". 

Με άλλα λόγια ο εμπορικός πόλεμος της δεκαετίας του 1930 ταίριαζε -και ενίσχυε- μια παγκόσμια οικονομία των μεγάλων ανταγωνιστικών ιμπεριαλιστικών μπλοκ, το καθένα με τα δικά του κράτη-δορυφόρους και τις δικές του αποικίες -το μπλοκ της Βρετανίας, της Γαλλίας, των ΗΠΑ, της Γερμανίας και της Ιαπωνίας. Στο τέλος, φυσικά, αυτό κατέληξε σε έναν πραγματικό πόλεμο αναμεταξύ τους. 

Ο εμπορικός πόλεμος τον οποίο ο Τραμπ μοιάζει με τόση ικανοποίηση να ασπάζεται είναι μια διαφορετική ιστορία. Ότι και αν πίστευε ο Κέινς, η παραγωγή και η πίστη (χρηματοπιστωτικό σύστημα) είναι στις μέρες μας πλήρως διεθνοποιημένα. Οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες που κυριαρχούν στην παγκόσμια αγορά στηρίζονται σε αλυσίδες παραγωγής που διασχίζουν πολλές φορές τα εθνικά σύνορα. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους γιατί το Brexit απειλεί τόσο επικίνδυνα τον βρετανικό καπιταλισμό. 

Κάποιες από αυτές τις αλυσίδες είναι συγκεντρωμένες τοπικά -για παράδειγμα στη Βόρεια Αμερική γύρω από τις ΗΠΑ και στην Κεντρική Ευρώπη γύρω από τη Γερμανία. Το εμπόριο και οι επενδύσεις, όμως, των μεγαλύτερων οικονομιών -και κύρια των ΗΠΑ και της Κίνας- απλώνονται σε περισσότερες ηπείρους. 

Οι εμπορικοί πόλεμοι, ως εκ' τούτου, δεν είναι ούτε κατά διάνοια προς το συμφέρον των μεγάλων επιχειρήσεων των ΗΠΑ. Αυτές οι επιχειρήσεις αντιπροσωπεύονται στον Λευκό Οίκο του Τραμπ από τον Γκάρι Κον, τον πρώην πρόεδρο της Goldman Sachs, τον άνθρωπο που ο Μάικλ Γούλφ (ο συγγραφέας του μπεστ σέλερ "Φωτιά και Οργή: στα ενδότερα του Λευκού Οίκου του Τραμπ") περιγράφει στο βιβλίο του σαν έναν "Δημοκράτη, κοσμοπολίτη θιασώτη της παγκοσμιοποίησης από το Μανχάταν που ψήφισε την Χίλαρι Κλίντον". 

Οι δασμοί κατά γενική ομολογία αποτελούν μια ήττα για τον Κον και μια νίκη για τον Πίτερ Ναβάρο, τον επικεφαλής του Εθνικού Συμβουλίου Εμπορίου του Τραμπ. Ο Ναβάρο έλεγε τον περασμένο Μάρτη: "Ένας από τους βασικούς στόχους της προεδρίας Τραμπ είναι η 'ανακατάληψη' όλης της εφοδιαστικής αλυσίδας και των παραγωγικών δυνατοτήτων που θα υπήρχαν διαφορετικά (στις ΗΠΑ)". Οι εφοδιαστικές αλυσίδες, όμως, υπάρχουν επειδή είναι κερδοφόρες για τις εταιρείες που συμμετέχουν σε αυτές, συμπεριλαμβανομένων των αμερικανικών εταιρειών.

"Μου αρέσει το χάος. Είναι πραγματικά καλό" έλεγε ο Τραμπ στους δημοσιογράφους το βράδυ του Σαββάτου. Από ότι φαίνεται θα το καταφέρει.