Το νέο του βιβλίο “Πώς να αλλάξουμε τον κόσμο – Μαρξ και Μαρξισμός 1840-2011” είναι προφανές ότι δεν μπορεί να αποτελεί εξαίρεση -και μόνο ο τίτλος του φτάνει. Οταν συνήθως γίνεται αναφορά στο “Κεφάλαιο” του Μαρξ η εικόνα που έρχεται στο νου των περισσότερων είναι οι τρεις χοντροί δερματόδετοι τόμοι που μάλλον δεν είναι στη κορυφή της λιστας των χριστουγεννιάτικων δώρων. Η κυκλοφορία της περίληψης του “Κεφαλαίου” με τη μορφή γιαπωνέζικου μάνγκα (κόμικ) με τη διασκευή και εικονογράφηση από τον Γιουσούκε Μορούο είναι ίσως μια πιο ελκυστική επιλογή. Στην Ιαπωνία τουλάχιστον είχε γίνει μπεστ-σέλερ. Ο Ντέηβιντ Χάρβεϊ είναι πλέον πολύ γνωστός Αμερικάνος μαρξιστής πανεπιστημιακός -δυο χρόνια πριν είχε μιλήσει και στο τετραήμερο “Μαρξισμός” που οργανώνει το ΣΕΚ. Το τελευταίο βιβλίο του “Το Αίνιγμα του Κεφαλαίου – και οι κρίσεις του καπιταλισμού” κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά.
Τα γραπτά του Μαρξ και όλων των κλασσικών του μαρξισμού απαιτούν σοβαρή αντιμετώπιση στη μελέτη τους, όμως δεν είναι ούτε δυσνόητα ούτε γράφτηκαν για να τα διαβάζουν ακαδημαϊκοί. Το “Μισθωτή Εργασία και Κεφάλαιο” για παράδειγμα που κυκλοφορεί από το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο και είναι μια καλή εισαγωγή στις ιδέες του Μαρξ, ήταν αρχικά μια σειρά διαλέξεων που είχε δώσει σε μια ένωση Γερμανών εργατών στις Βρυξέλλες στα μέσα της δεκαετίας του 40.
Η “Κριτική στην Πολιτική Οικονομία” γράφτηκε δέκα περίπου χρόνια μετά όμως δημοσιεύτηκε δεκαετίες αργότερα, είναι ένα βασικό κείμενο: σ' αυτό ο Μαρξ στην ουσία παρουσιάζει σε αδρές γραμμές την υλιστική αντίληψη της ιστορίας, το πώς δηλαδή γεννιούνται και αλλάζουν οι κοινωνίες. Η “Κριτική” -καθόλου στρυφνή, ειρήσθω εν παρόδω- είναι ο απαραίτητος κρίκος για το “Κεφάλαιο”. Βέβαια, υπάρχουν τα ακόμα πιο πολυδιαβασμένα έργα το “Κομμουνιστικό Μανιφέστο” που έγραψε μαζί με τον Ενγκελς, το “Μισθός Τιμή Κέρδος” -ακόμα μια διάλεξη σε εργατικό, συνδικαλιστικό κοινό που εξηγεί από που βγαίνουν τα κέρδη των καπιταλιστών και πόση σημασία έχουν οι απεργίες των εργατών για να υπερασπίσουν και να αυξήσουν τους μισθούς τους. Επίσης βοηθητικά στην προσπάθεια κατανόησης των κρίσεων είναι και τα κείμενα που περιλαμβάνονται στην έκδοση . “Κ. Μαρξ, Φ. Ενγκελς - Κείμενα για την οικονομική κρίση”.
Ο Ενγκελς δεν ήταν μόνο ο αχώριστος σύντροφος και φίλος του Μαρξ, ήταν ισάξιός του αν κι ο “Στρατηγός” -το φιλικό παρατσούκλι που του είχαν δώσει οι σύντροφοι- δήλωνε πάντα ότι ήταν το “δεύτερο βιολί”. Το πόσο “πρώτο βιολί” ήταν, μπορούμε να το διαπιστώσουμε διαβάζοντας το κείμενο με τίτλο “Ο Ρόλος της Εργασίας στην Εξανθρώπιση του Πιθήκου” που κυκλοφόρησε από το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο. Η έκδοση συμπεριλαμβάνει ένα κείμενο του Κρις Χάρμαν με τίτλο “Ο Ενγκελς και η Καταγωγή της Ανθρώπινης Κοινωνίας”. Τα δυο αυτά κείμενα, που τα χωρίζει περισσότερο από ένας αιώνας προχωρημάτων των επιστημών, είναι απόδειξη της ανωτερότητας της υλιστικής αντίληψης, που όταν εφαρμόζεται δημιουργικά και κριτικά μπορεί όχι μόνο να απαντά στα ψέματα της αστικής ιδεολογίας αλλά και να ανοίγει κυριολεκτικά καινούργιους δρόμους στην επιστημονική έρευνα.
Το βιβλίο του Γιώργου Ρούση “Μαρξ-Μπακούνιν Για το Σοσιαλιστικό Κράτος” ανοίγει μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση. Εχει να προσφέρει κάτι στην υπόθεση της ανατροπής του καπιταλισμού και του χτισίματος μιας κοινωνίας χωρίς εκμετάλλευση και καταπίεση η κριτική που άσκησε ο Μπακούνιν στις θεωρίες του Μαρξ για το κράτος και την επανάσταση; Οι θέσεις που διατυπώνει ο συγγραφέας μάς κεντρίζουν να αναζητήσουμε τις απόψεις του Μαρξ γι' αυτά τα ζητήματα. Ο “Εμφύλιος Πόλεμος στη Γαλλία” είναι η εισήγηση του Μαρξ στο Γενικό Συμβούλιο της Πρώτης Διεθνούς, όπου αναλύει με πάθος την “έφοδο στον ουρανό” που έκανε το πρώτο εργατικό κράτος στον κόσμο το 1871.
Η “Κριτική στο Πρόγραμμα της Γκότα” είναι στην ουσία η μάχη που έδωσαν ο Μαρξ κι ο Ενγκελς στη δεκαετία του 1870 ενάντια σε απόψεις που ήθελαν να διαμορφώσουν το νεαρό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα της Γερμανίας σε κόμμα της μεταρρύθμισης του κράτους και όχι της συντριβής του. Το βιβλίο του Ενγκελς “Η Καταγωγής της Οικογένειας, της Ατομικής Ιδιοκτησίας και του Κράτους”, παρά τις διορθώσεις που μπορεί να χρειάζεται στο ένα ή άλλο σημείο του, άλλωστε γράφτηκε με βάση τα επιστημονικά δεδομένα των μέσων του 19ου αιώνα, στέκει ακόμα σαν μια λαμπρή εξήγηση για το γιατί η κοινωνία χωρίστηκε σε τάξεις και πώς εμφανίστηκε το κράτος και η γυναικεία καταπίεση. Αυτές τις βασικές θέσεις της μαρξιστικής θεωρίας για το κράτος θα τα αποκαθιστούσε στις παραμονές της Ρώσικης Επανάστασης ο Λένιν στο περίφημο βιβλίο του “Κράτος και Επανάσταση”. Το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο κυκλοφορεί μια μικρή μπροσούρα με τίτλο “Ο Λένιν σήμερα” με τέσσερα κείμενα που παρουσιάζουν συνοπτικά τις ιδέες και τη δράση του μεγάλου επαναστάτη.
Φέτος κυκλοφόρησε και ένα από τα σχετικά άγνωστα κείμενα της Ρόζας Λούξεμπουργκ, η “Μπροσούρα του Γιούνιους”. Γράφτηκε το 1915 και κυκλοφόρησε το 1916. Είναι μια οξυδερκής ανάλυση των ανταγωνισμών που οδήγησαν στο Πρώτο ιμπεριαλιστικό Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά είναι και κάτι άλλο: μια συστηματική ανάλυση των αιτιών που οδήγησαν τη σοσιαλδημοκρατία στη ταξική προδοσία, στη στήριξη του πολέμου της δικιάς της άρχουσας τάξης στο όνομα του πατριωτισμού. Διαβάστε αυτό το βιβλίο και μετά ψάξτε άλλα κλασσικά κείμενα της “κόκκινης Ρόζας” -το “Κοινωνική Μεταρρύθμιση ή Επανάσταση;” και το “Μαζική Απεργία Κόμμα και Συνδικάτα” -έχει να πει πολλά στους αγωνιστές των απεργιών και των καταλήψεων σήμερα.
Η “άνοιξη των Αραβικών Επαναστάσεων” δεν έχει χάσει τη δυναμική της όπως έδειξαν τα πρόσφατα γεγονότα στην Αίγυπτο. Ενα χρόνο πριν το περιοδικό Σοσιαλισμός από τα Κάτω αφιέρωνε το μεγαλύτερο μέρος από το τεύχος 85 στην αιγυπτιακή επανάσταση. Για όσους διαβάζουν αγγλικά, είναι πολύτιμη η μπροσούρα «The Egyptian Revolution: A political analysis and eye witness», γραμμένη από τον Sameh Naquib. Το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο κυκλοφόρησε μερικούς μήνες πριν την μπροσούρα του Τόνι Κλιφ “Διαρκής Επανάσταση και Τρίτος Κόσμος”. Σ' αυτό το κείμενο ο Κλιφ εξέταζε το κατά πόσο η θεωρία της διαρκούς επανάστασης του Τρότσκι επιβεβαιώθηκε από την εμφάνιση “ριζοσπαστικών”, “αντιμπεριαλιστικών” καθεστώτων σε πολλές περιοχές του πλανήτη στη δεκαετία του ‘50 και του ‘60. Η Αίγυπτος του Νάσερ ήταν ένα τέτοιο καθεστώς. Διαβάστε βέβαια και το κλασσικό “Διαρκής Επανάσταση” του ίδιου του Λ. Τρότσκι.
Δυο λογοτεχνικές προτάσεις για το τέλος. Το μυθιστόρημα του Κουβανού συγγραφέα “νουάρ” ιστοριών Λεονάρντο Παδούρα με τίτλο “Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά”. Ενα μυθιστόρημα που συνδέει την Αβάνα του σήμερα με τη δολοφονία του Τρότσκι και την ιστορία του δολοφόνου του, του Ραμόν Μερκαντέρ. Το “Σιδερένιο Τακούνι” του Τζακ Λόντον είναι ένα κλασσικό μυθιστόρημα της σοσιαλιστικής λογοτεχνίας και από τα πρώτα μυθιστορήματα του κλάδου της επιστημονικής φαντασίας που συνήθως ονομάζεται “εναλλακτική ιστορία”.