Διαρκής Επανάσταση

Ο Τρότσκι έδωσε μια μοναδική απάντηση στο ερώτημα που προσπαθούσαν να απαντήσουν οι Ρώσοι μαρξιστές: ποια τάξη θα ηγείτο της «δημοκρατικής» (αστικής) επανάστασης στην Ρωσία; Οι μενσεβίκοι απαντούσαν «κλασσικά», ότι θα το έκαναν οι φιλελεύθεροι αστοί -γι´ αυτό και έγιναν ουρά της αστικής τάξης. Ο Λένιν κι οι μπολσεβίκοι από την άλλη, δεν είχαν καμιά εμπιστοσύνη στους αστούς: ένα επαναστατικό καθεστώς εργατών-αγροτών θα αναλάμβανε αυτό το έργο. Το «μετά» ήταν ασαφές: στις αναλύσεις του Λένιν μπορεί κανείς να εντοπίσει και την πεποίθηση ότι ο καπιταλισμός θα αναπτυχθεί ανεμπόδιστα μέχρι κάποια στιγμή στο μέλλον ανατραπεί απο το «σοσιαλιστικό προλεταριάτο» και την εκτίμηση για ένα «λίγο ως πολύ γρήγορο πέρασμα στο σοσιαλισμό», δηλαδή στην κατάληψη της εξουσίας από την εργατική τάξη.

Για τον Τρότσκι και οι δυο θεωρίες ήταν ανεπαρκείς. Την αστική τάξη την είχε ξεγραμμένη ως επαναστατική δύναμη, όπως οι μπολσεβίκοι. Ομως, επέμενε ότι δεν μπορεί να υπάρξει ένα καθεστώς όπου εργάτες και αγρότες θα έχουν το ίδιο βάρος. Η εργατική τάξη δεν θα ανέτρεπε την πολιτική καταπίεση του τσαρισμού για να συνεχίσει να υποφέρει στα εργοστάσια επειδή το «στάδιο της επανάστασης» προστάζει έτσι.

Οι εργάτες θα έπαιρναν την εξουσία με τη βοήθεια των ξεσηκωμένων αγροτών, θα απελευθέρωναν όλη την κοινωνία και θα έβαζαν μπροστά την εφαρμογή σοσιαλιστικών μέτρων.

Ο Τρότσκι όπως όλοι οι μαρξιστές γνώριζε πολύ καλά ότι η καθυστερημένη Ρωσία δεν μπορούσε να χτίσει μόνη της μια σοσιαλιστική κοινωνία -μια δημοκρατική κοινωνία ισότητας με ανώτερο πολιτιστικό και βιοτικό επίπεδο από του καπιταλισμού. Η Ρώσικη Επανάσταση έγραφε θα είναι η πρώτη πράξη της σοσιαλιστικής επανάστασης στην Ευρώπη.

Ο Τρότσκι εξηγούσε ότι στην ιστορία δρα αυτό που ονόμασε «νόμος της άνισης και συνδυασμένης ανάπτυξης» -χώρες που είχαν μείνει πίσω κεντρισμένες από την εξωτερική πίεση αναγκάζονται να πηδήξουν ολόκληρα στάδια της εξέλιξης, όπως οι Ινδιάνοι έμαθαν να χειρίζονται καραμπίνες χωρίς να χρειαστεί πρώτα να εφεύρουν την πυρίτιδα. Με τον ίδιο τρόπο στην Ρωσία είχαμε μια εργατική τάξη συγκεντρωμένη στα μεγαλύτερα εργοστάσια της Ευρώπης δίπλα σε αγρότες που δούλευαν ακόμα με ξύλινα αλέτρια.

Ομως, η θεωρία της διαρκούς επανάστασης δεν είναι απλά ένα «σχήμα» που βρίσκει εφαρμογή σε χώρες της περιφέρειας. Στην καρδιά της έχει την πεποίθηση ότι η εργατική τάξη όταν ξεκινάει να παλεύει ενωμένη σαν τάξη, ανεξάρτητα από την «σημαία» που θα αρχίσει αυτή την πάλη, πχ ενάντια σε μια δικτατορία, για την ανατροπή μιας κυβέρνησης, τείνει να αμισβητήσει το δικαίωμα των καπιταλιστών να κανονίζουν τις μοίρες της κοινωνίας. Είναι η θεωρία που αποκαθιστά το προλεταριάτο στο ρόλο του υποκείμενου της κοινωνικής αλλαγής, της επανάστασης.