Ιστορία
Γαλλία 1934 - Η εργατική απάντηση στη φασιστική πρόκληση

Παρίσι 1934, Διαδήλωση του Σοσιαλιστικού Κόμματος σε αλληλεγγύη με τον γραμματέα του ΚΚ Γερμανίας, Ε. Τέλμαν

Το αγαπημένο σύνθημα των ακροδεξιών και φασιστικών συμμοριών έξω από τη Βουλή την περασμένη βδομάδα ενάντια στη συμφωνία για το Μακεδονικό ήταν το «αλήτες προδότες πολιτικοί» παράλληλα με τις επιδοκιμασίες στο ναζί Μπαρμπαρούση που καλούσε για πραξικόπημα από το βήμα. 

Το ανάλογο του «αλήτες προδότες πολιτικοί» ήταν και το σύνθημα των ακροδεξιών ορδών που προσπάθησαν να εισβάλλουν στο γαλλικό κοινοβούλιο τη νύχτα της 6ης Φλεβάρη 1934. Δεν είχαν στόχο να ανατρέψουν απλά την κυβέρνηση, αλλά κάθε μορφής δημοκρατία. Ένα χρόνο μετά την άνοδο των ναζί του Χίτλερ στην εξουσία, η φασιστική απειλή χτυπούσε την πόρτα της Γαλλίας, που υποτίθεται είχε «ανοσία» σε τέτοια φαινόμενα λόγω των δημοκρατικών θεσμών, με τον πιο θεαματικό τρόπο. 

Η παγκόσμια οικονομική κρίση είχε αρχίσει να πλήττει σοβαρά τον γαλλικό καπιταλισμό από τις αρχές του 1932. Εκείνη τη χρονιά επέστρεψε στην κυβέρνηση αυτό που στη Γαλλία ονομαζόταν «καρτέλ (συνασπισμός) της αριστεράς». Για την ακρίβεια στην κυβέρνηση επέστρεψε το Ριζοσπαστικό Κόμμα, που υποτίθεται ενσάρκωνε τις αξίες της Δημοκρατίας απέναντι στους νοσταλγούς της μοναρχίας και την Καθολική Εκκλησία. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα έδινε ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση στη βουλή. 

Η ανεργία μεγάλωνε, θα έφτανε το 1 εκατομμύριο. Ο αριθμός μπορεί να έμοιαζε μικρός σε σχέση με το τι είχε γίνει στην Γερμανία ή στις ΗΠΑ, αλλά δεν περιλάμβανε την κρυμμένη ανεργία: το 40% των βιομηχανικών εργατών δούλευαν με μειωμένα ωράρια και μισθούς. Η κυβέρνηση επέμενε στην πολιτική των «ισορροπημένων προϋπολογισμών» και των περικοπών. Οι ανασχηματισμοί διαδέχονταν ο ένας τον άλλον, αλλά η πολυπόθητη σταθερότητα δεν ερχόταν. 

Η Δεξιά (δυο χαλαροί εκλογικοί συνασπισμοί εκείνη την εποχή) είχε ξεκινήσει μια λυσσασμένη εκστρατεία ενάντια στην κυβέρνηση των «ανίκανων» και των «διεφθαρμένων». 

Όμως, αυτοί που κέρδιζαν πραγματικά έδαφος ήταν οι φασίστες. Στη Γαλλία δεν υπήρχε ένα μεγάλο φασιστικό κόμμα με παρουσία στη βουλή και στους δρόμους σαν κι αυτά που είχαν στήσει ο Μουσολίνι στην Ιταλία κι ο Χίτλερ στην Γερμανία. Όμως, υπήρχε ένα συνονθύλευμα μικρότερων και μεγαλύτερων οργανώσεων που θέλανε να μιμηθούν το παράδειγμά τους. 

Κάποιες είχαν μεγάλο παρελθόν όπως η Γαλλική Δράση (Action Francaise‎). Η Γαλλική Αλληλεγγύη (Solidariteé Francaise) ήταν υμνητές του Χίτλερ και διακρινόταν από τα μέλη της που έκαναν παρελάσεις με στολές, αρβύλες και ρόπαλα φωνάζοντας «η Γαλλία στους Γάλλους». Για τα μέλη των Νέων Πατριωτών (Jeunesses Patriotes) το πρότυπο ήταν ο Μουσολίνι.

 Αυτό που ένωνε όλες αυτές τις συμμορίες ήταν το μίσος για την Αριστερά και τη Δημοκρατία, η βία των ταγμάτων εφόδου τους και οι σχέσεις τους με τις δεξιές οργανώσεις παλαιών πολεμιστών και αποστράτων. Η μεγαλύτερη «ένωση» το 1934 ήταν για παράδειγμα η Croix de Feu, που ο αρχικός της πυρήνας αποτελούνταν από παρασημοφορημένους βετεράνους. Τον Μάρτη του 1933, λίγες βδομάδες μόνο μετά τον εμπρησμό του Ράιχσταγκ από τους ναζί, η εφημερίδα της Εθνικής Ένωσης Αποστράτων κυκλοφορούσε με ένα σκίτσο όπου οι βουλευτές ήταν κρεμασμένοι μπροστά από το φλεγόμενο κοινοβούλιο. 

«Σκάνδαλο Σταβίσκι»

Το πλαίσιο για την έφοδο των φασιστών το πρόσφερε το «σκάνδαλο Σταβίσκι». Ο Αλεξάντρ Σταβίσκι ήταν ένας κερδοσκόπος χρηματιστής που πούλησε πλαστά ομόλογα στη δημοτική τράπεζα της Μπαγιόν. Στο σκάνδαλο αναμίχθηκαν υπουργοί και άλλα ανώτερα στελέχη των Ριζοσπαστών. Τα «σκάνδαλα της διαπλοκής» δεν ήταν καθόλου ασυνήθιστα. Επί κυβερνήσεων της δεξιάς τα προηγούμενα χρόνια είχαν αποκαλυφθεί κάμποσα «ζουμερά». Όμως, σε συνθήκες κρίσης και με τη συμμαχία Ριζοσπαστών-Σοσιαλιστών στην κυβέρνηση, οι φασίστες έβρισκαν ένα προφανή στόχο. 

Υπήρχε κι ένα άλλο σημείο σύγκλισης: ο Σταβίσκι ήταν Εβραϊκής καταγωγής από την Ουκρανία. Οι φασίστες (στην πραγματικότητα όλη η Δεξιά) ήταν αντισημίτες και έκαναν καμπάνιες ενάντια στους «ξένους». Έτσι δίπλα στο σύνθημα «κάτω η δημοκρατία των συντρόφων» προστέθηκαν και ένα σωρό εμετικά για την «εβραιομασονική συνωμοσία». 

Η κυβέρνηση Σοτέμπ παραιτήθηκε και πρωθυπουργός ορκίστηκε ο Εντουάρ Νταλαντιέ των Ριζοσπαστών. Πήρε ψήφο εμπιστοσύνης εν μέσω βίαιων διαδηλώσεων των φασιστών στο κέντρο του Παρισιού. Στις 4 Φλεβάρη ο Νταλαντιέ αποφάσισε να μετακινήσει από τη θέση του τον Ζαν Κιαπ, Διοικητή της Αστυνομίας της περιφέρειας του Παρισιού, μια νευραλγική θέση. Ο Κιαπ ήταν διαβόητος για τον αντικομουνισμό του και την προστασία που έδινε στους φασίστες. Οι ακροδεξιές ενώσεις κάλεσαν σε συλλαλητήριο στις 6 Φλεβάρη. 

Η επίθεση στο κοινοβούλιο ήταν οργανωμένη και επίμονη. Φάλαγγες από διαφορετικά σημεία του Παρισιού συνέκλιναν στη γέφυρα του Σηκουάνα που οδηγούσε στο κτίριο του κοινοβουλίου, σπάζοντας αστυνομικούς κλοιούς. Κρατούσαν ρόπαλα, σφεντόνες, περίστροφα. Αποκρούστηκαν όταν η αστυνομία αναγκάστηκε να ανοίξει πυρ με αποτέλεσμα 15 νεκρούς. 

Η έφοδος απέτυχε, αλλά οι φασίστες είχαν μια πολιτική επιτυχία. Την επόμενη μέρα ο Νταλαντιέ κάλεσε σύσκεψη για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Ο ένας μετά τον άλλο οι «θεσμικοί παράγοντες» δήλωσαν ότι τίποτα δεν μπορεί να γίνει με τους φασίστες γιατί θα παραβιαζόταν η «συνταγματική νομιμότητα». Ακόμα και οι συλλήψεις που αποφασίστηκαν δεν έγιναν. Κατά διαβολική σύμπτωση οι ασφαλίτες δεν έβρισκαν τους καταζητούμενους. Η κυβέρνηση Νταλαντιέ παραιτήθηκε. 

Πρωθυπουργός ορκίστηκε ο Γκαστόν Ντουμέρζ, που προσπάθησε να κυβερνήσει με διατάγματα και να περάσει μια συνταγματική αναθεώρηση όπως την ήθελαν οι υποστηρικτές της «ισχυρής εξουσίας». Ο Ντουμέρζ δεν τα κατάφερε αλλά ο κίνδυνος ήταν ορατός. Η ακροδεξιά, το φασιστικό «πεζοδρόμιο» μπορούσε να καθορίζει τις πολιτικές εξελίξεις.

Την απάντηση που δεν μπορούσαν και δεν ήθελαν να δώσουν οι «θεσμοί» την έδωσε το εργατικό κίνημα. Η 6η Φλεβάρη είχε σημάνει συναγερμό για εκατομμύρια εργάτες και εργάτριες. Μπορεί να μην είχαν ακόμα την αυτοπεποίθηση να τα βάλουν κατευθείαν με τα αφεντικά, αλλά γνώριζαν καλά ποια μοίρα τους επεφύλασσαν οι φασίστες. Τις ίδιες μέρες που ξεδιπλωνόταν η φασιστική πρόκληση, οι σοσιαλιστές εργάτες της Βιέννης πάλευαν με το όπλο στο χέρι ενάντια στη συγκρότηση μιας ακροδεξιάς κυβέρνησης. Αυτή ήταν η έμπνευση. 

Η ηγεσία της CGT κάλεσε σε 24ωρη απεργία για τις 12 Φλεβάρη. Δεν ήταν μια αριστερή ηγεσία, αλλά έπιανε το κλίμα. Η κομμουνιστική CGT-U δήλωσε ότι θα συμμετέχει κι αυτή. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα κάλεσε σε διαδηλώσεις για εκείνη τη μέρα. Την τελευταία στιγμή το Κομμουνιστικό Κόμμα ανακοίνωσε την συμμετοχή του παρόλο που δήλωνε σε όλους τους τόνους «καμιά συμμαχία με τον σοσιαλφασισμό». 

Η διαδήλωση στο Παρίσι ήταν συγκλονιστική. Σύμφωνα με την «κεντρώα» εφημερίδα L’Oeuvre συμμετείχαν περίπου 150 χιλιάδες άνθρωποι, πολλές φορές περισσότεροι από τις χιλιάδες των φασιστών που είχαν επιτεθεί στο κοινοβούλιο. Το κλίμα ήταν και γιορτινό και αποφασιστικό: «Υψωμένες γροθιές, κόκκινα λάβαρα, συνθήματα ‘Ο Κιαπ στη φυλακή!’, Ενιαίο Μέτωπο’ και ξανά και ξανά τραγουδιέται η Διεθνής» έγραφε το ρεπορτάζ. Η σοσιαλιστική εφημερίδα Le Populaire υπογράμμιζε το γεγονός ότι η διαδήλωση κατέληξε στην εργατογειτονιά της Μπελβίλ, το τελευταίο προπύργιο της Κομμούνας του 1871: «η επαναστατική φλόγα που εχτές ακόμα τρεμόπαιζε, σήμερα ξεπηδάει δυνατή», έγραφε. Βέβαια το Σοσιαλιστικό Κόμμα ήταν το ακριβώς αντίθετο τέτοιας φλόγας και μάλιστα της επαναστατικής. Όμως, για τους εργάτες και τις εργάτριες που κινητοποιήθηκαν η περιγραφή ίσχυε. 

Εκείνη την μέρα έγιναν 346 διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα, στις 161 συμμετείχαν από κοινού κομμουνιστές και σοσιαλιστές. Ο συνολικός αριθμός των απεργών έφτασε τα 4,5 εκατομμύρια και των διαδηλωτών το ένα εκατομμύριο. 

“Ενότητα”

Οι διαδηλώσεις και η απεργία της 12 Φλεβάρη ήταν επίσης και ένα πρώτο ισχυρό πλήγμα στον σεχταρισμό των ηγεσιών της Αριστεράς. Στο Παρίσι, οι φάλαγγες των σοσιαλιστών και κομμουνιστών διαδηλωτών ενώθηκαν μπροστά στο Άγαλμα της Δημοκρατίας στη πλατεία Νασιόν με το πλήθος να φωνάζει με όλη τη δύναμη της φωνής του «Ενότητα! Ενότητα!»

Η επιτυχία αναπτέρωσε την αυτοπεποίθηση του εργατικού κινήματος και αυτή η αλλαγή εκφράστηκε με ένταση του απεργιακού κινήματος και ακόμα μεγαλύτερη πίεση στις ηγεσίες για ενωτική δράση. Άρχισαν να οργανώνονται επιτροπές και αντιφασιστικές πρωτοβουλίες. Το δυνάμωμα του κινήματος ενάντια στη φασιστική απειλή, τροφοδοτούσε και την αυτοπεποίθηση των εργατών να παλέψουν ενάντια στις καπιταλιστικές επιθέσεις της κρίσης. Οι απεργίες άρχισαν να αυξάνονται. 

Οι φασίστες δεν εξαφανίστηκαν. Αλλά ο άνεμος πλέον είχε αρχίσει να φυσάει αριστερά. Το 1934 η εργατική τάξη ξεκινούσε την αντεπίθεσή της. Η μεγάλη εργατική έκρηξη του 1936 απείχε μόλις δυο χρόνια.