Η Αριστερά
100 χρόνια από την Επανάσταση στη Γερμανία: Η Ρόζα, ο Λένιν και το επαναστατικό κόμμα

Μαρία Στύλλου, Ζαννέτα Λυσικάτου και Μάκης Καβουριάρης στην τελική συζήτηση του μονοήμερου.

Η επανάσταση στη Γερμανία ξεκίνησε με την ανατροπή του Κάιζερ στις 9 Νοεμβρίου του 1918 και ήταν η κορύφωση παρατεταμένων εργατικών απεργιών και ανταρσιών των φαντάρων που είχαν ξεκινήσει δύο χρόνια πριν. Όταν ξεκινούσε αυτή η διαδικασία δεν υπήρχε ξεχωριστό επαναστατικό κόμμα, οι επαναστάτες λειτουργούσαν μέσα από το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, το SPD. To KPD, το Κομμουνιστικό Κόμμα Γερμανίας, δημιουργήθηκε μέσα στην επανάσταση.

Για ένα μεγάλο διάστημα, η Ρόζα Λούξεμπουργκ, η Κλάρα Τσέτκιν, ο Καρλ Λίμπκνεχτ και όλη η οργάνωσή του Σπάρτακου λειτουργούσε μέσα στο SPD σε αυτό το τεράστιο ρεφορμιστικό κόμμα που έλεγχε εργατική τάξη, συνδικάτα, γειτονιές. Παρόλο που διαφωνούσαν σε όλα τα θέματα -και ήταν ενάντια στη συμμετοχή στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο- με την ηγεσία του SPD, παρέμειναν σε αυτό μέχρι το 1917 οπότε έφυγαν συνεργαζόμενοι με το USPD που επίσης ανεξαρτητοποιήθηκε από τη σοσιαλδημοκρατία. 

Χτυπημένη από την αρχική ορμή της επανάστασης η κυρίαρχη τάξη στη Γερμανία βρέθηκε να χάνει και η ηγεσία του SPD, του κόμματος που μέχρι πριν λίγο όλοι περίμεναν ότι θα έφερνε την αλλαγή της κοινωνίας, σχημάτισε κυβέρνηση και άρχισε να παίρνει όλα τα μέτρα για να προστατέψει τον γερμανικό καπιταλισμό. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, η οργάνωση Σπάρτακος δημιουργεί το Κομμουνιστικό Κόμμα Γερμανίας, στις 30-31 Δεκέμβρη και 1η Γενάρη του 1919. 

Κομμουνιστικό Μανιφέστο

Στο ιδρυτικό συνέδριο η Ρόζα Λούξεμπουργκ βάζει τα καθήκοντα του νέου κόμματος ξεκινώντας από το ζήτημα της στρατηγικής, με την εξής τοποθέτηση: ο καλύτερος τρόπος για να γιορτάσουμε τα 70 (τότε) χρόνια από το Κομμουνιστικό Μανιφέστο είναι να κρατήσουμε ότι η κοινωνία αλλάζει με επαναστάσεις. 

Ήταν η απάντηση στην θεωρητικοποίηση του «απραγματοποίητου» της επανάστασης που είχε αρχίσει να γίνεται κυρίαρχη μέσα στο SPD και στην αριστερά μετά την αποτυχία των επαναστάσεων του 19ου αιώνα να γκρεμίσουν τον καπιταλισμό. Και ήρθε η κρίση των από πάνω και η κίνηση των μαζών μετά από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, να φέρει ξανά τη στρατηγική της επανάστασης στο προσκήνιο ξεκινώντας από τη Ρωσία και συνεχίζοντας μετά στην Γερμανία και την υπόλοιπη Ευρώπη. 

Το 1ο συνέδριο του KPD είναι το ιδρυτικό συνέδριο ενός κόμματος που έχει την επώδυνη εμπειρία να γεννιέται και να προσπαθεί να ξεκαθαρίσει μέσα σε συνθήκες επανάστασης. Ας το σκεφτούν καλύτερα αυτό σήμερα, όσοι συντρόφισσες και σύντροφοι αναβάλουν την απόφαση να οργανωθούν, για όταν θα έρθει η επανάσταση. Είναι επώδυνη η εμπειρία του «όταν θα ‘ρθει». 

Οι επαναστάτες πρέπει να είναι ξεκάθαροι για την στρατηγική, όχι αφηρημένα ιδεολογικά, όχι κάπου στο μακρινό μέλλον. Η Ρόζα είχε γράψει το «Μεταρρύθμιση ή επανάσταση» - και ο ίδιος ο Λένιν έγραψε το «Κράτος και Επανάσταση». Αλλά στην πραγματικότητα ξεκαθάρισε το θέμα της στρατηγικής με τις «Θέσεις του Απρίλη», τρεις μήνες μετά την πρώτη επανάσταση στην Ρωσία. Όλη η ηγεσία των μπολσεβίκων μέχρι τότε θεωρούσε ότι μπαίνουν σε μια περίοδο εκδημοκρατισμού της Ρωσίας και αργότερα, κάποτε, θα μπορέσει να υπάρξει εργατικός έλεγχος . 

Δεν φτάνει όμως ένα επαναστατικό κόμμα να έχει καθαρή στρατηγική. Χρειάζεται να έχει πολύ ξεκάθαρη την τακτική για το πώς φτάνει μέχρι τον στρατηγικό στόχο. Η τακτική παίζει τεράστιο ρόλο, στο αν θα καταφέρεις από ένα επαναστατικό κόμμα των 4000 -ενώ απέναντί σου έχεις εκατομμύρια εργάτες να ελέγχονται από τους ρεφορμιστές του SPD και σε ένα βαθμό του USPD- να γίνεις εσύ η μεγαλύτερη δύναμη μέσα στην εργατική τάξη. Στο Συνέδριο των εργατικών συμβουλίων στο Βερολίνο μέσα στην επανάσταση, η αντιπροσωπεία του SPD ήταν 288 αντιπρόσωποι, του USPD 88 και του Σπάρτακου 10 – απομονωμένοι στον εξώστη. Πώς αντιμετωπίζεις αυτήν την εργατική τάξη; Πώς αντιμετωπίζεις την κυβέρνηση των σοσιαλδημοκρατών;

 Η Ρόζα απάντησε βάζοντας στο συνέδριο τα εξής ζητήματα: Να απλώσουμε τα εργατικά συμβούλια σε όλες τις πόλεις με σύνθημα «όλη η εξουσία στα σοβιέτ», παίρνοντας όμως υπόψη ότι ηγεσία και πλειοψηφία είναι οι σοσιαλδημοκράτες, και αυτό σημαίνει δύο πράγματα. Το ένα ότι δεν λέμε κάτω η κυβέρνηση του SPD αλλά δημιουργούμε τις προϋποθέσεις ώστε να υπάρξει εναλλακτική από τα αριστερά. Και το δεύτερο, σε σχέση με τις κοινοβουλευτικές εκλογές ότι πρέπει να πάρουμε μέρος γιατί είναι ένα σκαλοπάτι, μια εμπειρία για την εργατική τάξη. 

Η οργάνωση των επαναστατών σε ξεχωριστό δικό τους κόμμα που προσπαθεί να πετύχει όλα αυτά ήταν μια στροφή της Ρόζας που πατούσε πάνω στην εμπειρία της γερμανικής και της ρώσικης επανάστασης, αλλά μια στροφή που δεν πρόλαβε να την πάρει. Οι ηγέτες του SPD τσάκισαν την πρόωρη εξέγερση των πιο μαχητικών κομματιών της εργατικής τάξης, δολοφόνησαν όλη την ηγεσία του Σπάρτακου. Οι επαναστάσεις δεν είμαι μια ομαλή πορεία, οι από πάνω δημιουργούν προβοκάτσιες και το ζήτημα είναι αν υπάρχει ένα κομμάτι μέσα στην επαναστατική διαδικασία έτοιμο να αντιμετωπίσει τις στροφές, τις προβοκάτσιες, παίζοντας ηγετικό ρόλο στο κίνημα. Είναι μια δύσκολη ιστορία και από αυτήν την άποψη η Γερμανική Επανάσταση είναι μεγαλύτερο σχολείο από την Ρώσικη.

Θέμα χρόνου;

Το ότι ηττήθηκε η Γερμανική Επανάσταση ήταν θέμα χρονικό; Ότι οι μπολσεβίκοι απλά έφτιαξαν το επαναστατικό κόμμα πιο νωρίς και έτσι μπόρεσαν να νικήσουν; Η απάντηση είναι όχι. Είναι και θέμα αντίληψης. Και εδώ αξίζει κανείς να δει τις συγκρούσεις που υπήρξαν ανάμεσα στον Λένιν και στην Ρόζα. 

Ο Λένιν μέσα στην περίοδο από το Φλεβάρη μέχρι τον Οκτώβρη της Ρώσικης Επανάστασης πέτυχε ώστε όλες οι στροφές να μη λειτουργήσουν για την ήττα αλλά για τη νίκη της επανάστασης: Οι Θέσεις του Απρίλη ήταν η στροφή προς στην εργατική εξουσία λέγοντας όχι στην στήριξη της προσωρινής κυβέρνησης . Ακολούθησε ο Ιούλης, μια πρόωρη εξέγερση στην Πετρούπολη, που θα σήμανε χάσιμο της επανάστασης στη Ρωσία και χρειαζόταν να μπει φρένο. Υπήρξε η στροφή του Αυγούστου, όπου απέναντι στο πραξικόπημα του στρατηγού Κορνίλωφ στήριξαν την κυβέρνηση του Κερένσκι και των μενσεβίκων, αλλά παίρνοντας τα όπλα και οργανώνοντας την αντίσταση οι ίδιοι οι μπολσεβίκοι. Φτάνοντας έτσι μέσα από αυτήν την διαδικασία στο Σεπτέμβρη στην επιτυχία της οργάνωσης των απεργιών αλλά και στο να πείσουν τα εργατικά συμβούλια ότι μπορούν να πάρουν την εξουσία.

Πώς μπόρεσε να γίνει αυτό; Ήταν η μαγκιά του Λένιν και η αδυναμία της Ρόζας; Όχι. Ήδη από την εποχή του Κομμουνιστικού Μανιφέστου, η συζήτηση για το κόμμα ήταν ανοιχτή μέσα στην Αριστερά. Το μανιφέστο γράφει ότι οι κομμουνιστές χρειάζονται ένα ξεχωριστό κόμμα που να έχει σαν προοπτική τα ιστορικά συμφέροντα της τάξης. Το SPD ήταν κόμμα που πήγε να εφαρμόσει αυτές τις αρχές φτιάχνοντας ένα κόμμα όλων των εργατών. Στο Πρόγραμμα της Γκότα, ο Μαρξ του έκανε κριτική και σε αυτήν την κριτική κατεύθυνση κινήθηκε και η Ρόζα και άλλοι επαναστάτες μέσα στο SPD.

Κανείς τους όμως δεν έβαλε πώς το στρατηγικό γίνεται οργανωτικό. Ήρθε ο Λένιν με το «Τι να κάνουμε» για να κάνει την διαφορά. Ένα κόμμα που παλεύει για την επανάσταση δεν μπορεί να είναι κόμμα όλης της εργατικής τάξης. Η εργατική τάξη έχει αντιφατική συνείδηση, δεν είναι ενιαία και η συνείδησή της αλλάζει μέσα από μάχες, κάτι που επίσης δεν γίνεται ενιαία. Μέσα σε αυτήν τη διαδικασία αυτό που χρειάζεται για να κατευθύνει όλη την τάξη είναι το κόμμα της εργατικής πρωτοπορίας. Ένα κόμμα που να έχει μια εκτίμηση, να μπορεί να επεμβαίνει και να καθορίζει τις μάχες, τις ιδέες και την προοπτική της τάξης. Για να μπορεί να λειτουργεί ένα τέτοιο κόμμα χρειάζεται πράξη και θεωρία. Χωρίς επαναστατική θεωρία δεν υπάρχει επαναστατική πράξη.

Αυτά τα δύο έδωσαν τη δυνατότητα στους μπολσεβίκους να καθορίσουν την πορεία της επανάστασης του Φλεβάρη έχοντας καταφέρει να έχουν δυνατά κομμάτια και ρίζες σε όλα τα εργοστάσια. Στη Ρωσία μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα είχε δοθεί η δυνατότητα να διαμορφωθεί ένα επαναστατικό κόμμα εργατικής πρωτοπορίας που είχε τις γέφυρες με την εργατική τάξη συνολικά – και συνεχώς τις έχτιζε και συνεχώς κέρδιζε. Αυτό τους έδωσε τη δυνατότητα να μπορούν να κάνουν πράξη το «όλη η εξουσία στα σοβιέτ». Την έδωσαν και την κέρδισαν αυτή τη μάχη μέσα στα ίδια τα σοβιέτ - ενώ ένα χρόνο μετά, στα σοβιέτ του Βερολίνου η πλειοψηφία των αντιπροσώπων του Βερολίνου στήριξαν την κυβέρνηση του Έμπερτ, έστω και με μισή καρδιά. 

Αν δεν τα κατάφεραν τότε η Λούξεμπουργκ και ο Λίμπκνεχτ , έχει νόημα να συζητάμε εμείς για το επαναστατικό κόμμα σήμερα; 

Αυτές τις μέρες γίνονται στην Ευρώπη εκθέσεις και εκδηλώσεις που θυμίζουν τον Τζορτζ Γκρος. Οι εικόνες του Γκρος από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα θυμίζουν την κατάσταση σήμερα. Μια πολωμένη ταξική κοινωνία, μια κυρίαρχη τάξη που στηρίζεται στην πιο μεγάλη ανισότητα που έχει υπάρξει μέχρι τώρα, τον καπιταλισμό. 

Αυτή είναι η εικόνα του καπιταλισμού σήμερα, κρίση, φτώχεια, ανεργία, πόλεμος για εκατομμύρια ανθρώπους. Εκατό χρόνια από τη Γερμανική Επανάσταση, δεν πέρασε σε όλο τον πλανήτη ούτε μια δεκαετία χωρίς εξεγέρσεις και επαναστάσεις της εργατικής τάξης . Επιπλέον, η εργατική τάξη καθορίζει σήμερα πολύ περισσότερο από τότε όλα τα υπόλοιπα κομμάτια της κοινωνίας στις μάχες ενάντια στο ρατσισμό, το σεξισμό, την καταπίεση. 

Εδώ βρισκόμαστε, δεν είναι θεωρητικά όλα αυτά. Η εξέλιξη της Γερμανικής Επανάστασης είναι ένα καμπανάκι αλλά και τεράστια εμπειρία, για το σήμερα. Ελάτε να οργανώσουμε το επαναστατικό κόμμα, να δυναμώσουμε το ΣΕΚ στην κατεύθυνση που έβαλε, ο Μαρξ, ο Λένιν, η Ρόζα, στην κατεύθυνση της εργατικής επανάστασης που είναι η μόνη λύση.