Εργατικό κίνημα
Απολύσεις-ανθρωποθυσία στη μαύρη τρύπα των τραπεζιτών

Η απεργία που έχει καλέσει η Ομοσπονδία των Τραπεζοϋπαλλήλων (ΟΤΟΕ) έχει κομβική σημασία. Όχι μόνο για τους ίδιους τους εργαζόμενους στις τράπεζες, που βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα σχέδιο σαρωτικών κλεισιμάτων υποκαταστημάτων και μαζικών απολύσεων. Έχει κομβική σημασία για ολόκληρη την κοινωνία που απειλείται σήμερα από μια ακόμα “κρίση βουλιμίας” των τραπεζιτών: για τους χιλιάδες δανειολήπτες που δυσκολεύονται, λόγω της κρίσης, της ανεργίας και των εξευτελιστικών μεροκάματων, να πληρώνουν τις δόσεις τους. Για τους “φορολογούμενους” -το σύνολο της εργατικής τάξης δηλαδή- που θα κληθούν μέσα από το σχέδιο “Ηρακλής” να πληρώσουν για μια ακόμα φορά για την “εξυγίανση” των τραπεζών.

Η απεργία που έχει κηρύξει η ΟΤΟΕ για την Τετάρτη έχει σαν αίτημα την ανάκληση των απολύσεων στις οποίες προχώρησε την περασμένη εβδομάδα η Τράπεζα Πειραιώς. Αυτό που διακυβεύεται, όμως, είναι πολύ μεγαλύτερο.

Οι τέσσερις “συστημικές” τράπεζες είχαν στις αρχές του 2018 πάνω από 1900 υποκαταστήματα σε όλη την Ελλάδα και απασχολούσαν σχεδόν 39 χιλιάδες εργαζόμενους. Με βάση τις οδηγίες του “Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού” (SSM) της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) θα πρέπει να κλείσουν μέσα στους επόμενους μήνες 800 περίπου υποκαταστήματα και να μειωθεί το προσωπικό κατά 8000. 

Κερδοφορία

Οι τράπεζες έχουν επιστρέψει τους τελευταίους μήνες σε κερδοφορία: τα συνολικά, προ φόρων, κέρδη των τεσσάρων τραπεζών στο πρώτο εξάμηνο του 2019 ξεπέρασαν τα 400 εκατομμύρια. Η Πειραιώς δεν έχει καμιά δικαιολογία για τις απολύσεις: στο πρώτο εννεάμηνο του 2018 είχε καθαρές ζημιές πάνω από 300 εκατομμύρια. Φέτος, στο αντίστοιχο διάστημα τα κέρδη της ξεπέρασαν τα 87 εκατομμύρια. Αλλά οι τραπεζίτες θέλουν και άλλα. Ο δείκτης απόδοσης ιδίων κεφαλαίων, γράφει η Καθημερινή (που συμπάσχει πάντα με τους φουκαράδες τους τραπεζίτες μας), βρίσκεται σήμερα, παρά τη θεαματική του βελτίωση, μόλις στο 2,89%. Ο ευρωπαϊκός μέσος όρος βρίσκεται στο 7%. Οι τραπεζίτες θέλουν να “γίνουμε Ευρώπη”.

 Θα τους λύσουν οι απολύσεις το “πρόβλημα” της χαμηλής κερδοφορίας; Πρόκειται για ανέκδοτο. Το βασικό πρόβλημα των τραπεζών είναι τα “κόκκινα δάνεια”, όχι οι μισθοί των υπαλλήλων τους. Και όταν μιλάμε για “κόκκινα δάνεια” μιλάμε κύρια για τα επιχειρηματικά δάνεια, τα δάνεια που έδιναν αφειδώς τα προηγούμενα χρόνια οι τραπεζίτες στους φίλους τους επιχειρηματίες (αρκεί να ξεφυλλίσει κανείς τις “κοσμικές σελίδες” των παλιών περιοδικών για να καταλάβει που πήγαιναν τα λεφτά). Σήμερα, παρά τις μαζικές εκκαθαρίσεις των προηγούμενων χρόνων, τα κόκκινα δάνεια ξεπερνούν τα 77 δισεκατομμύρια. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί περίπου στο 45% του συνόλου των δανείων που έχουν στα βιβλία τους οι τράπεζες. Με απλά λόγια, ένα στα δύο δάνεια είναι είτε σε καθυστέρηση, είτε έχει σταματήσει να εξυπηρετείται είτε έχει μπει οριστικά στην κατηγορία της “αβέβαιης είσπραξης” - δηλαδή οι τράπεζες έχουν ξεγράψει κάθε ελπίδα να εισπράξουν έστω και ένα ευρώ από αυτά. Η ΕΚΤ έχει θέσει σαν στόχο να πέσει το ποσοστό των κόκκινων δανείων μέχρι το 2021 κάτω από το 20%. Ακόμα και αν δεν πληρώσουν ούτε μια δεκάρα σε μισθούς μέσα στα δυο επόμενα χρόνια οι τράπεζες αποκλείεται να ανακτήσουν τα χαμένα ποσά. 

Την ερχόμενη εβδομάδα αναμένεται να έρθει στη Βουλή το σχέδιο “Ηρακλής”. Ο Ηρακλής της μυθολογίας είχε καθαρίσει τους στάβλους του Αυγεία από την συσσωρευμένη κόπρο των βοδιών του. Ο “Ηρακλής” του Μητσοτάκη έχει σαν αποστολή να καθαρίσει τα βιβλία των τραπεζών από την συσσωρευμένη “κόπρο” των τραπεζιτών και των φίλων τους. 

Το κράτος δεν μπορεί, με βάση τους νέους ευρωπαϊκούς κανονισμούς να δώσει ξανά εύκολα, μέσα από το κόλπο της ανακεφαλαιοποίησης, λεφτά στους τραπεζίτες (έχουν πάρει πάνω από 40 δις στα χρόνια των μνημονίων). Ο “Ηρακλής” παρακάμπτει αυτόν τον σκόπελο με το τέχνασμα των εγγυήσεων: τα κόκκινα δάνεια χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες -”καλά”, “μέτρια” και “κακά”.  Για τα “καλά” (που λέει ο λόγος δηλαδή, μιας και αυτό που απαιτεί ο “Ηρακλής” είναι να βαθμολογούνται από τους οίκους αξιολόγησης σε κατηγορία ανώτερη των “σκουπιδιών”) το ελληνικό δημόσιο θα εγγυηθεί την αποπληρωμή τους, έτσι ώστε να μπορέσουν οι τράπεζες να τα τιτλοποιήσουν σε υψηλές τιμές. Το κράτος θα βάλει ένα ποσό της τάξης των 12 δισεκατομμυρίων “στην άκρη” (12 ήταν άλλωστε και οι άθλοι του Ηρακλή) για αυτές τις εγγυήσεις. 

Η Τράπεζα Πειραιώς ελπίζει να απαλλαγεί από κόκκινα δάνεια ύψους 6 δισεκατομμυρίων μέσα από τον Ηρακλή. Η Εθνική Τράπεζα έχει βάλει και αυτή σαν στόχο τα 6 δις. Η Eurobank 7,5 δις. Η Alpha Bank 12. Τιτλοποίηση σημαίνει ότι οι τράπεζες θα εκδώσουν ομόλογα για αυτά τα πακέτα των δανείων, τα οποία θα διαθέσουν στη συνέχεια στο “ευρύ κοινό” -στους επενδυτές δηλαδή. Το κόλπο αυτό το εφάρμοσαν για πρώτη φορά οι αμερικανικές τράπεζες τη δεκαετία του 2000 για τα “στεγαστικά δάνεια χωρίς εγγυήσεις”. Αυτοί οι τίτλοι οδήγησαν την Λήμαν Μπράδερς στην χρεοκοπία τον Σεπτέμβρη του 2008. Με τον Ηρακλή, όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Αυτή τη φορά τα ομόλογα θα είναι εγγυημένα από έναν γίγαντα: το χρεοκοπημένο ελληνικό δημόσιο, τον παγκόσμιο πρωταθλητή του δημοσίου χρέους (σαν ποσοστό του ΑΕΠ).

Εύλογα οι εγγυήσεις αυτές δημιουργούν ένα “κενό” στα μυαλά των επενδυτών. Το κενό αυτό έρχονται να καλύψουν οι απολύσεις. Οι αγιογραφίες των “πετυχημένων” επενδυτών (του Στήβεν Τζομπς, του Μπιλ Γκέιτς, του Μαρκ Ζάκεμπεργκ κλπ) τους παρουσιάζουν πάντα σαν πανέξυπνους “παίχτες” και βαθιούς γνώστες της οικονομικής επιστήμης που καταφέρνουν χάρη στη διορατικότητά τους να αρπάζουν πάντα τις ευκαιρίες. Τρίχες. Η “διορατικότητά” τους εξαντλείται κατά κανόνα στις ρετσέτες του νεοφιλελευθερισμού: οι τράπεζες κάνουν απολύσεις; Τέλεια. Θα πάνε μπροστά. Η επιτυχία είναι εξασφαλισμένη. Τα κέρδη μας περιμένουν. Ευκαιρία πρώτου μεγέθους. “Αγαπούλα, αγόραζε”. Οι ντόπιοι τραπεζίτες θυσιάζουν τους τραπεζοϋπάλληλους για να πείσουν τους διεθνείς “επενδυτές” ότι αξίζει να τζογάρουν στις μετοχές τους.