Βολιβία: Η αριστερή κυβέρνηση ενάντια στο κίνημα

Φέτος τον Αύγουστο, μια πορεία τεσσάρων χιλιάδων ιθαγενών ξεκίνησε από τον Εθνικό Δρυμό Ισιμπόρο Σέκουρε, μια προστατευόμενη περιοχή του Αμαζονίου στην ανατολική Βολιβία που είναι γνωστή ως Τίπνις. Διαμαρτύρονταν ενάντια στην απόφαση του προέδρου Έβο Μοράλες να επιτρέψει την κατασκευή ενός τεράστιου αυτοκινητόδρομου στη μέση της περιοχής τους, καταστρέφοντας το δάσος του Αμαζονίου και διαλύοντας την γεωργία από την οποία εξαρτώνται.

Στις 19 Οκτώβρη, οι διαδηλωτές έφτασαν στην πρωτεύουσα, Λα Πας, όπου συγκεντρώθηκαν έξω από το Προεδικό Μέγαρο. Ο αριθμός τους είχε ήδη φτάσει τις δεκάδες χιλιάδες -συνδικαλιστές, φοιτητές και οργανώσεις ιθαγενών, κοινοτήτων και της Αριστεράς.

Διαστάσεις

Η διαμαρτυρία έχει πάρει πανεθνικές διαστάσεις. Και έχει εγείρει ερωτήματα σχετικά με τον Μοράλες – έναν ηγέτη που ήρθε στην εξουσία πάνω σε ένα κίνημα για τα δικαιώματα των ιθαγενών και ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό, ένα κίνημα που σάρωσε τη Λατινική Αμερική στις αρχές της δεκαετίας του 2000 (διαβάστε στη στήλη δεξιά). Ο Μοράλες και άλλοι παρόμοιοι ηγέτες έγιναν φάρος ελπίδας στην περιοχή και σε όλο τον κόσμο.

Ο ίδιος προέρχεται από μια οικογένεια εργαζόμενων στα ορυχεία στις Άνδεις και μεγάλωσε μιλώντας μια γλώσσα των ιθαγενών, την Κέτσουα. Στην οικογένειά του δόθηκεγη για να καλλιεργήσουν κόκα όταν τα ορυχεία άρχισαν να παρακμάζουν, και έγινε ηγέτης μιας οργάνωσης καλλιεργητών κόκας.

Η εκλογή του ήταν αποτέλεσμα πολύχρονων μαζικών κινητοποιήσεων, με απαρχή στην πόλη της Κοτσαμπάμπα το 2000. Όταν η τότε κυβέρνηση ιδιωτικοποίησε τα αποθέματα νερού της πόλης, πουλώντας τα στην πολυεθνική Μπέχτελ, οι τοπικές οργανώσεις ενώθηκαν για να αντισταθούν. Και κέρδισαν. Το νερό της Κοτσαμπάμπα επέστρεψε στο δημόσιο έλεγχο.

Η εμπειρία επαναλήφθηκε δύο χρόνια μετά στην πόλη Ελ Άλτο, που κάτοικοί της στην πλειοψηφία είναι ιθαγενείς. Εκεί, μια άλλη πολυεθνική εταιρεία ύδρευσης, η Σουέζ, πήρε τον έλεγχο. Η ιδιωτικοποίηση σταμάτησε και σ'αυτήν την περίπτωση μετά από διαδηλώσεις, καταλήψεις και απεργίες.

Καθώς το κίνημα επεκτεινόταν, έχοντας στην πρώτη γραμμή κυρίως τις οργανώσεις των ιθαγενών, μαζικές συνελεύσεις άρχισαν να παρουσιάζουν το βασικό τους αίτημα, την εθνικοποίηση του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Αντί να πηγαίνουν τα κέρδη στις ξένες πολυεθνικές, με τη στήριξη του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας ήθελαν να χρησιμοποιηθούν τα χρήματα για να αντιστραφεί η τεράστια υποβάθμιση του επιπέδου διαβίωσης.

Όταν ο Μοράλες εκλέχθηκε πρόεδρος το 2006, η υπόσχεση προς τους ψηφοφόρους του ήταν να λύσει αυτά τα ζητήματα που για χρόνια βασάνιζαν τον κόσμο. Να πάρει πίσω τον πλούτο της Βολιβίας από τις πολυεθνικές και να τον χρησιμοποιήσει προς όφελος της πλειοψηφίας.

Ο Μοράλες δεν ηταν σαν τους προκατόχους του, όπως ο Γκόνι, για παράδειγμα, που μιλούσε ισπανικά με αμερικάνικη προφορά. Ο κόσμος θεωρούσε τη νίκη του Μοράλες και δική του νίκη.

Όταν οι μεγάλοι γαιοκτήμονες και οι πολυεθνικές στις ανατολικές επαρχίες, στην περιοχή που αποκαλείται Μέδια Λούνα (Μισοφέγγαρο), προσπάθησαν να σπάσουν τη χώρα στα δύο το 2008, ήταν τα μαζικά κινήματα που υπεράσπισαν την κυβέρνηση του Μοράλες και τσάκισαν την δεξιά επίθεση.

Το νέο Σύνταγμα που πέρασε ο Μοράλες το 2009 είχε στο κέντρο του την αναγνώριση του δικαιώματος στους ιθαγενείς λαούς να κατέχουν συλλογικά τα παραδοσιακά τους εδάφη, ένα δικαίωμα που είχε καταργηθεί στη διάρκεια των 500 ετών αποικιοκρατίας και οικονομικής κυριαρχίας.

Το Σύνταγμα αναγνώρισε επίσης τα δικαιώματα της Μάνας Γης ή Πατσαμάμα, προκαλώντας μεγάλη ικανοποίηση στο διεθνές περιβαλλοντικό κίνημα. Δεν ήταν απλά η αναγνώριση μιας κουλτούρας ζωής σε αρμονία με τη φύση. Ηταν και αναγνώριση του καθήκοντος να εξασφαλιστεί ότι οι πολυεθνικές δεν θα κατέστρεφαν τους φυσικούς πόρους για τις μελλοντικές γενιές.

Όμως ξαφνικά ο Μοράλες αποφάσισε να τους αφήσει να φτιάξουν τον δρόμο στο Τίπνις. Δεν ρώτησε τους ανθρώπους που ζούσαν πρώτα εκεί, παρόλο που το ίδιο του το Σύνταγμα έλεγε ότι πρέπει να το κάνει. Ο μεγάλος αυτοκινητόδρομος δεν σκόπευε να φέρει οφέλη στον πληθυσμό της περιοχής, αλλά να δώσει στις πολυεθνικές του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και των ορυχείων πιο άμεση και γρήγορη πρόσβαση στην περιοχή.

Ήταν ένα σχέδιο που οργανώθηκε πριν από κάποια χρόνια από την Παγκόσμια Τράπεζα για την κατασκευή ενός “διωκεάνιου διαδρόμου” από τον Ατλαντικό στον Ειρηνικό.

Βασική οφελημένη θα έβγαινε η Βραζιλία, η όγδοη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου και έδρα πολλών πολυεθνικών εταιρειών, όπως του γίγαντα της οικοδομής, OAS. Η OAS πήρε τη σύμβαση για την κατασκευή του δρόμου σε διπλή τιμή από τη συνηθισμένη, 1,3 δισεκατομμύρια δολάρια για κάθε ένα από τα 600 του χιλιόμετρα. Η ίδια εταιρεία χρηματοδότησε την επίσκεψη του Λούλα, του πανίσχυρου πρώην προέδρου της Βραζιλίας, στη Βολιβία στις 30 Αυγούστου. Ο Μοράλες υποδέχθηκε τον Λούλα, δύο μόλις βδομάδες μετά το ξεκίνημα της πορείας των ιθαγενών.

Τον περασμένο Δεκέμβρη, μαζικές βίαιες διαδηλώσεις ανέτρεψαν μια κυβερνητική απόφαση για την αύξηση της τιμής του πετρελαίου κατά 83%. Ήταν ένα σημάδι για τα γεγονότα που έρχονταν.

“Ξένα συμφέροντα”;

Τον Αύγουστο, ο Μοράλες επιτέθηκε στους διαδηλωτές κατά του αυτοκινητόδρομου Τίπνις, ισχυριζόμενος ότι υποστηρίζονται από “ξένα συμφέροντα” και στέκονται εμπόδιο στην πρόοδο. Την κατηγορία αυτή επανέλαβε ο Γκαρσία Λινέρα, αντιπρόεδρος και ιδεολογικό κέντρο της κυβέρνησης Μοράλες.

Υπήρχαν όντως ορισμένες ΜΚΟ και θρησκευτικές οργανώσεις, με διαφορετικά μεταξύ τους συμφέροντα, που υποστηρίζουν την πορεία. Όμως η πικρή αλήθεια είναι ότι ο Μοράλες υποστήριζε τα συμφέροντα ξένων πολυεθνικών, όπως της βραζιλιάνικης Πέτρομπρας. Και ήταν ο Μοράλες που πρόσφατα υπέγραψε συμβάσεις με εξορυκτικές εταιρείες για την εκμετάλλευση λιθίου και ουράνιου. Ποιος, λοιπόν, καθορίζεται από εξωτερικά συμφέροντα;

Η στιγμή της αλήθειας ήρθε στο Γιουκούμο, όπου η οργάνωση του Μοράλες, το MAS, κινητοποίησε καμιά διακοσαριά καλλιεργητές κόκας με ρόπαλα και δυναμίτες για να σταματήσουν τους διαδηλωτές. Τραυμάτισαν πολύ κόσμο, η αστυνομία έκανε υποστηρικτική επέμβαση, επιτέθηκε στους διαδηλωτές με δακρυγόνα, συλλαμβάνοντας 270.

Ο αντίκτυπος ήταν συγκλονιστικός. Τα λεωφορεία με τους συλληφθέντες τα σταμάτησε μπαίνοντας μπροστά ο κόσμος δύο γειτονικών πόλεων, του Σαν Μπόρχα και του Ρουρεναμπάκε. Έδωσαν φαγητό και στέγη στους διαδηλωτές. Τα νέα της βίαιης επίθεσης επεκτάθηκαν ταχύτατα. Ο Υπουργός Εσωτερικών Σάτσα Γιορέντε την υποστήριξε σε τηλεπτικό του μήνυμα και μετά παραιτήθηκε. Η Υπουργός Άμυνας, Σεσίλια Τσακόν, παραιτήθηκε κι αυτή αμέσως, διαμαρτυρόμενη για την καταστολή.

Μόνο μετά από 28 ώρες, ο Μοράλες διέταξε την διακοπή της αστυνομικής επιχείρησης και ισχυρίστηκε ότι δεν ήξερε τίποτα για την εντολή επίθεσης, παρότι είναι επισήμως αρχηγός του στρατού και επικεφαλής της αστυνομίας. Λίγοι ήταν αυτοί που τον πίστεψαν.

Είπε ότι η κατασκευή του δρόμου θα μπορούσε να σταματήσει μόνο με δημοψήφισμα. Όμως ξεκαθάρισε ότι υπάρχουν δύο πιθανά ενδεχόμενα – Ναι ή Ναι.

Η πορεία ενάντια στον αυτοκινητόδρομο Τίπνις είναι ένα σημείο καμπής. Αποκαλύπτει το χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στη ρητορική περί εναλλακτικού μοντέλου ανάπτυξης και την συνεχιζόμενη κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού στην πραγματικότητα.

Διαβάστε επίσης

Απολογισμός δεκαετίας στη Λατινική Αμερική

Άλλα διεθνή

Όκλαντ: Το κίνημα των καταλήψεων ζητάει Γενική Απεργία

Τα συνδικάτα κλονίζουν τον Μπερλουσκόνι

ΒΟΡΕΙΑ ΚΥΠΡΟΣ: Γενική απεργία

Συρία: Η θηλιά σφίγγει