Τον Απρίλιο συμπληρώθηκαν 150 χρόνια από το ξέσπασμα του Αμερικάνικου Εμφύλιου. Τα αντίπαλα στρατόπεδα ήταν οι Βόρειες και οι Νότιες Πολιτείες των Ηνωμένων Πολιτειών ή, όπως είναι ευρύτερα γνωστό, οι Βόρειοι και οι Νότιοι. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο πόλεμος έγινε για τα δικαιώματα των Πολιτειών που επιθυμούσαν να αποσχιστούν. Στην ουσία ήταν μια σύγκρουση ανάμεσα σε δύο διαφορετικούς τρόπους οργάνωσης της κοινωνίας, ενώ στην καρδιά του πολέμου δέσποζε το θέμα της δουλείας.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο πόλεμος έγινε για τα δικαιώματα των Πολιτειών που επιθυμούσαν να αποσχιστούν. Στην πραγματικότητα ήταν μια σύγκρουση ανάμεσα σε δύο διαφορετικούς τρόπους οργάνωσης της κοινωνίας, ενώ στην καρδιά του πολέμου δέσποζε το θέμα της δουλείας.
Αφορμή του Εμφύλιου ήταν ο βομβαρδισμός του Φρουρίου Σάμτερ, μια κυβερνητική βάση στην Νότια Καρολίνα. Ο πόλεμος κράτησε για τέσσερα χρόνια και είναι ο πιο αιματοβαμμένος στην ιστορία των ΗΠΑ. Πέθαναν 600 χιλιάδες σε ένα πληθυσμό που έφτανε τα 30 εκατομμύρια.
Το 1860 ο Αβραάμ Λίνκολν κέρδισε τις εκλογές χωρίς όμως να ανοίξει προεκλογικά το ζήτημα της δουλείας. Ήδη, από την Ένωση είχε αποσχιστεί μία πολιτεία (η Νότια Καρολίνα που ήταν και το μεγαλύτερο λιμάνι εξαγωγών στην Ευρώπη) και ακολούθησαν άλλες 10 (Βόρεια Καρολίνα, Λουιζιάνα, Αλαμπάμα, Τέξας, Μισισιπής, Άρκανσας, Φλόριντα, Βιρτζίνια, Τενεσί και Τζόρτζια), οι οποίες δημιούργησαν ένα νέο κράτος, τις Συνομόσπονδες Πολιτείες Αμερικής.
Οι ηγέτες των Νοτίων Πολιτειών πάλευαν για να υπερασπιστούν τη δουλεία. Στο βιομηχανικό Βορρά, η άρχουσα τάξη υποστήριζε την ιδεολογία της «ελεύθερης εργασίας» λόγω των ταξικών συμφερόντων της.
Οι Βόρειοι κέρδισαν τελικά επειδή σταδιακά ο Εμφύλιος μετατράπηκε σε επαναστατικό πόλεμο. Ο Βορράς υποσχέθηκε την κατάργηση της δουλείας και εκατοντάδες χιλιάδες μαύροι κινητοποιήθηκαν και πάλεψαν για την απελευθέρωση τους. Μαύρες και λευκές γυναίκες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη μάχη.
Σκλάβοι
Η Αμερικάνικη Επανάσταση(1775-1783) έδιωξε τους Βρετανούς από τις ΗΠΑ, αλλά άφησε πίσω της δύο τρόπους οργάνωσης της κοινωνίας. Στο Βορρά επεκτεινόταν όλο και περισσότερο η βιομηχανία και οι αγρότες δούλευαν σε μικρά αγροκτήματα. Στο Νότο την εξουσία είχαν οι μεγαλοτσιφλικάδες. Τα κέρδη τους στηρίζονταν στις πλάτες τεσσάρων εκατομμυρίων σκλάβων που παρήγαγαν 1 εκατομμύριο τόνους βαμβάκι το χρόνο για τις παγκόσμιες αγορές.
Οι βιομηχανικοί καπιταλιστές του Βορρά ήθελαν να προστατεύσουν τα προϊόντα τους και ζητούσαν φορολογία πάνω στις εξαγωγές των Νοτίων που προφανώς διαφωνούσαν. Οι δουλοκτήτες είχαν το πάνω χέρι σε όλο τον 19ο αιώνα με τη βοήθεια του Δημοκρατικού Κόμματος που τους αντιπροσώπευε. Με την πάροδο του χρόνου η αντίσταση και η οργή απέναντι στη δουλεία μεγάλωναν, ενώ οι Βόρειοι που στήριζαν την «ελεύθερη εργασία» ήθελαν να περιορίσουν τη δύναμη του Νότου.
Η εκλογή του Ρεπουμπλικάνου, Λίνκολν φάνταζε ως κίνδυνος αλλαγής για το Νότο παρόλο που ο νεοεκλεγμένος πρόεδρος ήταν διαλλακτικός σε σχέση με τη δουλεία από την αρχή. Υποστήριζε ότι δεν θα παρέμβαινε στο καθεστώς της δουλείας στις πολιτείες που ήδη υπήρχε. Παρόλα αυτά η απόσχιση των 11 πολιτειών έγινε και πλέον ο μοναδικός στόχος του Λίνκολν ήταν να επαναφέρει τις Πολιτείες στην Ένωση που υπήρχε μέχρι τότε με οποιονδήποτε τρόπο.
Με το ξέσπασμα του πολέμου στο Βορρά υπήρξαν συγκεντρώσεις και ομιλίες ενάντια στη δουλεία, ενώ πολλοί εθελοντές κατατάχτηκαν στο στρατό. Πολύς κόσμος παρακολουθούσε συγκεντρώσεις με ομιλητές όπως ο απελευθερωμένος σκλάβος, Φρέντερικ Ντάγκλας και η 19χρονη Άννα Ντίκινσον. Ο Ντάγκλας έγραψε: «Ο αμερικάνικος λαός και η κυβέρνηση στην Ουάσιγκτον μπορεί να αρνηθούν να το αναγνωρίσουν για κάποιο καιρό, αλλά η αδυσώπητη λογική των γεγονότων θα τους αναγκάσει στο τέλος. Ο πόλεμος που διεξάγεται σε αυτή τη γη είναι τώρα πόλεμος για και εναντίον της δουλείας».
Ο Λίνκολν πραγματικά προσπάθησε να κρατήσει αρχικά το ζήτημα της δουλείας απέξω και να έχει μια μετριοπαθή στάση. Έκανε παραχωρήσεις στους Δημοκρατικούς του Βορρά και στις Πολιτείες που δεν είχαν αποχωρήσει από την Ένωση, ενώ έδωσε την ηγεσία του στρατού στον Τζορτζ Μακ Λίλαν, ένα στρατηγό που υποστήριζε τη δουλεία στο Νότο. Έφτασε να δώσει διαταγή να επιστρέφονται στους δουλοκτήτες οι σκλάβοι που είχαν διαφύγει ακόμα και αν είχαν συμμετέχει σε μάχες.
Ριζοσπαστικά μέτρα
Όμως, ο Ντάγκλας είχε απόλυτο δίκιο στην πρόβλεψη του. Μετά από 18 μήνες στον Εμφύλιο, τα πράγματα είχαν φτάσει σε αδιέξοδο. Οι οπαδοί της κατάργησης της δουλείας απαιτούσαν πιο ριζοσπαστικά μέτρα, την απελευθέρωση των σκλάβων και την στρατολόγηση των μαύρων στο στρατό των Βορείων.
Ο Λίνκολν δίσταζε στην αρχή, αλλά πείστηκε όταν κατάλαβε ότι δεν υπήρχε άλλος τρόπος να κερδίσει τον πόλεμο. Έδιωξε τον στρατηγό Μακ Λίλαν το 1862 και την 1η Γενάρη του 1863 παρουσιάστηκε η Διακήρυξη της Χειραφέτησης που απελευθέρωνε τους σκλάβους σε όσες Πολιτείες ήταν στη Συνομοσπονδία.
Αυτή η επιλογή άλλαξε κυριολεκτικά το χαρακτήρα του πολέμου. Δεκάδες χιλιάδες μαύροι παρουσιάστηκαν στο στρατό της Ένωσης για να παλέψουν για την ελευθερία τους. Προς το τέλος του πολέμου, ήταν το 10% σε ένα στρατό 2,5 εκατομμυρίων. Η παρουσία τους στο στρατό των Βορείων άλλαξε τις ιδέες όλων όσων συμμετείχαν. «Η κατάργηση της δουλείας θα είναι τιμή για την εργατική τάξη. Το γεγονός από μόνο του θα ριζοσπαστικοποιήσει τα πάντα», έγραφε ένας Λοχίας από το Μίτσιγκαν.
Χιλιάδες ήταν και οι μαύροι που εγκατέλειπαν τα αγροκτήματα στο Νότο και περνούσαν στις γραμμές των Βορείων. Αυτό είχε δύο συνέπειες για τους Νότιους. Είχαν να αντιμετωπίσουν ένα «εσωτερικό» κίνδυνο και μειώθηκε δραματικά η δυνατότητα τους να εφοδιάζουν το στρατό τους.
Καθώς τα στρατεύματα των Βορείων προέλαυναν στο Νότο απελευθερώνοντας σκλάβους και καίγοντας φυτείες, οι δουλοκτήτες δεν είχαν άλλη επιλογή από το να παραδοθούν τον Απρίλη του 1865.
Ο Μαρξ έγραψε για αυτή τη νίκη: «Ο νέος κόσμος δεν έχει πετύχει ξανά μεγαλύτερο θρίαμβο και είναι η απόδειξη ότι, με την κοινωνική και πολιτική οργάνωση, οι απλοί άνθρωποι μπορούν να πετυχαίνουν κατορθώματα που μόνο οι ήρωες μπορούσαν να πετυχαίνουν στον παλιό κόσμο».
Μετά την κατάργηση της δουλείας με τη νίκη των Βορείων χιλιάδες σκλάβοι γιόρτασαν την απελευθέρωσή τους, αλλά οι ελπίδες για ισότητα εξανεμίστηκαν αρκετά γρήγορα.
Μέρες μετά τη νίκη στον Εμφύλιο, ο Αβραάμ Λίνκολν δολοφονείται από ένα πράκτορα των Νοτίων. Ο διάδοχος του, Άντριου Τζόνσον δεν έχει καμιά διάθεση να επιβάλλει οποιαδήποτε μέτρα στο Νότο με εξαίρεση την κατάργηση της δουλείας. Για αυτό έχασε τις εκλογές του 1868 από τον Ούλισες Σ. Γκραντ, ο οποίος επέβαλλε μια περίοδο «ανοικοδόμησης» για το Νότο.
Οι απελευθερωμένοι σκλάβοι ψήφισαν στις εκλογές και εκατοντάδες από αυτούς εκλέχτηκαν στις κυβερνήσεις των πολιτειών, στο Κονγκρέσο και στη Σύγκλητο. Τα σχολεία άνοιξαν για τα παιδιά των μαύρων και τα παιδιά των φτωχών λευκών. Στρατεύματα των Βορείων παρέμειναν στο Νότο για να εμποδίσουν την ελίτ των μεγαλοτσιφλικάδων να ελέγξει το κράτος ή τις τοπικές κυβερνήσεις.
Κου Κλουξ Κλαν
Οι παλιοί δουλοκτήτες, όμως, στήριξαν τη δημιουργία της Κου Κλουξ Κλαν, μιας ρατσιστικής τρομοκρατικής οργάνωσης. Όσο ο στρατός των Βορείων παρέμενε στο Νότο, δεν μπορούσαν να χαθούν αυτά που είχαν κερδίσει οι πρώην σκλάβοι.
Παρόλα αυτά, οι Βόρειοι δεν προχώρησαν σε οποιονδήποτε αναδασμό γης που παρέμενε κυριολεκτικά στα χέρια των παλιών δουλοκτητών. Οι περισσότεροι πρώην σκλάβοι αναγκαστικά πουλούσαν την «ελεύθερη εργασία» τους για να μπορέσουν να τα βγάλουν πέρα. Στα μέσα του 1870, οι καπιταλιστές του Βορρά θεώρησαν ότι πλέον είχαν μειώσει την δύναμη των Νοτίων και ο στρατός αποχώρησε.
Η Κου Κλουξ Κλαν είχε πλέον ελεύθερα τα χέρια της να σκορπίζει τον τρόμο. Μαζί με την οικονομική δύναμη των τσιφλικάδων, αυτό σήμαινε ότι η παλιά άρχουσα τάξη πήρε πίσω τον έλεγχο. Κατάργησαν το δικαίωμα της ψήφου για τους μαύρους και για πολλούς φτωχούς λευκούς. Υπήρχαν συγκρούσεις οργανωμένες από τα κάτω ενάντια σε αυτές τις επιθέσεις, αλλά οι μαύροι άνθρωποι θα έπρεπε να περιμένουν το κίνημα για τα κοινωνικά δικαιώματα του 1950 και του ’60 για να πάρουν πίσω το δικαίωμα στην ψήφο.
Ο βιομηχανικός καπιταλισμός και η «ελεύθερη εργασία», δηλαδή η «ελευθερία» του εργάτη να πουλάει την εργατική του δύναμη κυριάρχησαν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο ρατσισμός όμως δεν εξαλείφθηκε αφού είναι δεμένος και με αυτό το σύστημα. Όμως η μαζική κινητοποίηση των απλών ανθρώπων στον Αμερικάνικο Εμφύλιο έδειξε πως μπορούν να πραγματοποιηθούν ριζικές αλλαγές.
Επιμέλεια: Νεκτάριος Δαργάκης
Διαβάστε επίσης