Ιδέες
Τρία νέα βιβλία από το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο

Με τρεις νέες εκδόσεις ετοιμάζεται το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο να μπει δυναμικά στη συζήτηση που ανοίγει στην Αριστερά για τον τρόπο που απαντάει στις μεγάλες προκλήσεις της περιόδου και τις στρατηγικές επιλογές της. Την επόμενη βδομάδα κυκλοφορεί το βιβλίο Μαρξισμός και Εθνικισμός του Κρις Χάρμαν. Και το Σεπτέμβρη η δεύτερη και βελτιωμένη έκδοση του πολύτιμου έργου του ίδιου συγγραφέα Γερμανία 1918-1923, Η Χαμένη Επανάσταση και το βιβλίο Τα Σοβιέτ στη Δύση - 

Εργατικά Συμβούλια απέναντι στο Κοινοβούλιο 1915-1920 γραμμένο από τον Ντόνι Γκλουκστάιν. Τα δυο τελευταία βιβλία είναι αφιερωμένα στα 100 χρόνια από το ξέσπασμα της Γερμανικής Επανάστασης (Νοέμβρης του 1918). 


Μαρξισμός και Εθνικισμός

Το βιβλίο του Κρις Χάρμαν “Μαρξισμός και Εθνικισμός” είναι μια συμβολή στη συζήτηση που αναπτύσσεται αυτήν την περίοδο με αφορμή την εθνικιστική εκστρατεία της Δεξιάς για το Μακεδονικό αλλά και την κρίση της παγκοσμιοποίησης συνολικότερα. 

Το κείμενο έχει γραφτεί το 1992. Τότε, κυριαρχούσαν, ακόμα και στην Αριστερά, οι απόψεις που λέγανε ότι ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός δεν θα φέρει μόνο ευημερία και δημοκρατία αλλά και το τέλος των εθνικών κρατών, των ανταγωνισμών τους και των εθνικισμών. Αυτές οι αυτάρεσκες προβλέψεις διαψεύστηκαν. Σήμερα τείνει να γίνει κοινή λογική το αντίθετο, ότι δηλαδή ο πλανήτης επιστρέφει  στο εθνικό κράτος, οι εθνικισμοί αναβιώνουν. 

Για να προσανατολιστεί η Αριστερά σε αυτά τα «βαθιά νερά», χρειάζεται μέθοδος και απαντήσεις που δίνει ο μαρξισμός. Ο Κρις Χάρμαν προσφέρει και τα δυο σε αυτό το κείμενο, και αυτός είναι ο λόγος που διατηρεί όλη την επικαιρότητά του σήμερα, είκοσι τρία χρόνια μετά τη συγγραφή του. Στις 130 σελίδες του βιβλίου ο Χάρμαν καταφέρνει να δώσει συμπυκνωμένες απαντήσεις σε μια σειρά ερωτήματα:

Τι είναι έθνος; Υπήρχε πάντα ή είναι ένα ιστορικό φαινόμενο; Υπάρχουν αντικειμενικά κριτήρια για να αποφασιστεί αν μια ομάδα ανθρώπων αποτελούν ξεχωριστό έθνος; Τι σημαίνει δικαίωμα στην αυτοδιάθεση και για ποιους ισχύει; Πώς μπορεί να σταματήσει η καταπίεση των εθνικών μειονοτήτων; Πρέπει η Αριστερά να υποστηρίζει την ξεχωριστή πολιτιστική κληρονομιά κάθε εθνότητας; Είναι παντοδύναμη η ταύτιση των ανθρώπων με το «δικό τους» εθνικό κράτος ή είναι δυνατόν ποτέ να ενωθούν οι εργάτες κι εργάτριες ξεπερνώντας τις εθνικές διαφορές;

Αυτά τα ερωτήματα δεν ήταν ποτέ «ακαδημαϊκά». Αφορούσαν, από τις αρχές του 20ου αιώνα αν όχι νωρίτερα, την καρδιά της στρατηγικής της Αριστεράς. Ο Χάρμαν στρέφει την προσοχή του στην εξέλιξη της θεωρίας της Αριστεράς για τον εθνικισμό. Στη μεγάλη αντιπαράθεση ανάμεσα στους μαρξιστές για τα εθνικά ζητήματα -τον Ότο Μπάουερ, τον Καρλ Κάουτοκι, τη Ρόζα Λούξεμπουργκ και τον Βλαντιμίρ Λένιν. Ανατρέχοντας στα κείμενά τους εντοπίζει τα λάθη της ‘πολιτισμικής’ προσέγγισης του Μπάουερ, παραδέχεται τη συμβολή της οικονομικής ανάλυσης του Κάουτσκι και της Λούξεμπουργκ, αλλά καταλήγει στο συμπέρασμα της ανωτερότητας της θεωρίας του Λένιν, που διέβλεψε πιο καθαρά απ’ όλους τις πολιτικές επιπτώσεις του εθνικισμού για το εργατικό κίνημα.

Όταν ξέσπασε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος τον Αύγουστο του 1914, τα περισσότερα κόμματα της Δεύτερης Διεθνούς τάχτηκαν με την πλευρά της ‘δικιάς τους’ άρχουσας τάξης στον πόλεμο στο όνομα του εθνικού συμφέροντος. Ακόμα και κομμάτια των ηγεσιών αυτών των κομμάτων που δήλωναν τη λύπη τους για τον πόλεμο, έλεγαν ότι δεν μπορούσε να γίνει τίποτα γιατί η εργατική τάξη είναι αυθόρμητα και βαθιά πατριωτική. 

Οι μπολσεβίκοι έκαναν μια διαφορετική επιλογή. Στην καρδιά της στρατηγικής του κόμματος ήταν ο διεθνισμός. Αποδείχτηκαν πιο ρεαλιστές από τις ρεφορμιστικές ηγεσίες της Δεύτερης Διεθνούς. Η εργατική τάξη της Ρωσίας στράφηκε ενάντια στη δικιά της άρχουσα τάξη ενώ ο γερμανικός στρατός απειλούσε τις προσβάσεις της Πετρούπολης. Τον Οκτώβρη του 1917 τα σοβιέτ πήραν την εξουσία με επικεφαλής το κόμμα των μπολσεβίκων. 


Γερμανία 1918-1923, η χαμένη επανάσταση

Για τον Λένιν, τον Τρότσκι και τους συντρόφους του, η Ρώσικη Επανάσταση ήταν η πρώτη πράξη της παγκόσμιας επανάστασης και το σημείο κλειδί ήταν η Γερμανία. Ένα χρόνο μετά τον Κόκκινο Οκτώβρη, η επανάσταση ανέτρεπε τον Κάιζερ Γουλιέλμο στη Γερμανία και έβαζε ουσιαστικά τέλος στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα εργατικά συμβούλια, τα σοβιέτ της Ρωσικής Επανάστασης, έκαναν ορμητικά την είσοδό τους στην καρδιά της Ευρώπης, στην πιο ανεπτυγμένη βιομηχανικά χώρα της. 

Το βιβλίο “Γερμανία 1918-1923, Η Χαμένη Επανάσταση” είναι η μοναδική αναλυτική ιστορία αυτής της συγκλονιστικής και ουσιαστικά άγνωστης επανάστασης που κυκλοφορεί στα ελληνικά. Οι επαναστάσεις δεν είναι μονόπρακτα έργα, και το βιβλίο του Κρις Χάρμαν διηγείται όλες τις «πράξεις» της. Μέσα σε πέντε χρόνια n γερμανική κοινωνία έζησε την αυθόρμητη εξέγερση του Νοέμβρη 1918 που οδήγησε στην ανατροπή της μοναρχίας και στο σχηματισμό συμβουλίων εργατών και στρατιωτών. Την προδοσία της Σοσιαλδημοκρατίας και την βάρβαρη καταστολή της εξέγερσης στην οποία παρασύρθηκε το KPD, το νεαρό Κομμουνιστικό Κόμμα, το χειμώνα του 1919 - και n οποία κατέληξε στη δολοφονία της Ρόζα Λούξεμπουργκ και του Καρλ Λίμπκνεχτ. Τη σύντομη εγκαθίδρυση της Σοβιετικής Δημοκρατίας της Βαυαρίας. 

Την αποτυχημένη απόπειρα της άρχουσας τάξης να ξανακερδίσει τον έλεγχο με το «πραξικόπημα του Καπ» το Μάρτη του 1920 και τη νικηφόρα αντίσταση των εργατών που οδήγησε στο χτίσιμο των Κόκκινων Στρατών του Ρουρ. Την αποκαλούμενη «Δράση του Μάρτη» ένα χρόνο αργότερα, όταν το KPD προσπάθησε να πυροδοτήσει την επανάσταση χωρίς να έχει ακόμα την υποστήριξη της πλειοψηφίας των εργατών. 

Και τέλος, τη μεγάλη χαμένη ευκαιρία του 1923. Όταν n τεραστίων διαστάσεων οικονομική κρίση του uπερπλnθωρισμού και n γαλλική κατοχή του Ρουρ έσπρωξαν στην επαναστατική προοπτική τη συντριπτική πλειοψηφία της γερμανικής κοινωνίας, n ηγεσία του KPD δίστασε την πιο κρίσιμη στιγμή, τον Οκτώβρη 1923, να κάνει το βήμα και να οργανώσει την εξέγερση και την κατάληψη της εξουσίας.

Όμως, το βιβλίο είναι κάτι πολύ περισσότερο από την αφήγηση των γεγονότων της Γερμανικής Επανάστασης. Το ερώτημα αν αυτή η επανάσταση, που η έκβασή της έκρινε την πορεία της ανθρωπότητας για τις επόμενες δεκαετίες, μπορούσε να νικήσει δεν είναι αφηρημένο. Εχει να κάνει με τις επιλογές του επαναστατικού κόμματος που συγκροτήθηκε μέσα στη φωτιά των μαχών της, δηλαδή δυστυχώς πολύ αργά. Εκατοντάδες χιλιάδες εργάτριες και εργάτες έκαναν την επιλογή να ενταχτούν σε ένα κόμμα που δήλωνε ανοιχτά το διεθνισμό του και την πρόθεσή του να μην αφήσει πέτρα πάνω στη πέτρα της παλιάς κοινωνίας. Το βιβλίο εξετάζει συστηματικά τους ταξικούς και πολιτικούς συσχετισμούς που έδρασε το KPD, τις επιτυχίες και τα λάθη του.

Συνεδρίαση του συμβούλιου εργατών και στρατιωτών στο Βερολίνο το 1918.


 

Τα σοβιέτ στ­­η Δύση

Εργατικά Συμβούλια απέναντι στο Κοινοβούλιο 1915-1920

Το εργατικό συμβούλιο, το σοβιέτ, δεν ήταν γέννημα των ιδιαίτερων συνθηκών της ρωσικής κοινωνίας. Η Γερμανική Επανάσταση ήταν η μια απόδειξη, η πιο σημαντική. Αλλά δεν ήταν η μόνη. Σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, η εργατική τάξη έκανε βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, μέσα στην καθημερινή δράση της και τις μάχες που έδινε απέναντι στις θυσίες που έφερνε ο πόλεμος και τις επιθέσεις των καπιταλιστών. 

Το βιβλίο του Ντόνι Γκλουκστάιν “Τα Σοβιέτ στη Δύση, Εργατικά Συμβούλια απέναντι στο Κοινοβούλιο 1915-1920”, παρουσιάζει αυτή τη διαδικασία με κέντρο τέσσερις «επαναστατικές πρωτεύουσες», κέντρα της «συμβουλιακής» μορφής οργάνωσης της εργατικής τάξης. Την Πετρούπολη, τη Γλασκόβη, το Βερολίνο και το Τορίνο. 

Η Γλασκόβη ήταν το επίκεντρο του κινήματος των «συνδικαλιστών αντιπροσώπων της βάσης» που οργανώθηκαν μέσα στα συνδικάτα, αλλά κόντρα με τις ηγεσίες τους και οργάνωσαν αγώνες ενάντια στις επιθέσεις των καπιταλιστών στη διάρκεια του πολέμου. Το Τορίνο ήταν το προπύργιο του κινήματος των εργοστασιακών συμβουλίων στην ‘Κόκκινη Διετία’ 1919-1020, που την πείρα τους γενίκευσε το περιοδικό Ορντινε Νουόβο και ο Αντόνιο Γκράμσι. 

Ο Γκράμσι ήταν ο επαναστάτης που «μετέφρασε» την εμπειρία του ρωσικού σοβιέτ στη «γλώσσα» του εργατικού κινήματος της Δύσης, δηλαδή σε χώρες με σταθερούς κοινοβουλευτικούς και μαζικά ρεφορμιστικά κόμματα. Το εργατικό συμβούλιο δεν είναι μια εγκεφαλική εναλλακτική των επαναστατών απέναντι στην αστική δημοκρατία. Είναι ο τρόπος που κινείται η εργατική τάξη σε συνθήκες γενικευμένης κοινωνικής κρίσης και επαναστατικών καταστάσεων. Κι είναι μια ανώτερη μορφή δημοκρατίας γιατί συνενώνει την οικονομική ισχύ και την πολιτική εξουσία στα χέρια της εργαζόμενης πλειοψηφίας στο σημείο της παραγωγής. 

Ο δρόμος που θα διανύσει εξαρτάται από τη δυνατότητα των επαναστατών να δρουν συστηματικά και επίμονα για να κερδίζουν τα πιο πρωτοπόρα κομμάτια της τάξης στη δράση και στις ιδέες της επαναστατικής ανατροπής. Αυτό το έργο ήταν δύσκολο στην Ευρώπη του 1915-1920 αλλά έκανε τεράστια βήματα. Αυτές τις εμπειρίες παρουσιάζει και γενικεύει το βιβλίο. Και είναι εμπειρίες που χρειάζονται στην Αριστερά που αναζητάει εναλλακτική απέναντι στα αδιέξοδα της διαχείρισης του καπιταλισμού. 


Το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο θα είναι στο περίπτερο 156 της Έκθεσης Βιβλίου στο Ζάππειο από 31/8 ώς 16/9. Την Κυριακή 16/9, 7.30μμ στο χώρο της Έκθεσης θα γίνει παρουσίαση των βιβλίων Μαρξισμός και Εθνικισμός και Η Κρίση στα Βαλκάνια, Το Μακεδονικό και η Εργατική Τάξη.

www.marxistiko.gr
Φειδίου 14 (πίσω από Τιτάνια-ΡΕΞ)