Πολιτισμός
Κινηματογράφος: Η Μακεδονία στη Berlinale

«Το προσωπικό είναι πολιτικό». Αυτά τα λόγια, δανεισμένα από το γυναικείο κίνημα και τον Μάη του ’68 αποτέλεσαν το κεντρικό σύνθημα της 69ης Μπερλινάλε που ολοκληρώθηκε στις 17 Φλεβάρη. Ο απερχόμενος διευθυντής της Ντίτερ Κόσλικ υπερασπίστηκε τον χαρακτήρα του φεστιβάλ, σαν χώρο ανοιχτό στη διαφορετικότητα και τα κοινωνικά κινήματα. Αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι πρόκειται για μια επίσημη καλλιτεχνική διοργάνωση που ισορροπεί ανάμεσα στο «mainstream» και το εναλλακτικό σινεμά, τις εμπορικές παραγωγές και τους πειραματισμούς, κι όλα αυτά με όρους καπιταλισμού και αγοράς. Ωστόσο, οι αντιθέσεις και οι αγώνες της περιόδου που διανύουμε μπόρεσαν τελικά να εκφραστούν σε ένα τεράστιο πρόγραμμα 11 ημερών και 400 ταινιών.

Στο διεθνές διαγωνιστικό πρόγραμμα από τη δεύτερη κιόλας μέρα ο Φρανσουά Οζόν πήγε τη συζήτηση στα «δύσκολα» με την ταινία του «Ελέω Θεού», που παρουσιάζει μια αληθινή ιστορία σεξουαλικής κακοποίησης ανήλικων αγοριών στη Λυόν από πρεσβύτερους κάτω από την κάλυψη της καθολικής εκκλησίας. 

Η έκπληξη ήρθε δυο μέρες αργότερα, με το «Θεός υπάρχει και το όνομα αυτής Πετρούνια» από τη Μακεδονία. Η ηρωίδα, Πετρούνια είναι μια άνεργη ιστορικός 32 χρονών που ζει με τους γονείς της σε μια επαρχιακή πόλη της Μακεδονίας και ψάχνει για μια σταθερή δουλειά, αντιμετωπίζοντας καθημερινά το σεξισμό και τις διακρίσεις. Όταν την ημέρα των θεοφανείων θα τολμήσει να πιάσει πρώτη τον σταυρό από το ποτάμι, θα βρεθεί αντιμέτωπη όχι μόνο με την παρέα των νταήδων του χωριού που θεωρούν μεγάλη προσβολή να χάσουν το ιερό σύμβολο από μια γυναίκα, αλλά με την εκκλησία και την αστυνομία. Καθώς η Πετρούνια οδηγείται στο αστυνομικό τμήμα για εξηγήσεις, ξεδιπλώνεται η εικόνα μιας κοινωνίας που ασφυκτιά από τη φτώχεια και την εγκατάλειψη και πολώνεται ανάμεσα στον κόσμο που παλεύει για ν’αλλάξει τα πράγματα και στην κυρίαρχη ιδεολογία «πατρίς, θρησκεία, οικογένεια», δικαιώνοντας με γλυκόπικρο τρόπο τον πρώτο. Όταν ο αστυνομικός διευθυντής ρωτάει την Πετρούνια αν το αγαπημένο της κεφάλαιο στην ιστορία είναι ο Μέγας Αλέξανδρος, του απαντά πολύ σοβαρά «Όχι, είναι η Κινέζικη επανάσταση». 

Αίσθηση

Η ταινία της Τεόνα Μιτέφσκα έκανε μεγάλη αίσθηση και στην αίθουσα Τύπου, όπου οι δημιουργοί, η κινηματογραφική οικογένεια Μιτέβσκι (Τεόνα, Λαμπίνα και Βουκ) εξήγησαν ότι βασίστηκαν σε ένα πραγματικό περιστατικό για να κριτικάρουν την κατάσταση στη Μακεδονία, αναφέροντας ότι η χώρα τους βγαίνει από συνθήκες λογοκρισίας (από την προηγούμενη εθνικιστική κυβέρνηση) και ότι η τοπική ορθόδοξη εκκλησία τους αποκήρυξε στέλνοντάς τους μια επιστολή που κατέληγε στη φράση «Θεός υπάρχει και είναι άντρας!». Έτσι ουσιαστικά τους βοήθησε να βρουν και τον τίτλο της ταινίας, που τελικά δεν κέρδισε κάποιο από τα επίσημα βραβεία αλλά ενθουσίασε το κοινό. 

Η χρυσή αρκούδα πήγε στο «Συνώνυμα», του Νάνταβ Λαπίντ, που ασχολείται με τις περιπέτειες ενός νεαρού Ισραηλινού που καταφθάνει στο Παρίσι, αναζητώντας σαλταρισμένος μια νέα ταυτότητα (γιατί άραγε;). Η τρίωρη Κινεζική ταινία «Αντίο γιέ μου» επιχειρεί να δώσει το πανόραμα της χώρας από την εποχή της πολιτιστικής επανάστασης μέχρι σήμερα, κάνοντας σκληρή κριτική στη νεοφιλελεύθερη στροφή της Κίνας αλλά και στην παντελή καταστολή των δημοκρατικών δικαιωμάτων, με αφορμή την υποχρέωση των οικογενειών να κάνουν μόνο ένα παιδί με απειλή τιμωρίας.

Αξίζει πάντως να αναφερθούμε πέρα από τα βραβεία στη δυνατή παρουσία της δημιουργού Ανιές Βαρντά που συγκίνησε παρουσιάζοντας το έργο της μέσω της τελευταίας της ταινίας, αλλά και στο «Μαριγκέλλα», ταινία μυθοπλασίας για τον δολοφονημένο Βραζιλιάνο ηγέτη του αντάρτικου πόλης, όχι μόνο γιατί ζωντανεύει μια άγνωστη πτυχή του αγώνα ενάντια στη στρατιωτική χούντα τη δεκαετία του 1960, αλλά γιατί λόγω συγκυρίας η συνέντευξη Τύπου μετατράπηκε σε καυτή πολιτική συζήτηση για τη Βραζιλία σήμερα! Ο δημιουργός της ταινίας Βάγκνερ Μάουρα έκανε ανοιχτά καταγγελίες ενάντια στον Μπολσονάρο και ξεκαθάρισε ότι χωρίς να εξομοιώνει τα πάντα, υπάρχουν ισχυροί παραλληλισμοί με το σήμερα, όπου ο κόσμος στη Βραζιλία πρέπει να οργανώσει τις αντιστάσεις του!

Μεγάλο ενδιαφέρον είχαν και τα κομμάτια του προγράμματος «Πανόραμα» και «Φόρουμ», με δυνατές ταινίες μυθοπλασίας και τεκμηρίωσης από όλο τον πλανήτη, όπως ο «Ταξιδιώτης του μεσονυκτίου» του Χασάν Φαζιλί από το Αφγανιστάν, το «System K» από το Κογκό, το «Συζητώντας για τα δέντρα» από το Σουδάν. Ωστόσο την πιο παγκόσμια εικόνα της αντίστασης την έδωσε η ταινία «Ανοιχτό ρόδο» του Σενεγαλέζου Γκασάν Σαλχάμπ, που αφηγείται αποσπάσματα από τις επιστολές της Ρόζας Λούξεμπουργκ από τη φυλακή το 1917 προς τη Σόνια Λίμπνεχτ, προβάλλοντας ένα ποιητικό κολάζ εικόνων από το Βερολίνο μέχρι την Παλαιστίνη.