Διεθνή
Η συνάντηση «Ειρήνης» Τραμπ-Κιμ: Μια κίνηση στη σκακιέρα των ανταγωνισμών ΗΠΑ-Κίνας

Η συνάντηση μεταξύ Ντόναλντ Τραμπ και Κιμ Γιονγκ Ουν στη Σιγκαπούρη πραγματοποιήθηκε στις 12 του Ιούνη. Αυτό από μόνο του είναι γεγονός που, όπως σχολίασε ο ίδιος ο Κιμ, μοιάζει να βγήκε από ταινία επιστημονικής φαντασίας. Πριν από μερικούς μήνες ο Τραμπ απειλούσε να εξολοθρεύσει τη Βόρεια Κορέα. Ο Κιμ περηφανευόταν για τις εκτοξεύσεις πυραύλων που μπορούν να φτάσουν να χτυπήσουν όχι απλώς τους αμερικάνους συμμάχους, αλλά τις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Τραμπ απαντούσε ότι έχει κι αυτός πυρηνικό κουμπί, “μεγαλύτερο” και δουλεύει σωστά. 

Τώρα βγήκαν από τη συνάντηση, υπογράφοντας μια ειρηνευτική συμφωνία, χαμογελαστοί και με τον Τραμπ να κάνει δηλώσεις για τις όμορφες βορειοκορεατικές παραλίες και να λέει ότι ο Κιμ είναι ηγέτης που αγαπάει το λαό του. Κάποιοι φτάνουν μάλιστα να λένε πως ο Τραμπ βάζει πλώρη για υποψήφιος για Νόμπελ Ειρήνης.

Από τη μεριά του Κιμ, η επιτυχία είναι αναμφισβήτητη. Ο πατέρας του και ο παππούς του, οι προηγούμενοι ηγέτες της Βόρειας Κορέας, ούτε να το φανταστούν δεν θα μπορούσαν ότι θα κάθονταν στο ίδιο τραπέζι με τον πρόεδρο των ΗΠΑ. Η Βόρεια Κορέα, μια από τις πιο φτωχές χώρες του κόσμου, απομονωμένη με πολλαπλό εμπάργκο, έφτασε να κάνει απευθείας συνομιλίες με τις ΗΠΑ, επί “ίσοις όροις” σε ουδέτερο έδαφος, στο υψηλότερο επίπεδο, χωρίς μεσολαβητές, ούτε στρογγυλά τραπέζια.

Είναι όμως η συμφωνία Τραμπ - Κιμ πραγματική εγγύηση για την ειρήνη στην Ανατολική Ασία; Η απάντηση είναι αρνητική. Όχι μόνο λόγω της ασάφειας της ίδιας της συμφωνίας. Ο λόγος είναι -και μοιάζει παράδοξο- ότι ο λόγος που ο Τραμπ έτρεξε να βάλει τάξη στην κόντρα με τη Βόρεια Κορέα επειδή την ίδια στιγμή οι εντάσεις σε ολόκληρη την περιοχή αυξάνονται με ραγδαίο ρυθμό. Η βασική πηγή της έντασης είναι ο ανταγωνισμός των ΗΠΑ με την Κίνα. Η άνοδος της Κίνας είναι αυτή που βάζει πίεση στις ΗΠΑ να της κόψουν τα φτερά, να βάλουν φρένο στη στρατιωτική της ανάπτυξη. Η Βόρεια Κορέα είναι ένα μικρό τοπικό αγκάθι στο έδαφος που παλεύουν τα μεγάλα θηρία.

Παρόλα αυτά, για πολύ κόσμο, ιδιαίτερα στην κορεατική χερσόνησο, η συμφωνία είναι μια ανάσα, μιας και απομακρύνει από το άμεσο μέλλον το ενδεχόμενο ενός πυρηνικού πολέμου. Στις δημοσκοπήσεις, η μεγάλη πλειοψηφία στη Νότια Κορέα δηλώνει υπέρ της συμφωνίας. Η δεξιά αντιπολίτευση προσπάθησε να ξεσηκώσει ενάντια στη συμφωνία την οποία έχει το θράσος να παρομοιάζει με την συνομιλία Ταφτ-Κατσούρα του 1905, όταν οι ΗΠΑ έδωσαν το πράσινο φως στην Ιαπωνία να συνεχίσει την αποικιοκρατία της στην Κορέα. Όμως στις τοπικές εκλογές, που συμπτωματικά έγιναν μια μέρα μετά τη συμφωνία, στις 13 Ιούνη, η Δεξιά κατατροπώθηκε.

Η κόντρα με τη Βόρεια Κορέα δεν εξηγείται με βάση την “τρέλα” του Κιμ και του καθεστώτος του, όπως συνηθίζουν να κάνουν τα ΜΜΕ. Αντίθετα, το ίδιο το αποτέλεσμα της συνομιλίας με τον Τραμπ δείχνει ότι υπήρχε “λογική” στην ανάπτυξη του πυρηνικού προγράμματος. Την ίδια στιγμή που ο Τραμπ ξηλώνει τη συμφωνία του Ομπάμα με το Ιράν, κάθεται στο τραπέζι με τον Κιμ. Στη μια περίπτωση, το Ιράν δεν έχει πυρηνικά όπλα, στην άλλη, η Βόρεια Κορέα έχει. 

Απομόνωση

Η Βόρεια Κορέα βρέθηκε εντελώς απομονωμένη μετά το τέλος του πολέμου του 1953. Για δεκαετίες βρέθηκε να περικυκλώνεται από αμερικάνικες βάσεις, πυρηνικά, και μη, πυραυλικά συστήματα, αεροπλανοφόρα. 

Μετά την πτώση του Ανατολικού Μπλοκ το καθεστώς έμεινε ακόμη πιο μόνο του. Βλέποντας την προοπτική που επιφύλασσαν οι ΗΠΑ ακόμη και σε πρώην στενούς τους συνεργάτες όπως ο Σαντάμ Χουσεΐν, διάλεξε το δρόμο των πυρηνικών όπλων σαν εγγύηση ότι δεν θα είχε την ίδια τύχη. Ο Τζορτζ Μπους ο νεώτερος έβαλε την Βόρεια Κορέα στη λίστα των χωρών του “άξονα του κακού” που θα έπρεπε να περιμένουν από στιγμή σε στιγμή μια βροχή αμερικάνικων πυραύλων. Τα σχέδια των ΗΠΑ αποδείχθηκαν υπερβολικά αισιόδοξα. Βρέθηκαν βαλτωμένες σε Ιράκ και Αφγανιστάν, ενώ και η Κίνα άρχισε να δείχνει τα δόντια της τονίζοντας ότι πλέον έχει κι αυτή λόγο στη γειτονιά της.

Για τον απλό κόσμο στη Βόρεια Κορέα όλα αυτά σήμαναν ακόμη μεγαλύτερη φτώχεια, πείνα και βάσανα. Ο οικονομικός αποκλεισμός οδήγησε την έλλειψη αγαθών σε τριτοκοσμικά επίπεδα. Την ίδια στιγμή το καθεστώς άρμεγε ό,τι απέμενε από την οικονομία για να χρηματοδοτήσει τον πυρηνικό σχεδιασμό. Η δυναμική του διεθνούς ιμπεριαλισμού οδήγησε τη Βόρεια Κορέα μέσα στις πιο ακραίες αντιφάσεις: επιστροφή εξαφανισμένων ασθενειών λόγω πείνας την ώρα που εξελισσόταν ένα από τα πιο προχωρημένα πυρηνικά προγράμματα. Στην ίδια τη συνάντηση ο Κιμ, ηγέτης μιας πυρηνικής χώρας, ζήτησε να πάει με κινέζικο αεροσκάφος, μιας και δεν εμπιστεύεται ούτε την ίδια την βορειοκορεατική αεροπορία.

Η συμφωνία τώρα κατέληξε σε ένα σύντομο κείμενο, το οποίο είναι ασαφές και η κάθε πλευρά το ερμηνεύει όπως θέλει. Το σημαντικό από βορειοκορεατική πλευρά είναι ότι δεσμεύεται να παγώσει το πρόγραμμα των πυρηνικών πυραύλων. Από αμερικάνικη πλευρά η πιο σημαντική διατύπωση είναι ότι θα σταματήσουν οι κοινές στρατιωτικές ασκήσεις με τη Νότια Κορέα που προκαλούν ένταση. Βρισκόταν σε εξέλιξη μια κλιμάκωση στρατιωτικών ασκήσεων τεράστιας κλίμακας οι οποίες ήταν προφανώς στημένες ως πρόγευση μιας εισβολής στο Βορρά. Υπάρχει επίσης μια γενική δέσμευση για αποπυρηνικοποίηση της κορεατικής χερσονήσου συνολικά.

Καμία δέσμευση

Αυτό θα σήμαινε ότι οι ΗΠΑ θα αποσύρουν τους πυρηνικούς πυραύλους τους από τη Νότια Κορέα. Όμως δεν υπάρχει καμιά χρονική δέσμευση, ούτε ξεκαθαρίζεται με ποια σειρά τα γίνουν τα βήματα, δηλαδή τι θα πρέπει να κάνει πρώτα η Βόρεια Κορέα. Ο Τραμπ εξάλλου ξεκαθάρισε πολύ γρήγορα μετά τη συμφωνία ότι οι 30 χιλιάδες αμερικάνοι στρατιώτες που βρίσκονται στη Νότια Κορέα δεν θα κουνηθούν ρούπι. 

Ούτε για το εμπάργκο είναι ξεκάθαρο πότε και πώς θα σπάσει ο πάγος. Ο Υπουργός Εξωτερικών του Τραμπ, Πομπέο, δήλωσε δυο μέρες μετά τη συμφωνία ότι πρώτα θα αποπυρηνικοποιηθεί εντελώς η Βόρεια Κορέα και μετά θα σταματήσει ο αποκλεισμός. 

Οι σύμμαχοι των ΗΠΑ στην περιοχή είναι ικανοποιημένοι από το ξεπέρασμα της έντασης, αλλά δείχνουν ότι θα εμποδίσουν μια γρήγορη ένταξη της Βόρειας Κορέας στην κανονικότητα. Πριν από όλους η Ιαπωνία που δηλώνει “ευάλωτη” απέναντι σε μια βορειοκορεατική επίθεση με όπλα που δεν περιλαμβάνονται στη συμφωνία. Τα ίδια επιχειρήματα παπαγαλίζουν και οι Δημοκρατικοί στις ΗΠΑ που κατηγορούν τον Τραμπ ότι… αφήνει τους συμμάχους αβοήθητους.

Από την πλευρά του ίδιου καθεστώτος της Βόρειας Κορέας, ο Κιμ βρισκόμενος στη Σιγκαπούρη έδωσε μια ιδέα για το προς τα πού θα ήθελε να πάει. Μίλησε με καλά λόγια για το καθεστώς και την οικονομία της Σιγκαπούρης και είπε ότι θα μπορούσε να είναι παράδειγμα. 

Η φαντασίωση λοιπόν της βορειοκορεατικής άρχουσας τάξης είναι ότι θα μπορούσε να βγει από τα δεσμά του αποκλεισμού και των πυρηνικών και να ενταχθεί στην παγκόσμια αγορά, σαν ένα ακόμη από τα κέντρα συσσώρευσης κεφαλαίου της περιοχής. Το ερώτημα ακόμη κι αν όλα αυτά ήταν πιθανά είναι πόσο ακόμα θα χρειαστεί να στύψει την βορειοκορεατική εργατική τάξη για να φτάσει στα επίπεδα κερδοφορίας που έχει η Σιγκαπούρη. Δεν έχουν απομείνει και πολλοί στην αριστερά διεθνώς που να πιστεύουν ότι η Βόρεια Κορέα έχει οποιαδήποτε σχέση με κάτι προοδευτικό, αλλά η χρήση της Σιγκαπούρης ως παράδειγμα είναι αποκαλυπτική. Πρόκειται για ένα καθεστώς με ένα από τα μεγαλύτερα ταξικά και ρατσιστικά χάσματα στην περιοχή.

Την ώρα που γράφουμε αυτό το άρθρο, τα χρηματιστήρια στην Ασία καταγράφουν μεγάλες πτώσεις μετά την ανακοίνωση ενός ακόμη γύρου οικονομικών δασμών από την αμερικάνικη και την κινέζικη πλευρά. Ο Τραμπ προσπαθεί να περιορίσει την κινέζικη επιρροή στην παγκόσμια αγορά με όλους τους τρόπους. Βάζοντας οικονομικά εμπόδια αλλά και ενισχύοντας τον αμερικάνικο έλεγχο στα κρίσιμα περάσματα της νοτιοανατολικής Ασίας από όπου περνάει κάθε χρόνο ένας όγκος εμπορευμάτων που αντιστοιχεί σε τρισεκατομμύρια ευρώ.

Όμως οι δασμοί δεν μπορούν να στοχεύσουν μόνο τα κινέζικα προϊόντα, επεκτείνονται σε ολόκληρο το δίκτυο ανταλλακτικών και πρώτων υλών που αφορά όλες τις χώρες της περιοχής και όχι μόνο. Οι πρωτοφανείς κόντρες του Τραμπ με τους υπόλοιπους G-7 είναι κομμάτι αυτών των αντιθέσεων. Όπως το ίδιο είναι και οι προσπάθειες της Κίνας να βρει εναλλακτικούς, μη θαλάσσιους, δρόμους προς την Ευρώπη. Πέρα λοιπόν από τις επιθυμίες που έχει η μία ή άλλη πλευρά, η ουσία παραμένει. Η συμφωνία των ΗΠΑ με τη Βόρεια Κορέα δεν είναι παρά μία λεπτομέρεια μπροστά στη μεγάλη αντιπαράθεση μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας η οποία εντείνεται.