ΑΦΙΕΡΩΜΑ - Η ΠΡΩΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑ. Δεν ξεχνάμε την ΑΡΓΕΝΤΙΝΗ!

Η εξέγερση στην Αργεντινή ξέσπασε στις 19 Δεκέμβρη. Στις γειτονιές της πρωτεύουσας και των μεγάλων πόλεων ο κόσμος βγήκε μαζικά χτυπώντας κατσαρόλες στους δρόμους για να διαμαρτυρηθεί για τη φτώχεια. Οι διαδηλώσεις μετατράπηκαν σε εισβολές στα σούπερ μάρκετ και σε πολλές περιπτώσεις σε επιθέσεις κατά τραπεζών. Για μερικές ώρες ήταν ανοιχτό το σενάριο να παρέμβει ο στρατός και να επιβάλει δικτατορία, όπως έχει κάνει πολλές φορές στην ιστορία της χώρας. 

Οι στρατηγοί δεν ήταν καθόλου πρόθυμοι όμως να πάρουν στα χέρια τους την καυτή πατάτα της κρίσης και της αντιμετώπισης της εξέγερσης. Η κυβέρνηση του Προέδρου ντε λα Ρούα κήρυξε τελικά κατάσταση έκτακτης ανάγκης και επιστράτευσε όλους τους έφεδρους αστυνομικούς. Το διήμερο 19 - 20 Δεκέμβρη είχε απολογισμό 26 νεκρούς. Ηταν όμως μια τεράστια νίκη για το κίνημα που άντεξε σε όλη αυτήν την καταστολή. Ο ντε λα Ρούα παραιτήθηκε και μαζί του ο μισητός υπουργός Οικονομικών Καβάγιο που είχε οργανώσει όλες τις επιθέσεις το 2001. Μετά από λίγες μέρες μεταβατικής Προεδρίας, την ηγεσία της χώρας ανέλαβε ο Αδόλφο Ροντρίγκες Σαά, ο οποίος έμελλε να κάνει την πιο σύντομη προεδρική θητεία στην ιστορία της Αργεντινής. Εμεινε στο αξίωμα από τις 23 ως τις 30 Δεκέμβρη.

Αυτοπεποίθηση

Η επιτυχία της 19-20 Δεκέμβρη είχε δώσει την αυτοπεποίθηση στο κίνημα να βγει ακόμη πιο δυνατά μία βδομάδα αργότερα. Αυτή τη φορά η κυριαρχία των διαδηλωτών στο δρόμο έφτασε να σπάσει ακόμη και την περιφρούρηση του Προεδρικού Μεγάρου. Ο Σαά κάλεσε σε υποστήριξη τους κυβερνήτες των επαρχιών της χώρας, οι οποίοι όμως τον αγνόησαν, παρότι στην πλειονότητά τους ανήκαν στο ίδιο κόμμα. Ο Σαά παραιτήθηκε δείχνοντας ότι η άρχουσα τάξη δεν είχε την παραμικρή εσωτερική συνοχή και συναίνεση για το πώς θα αντιμετωπίσει την κρίση.

Ολα αυτά, εισβολές σε σούπερ-μάρκετ και τράπεζες και παραίτηση προέδρων κάτω από την καυτή ανάσα των διαδηλωτών δεν συνέβαιναν σε κάποιο διαλυμένο καθεστώς τριτοκοσμικής χώρας. Συνέβησαν σε μια χώρα που στη δεκαετία του ´70 βρισκόταν στο ίδιο επίπεδο με την Ιταλία και στη δεκαετία του ´90 προβαλλόταν ως το πρότυπο για τις ανερχόμενες οικονομίες του κόσμου. Οι «διεθνείς οίκοι» και τα σοβαρά οικονομικά περιοδικά δόξαζαν την αργεντίνικη άρχουσα τάξη στη δεκαετία του ´90 γιατί είχε υποτίθεται ανακαλύψει το φάρμακο για όλους. Μετά από δύο δεκαετίες στασιμότητας και ύφεσης, η συνταγή της δεκαετίας ήταν ιδιωτικοποίηση των πάντων, κατάργηση όλων των δασμών και περιορισμών, άγριες περικοπές στις δημόσιες δαπάνες και μείωση των δημοσίων υπαλλήλων.

Σε ορισμένους τομείς το σενάριο έμοιαζε να λειτουργεί και κάποιοι μισθοί σταμάτησαν να πέφτουν όσο στη δεκαετία του ´80. Ομως από τη μια, η ανεργία άρχισε να εκτοξεύεται, από την άλλη τα όνειρα της άρχουσας τάξης για διείσδυσή της σε ξένες αγορές παρέμειναν όνειρα. Αντίθετα, η κατάργηση των δασμών γέμισε την εσωτερική αγορά με ξένα προϊόντα, το εμπορικό ισοζύγιο όλο και χειροτέρευε, αυξάνοντας το έλλειμα και τα χρέη.

Οταν ξέσπασε η χρηματιστική κρίση στη Νοτιοανατολική Ασία, οι διεθνείς τραπεζίτες είδαν μπροστά τους το φάντασμα της χρεοκοπίας όλων των αναδυόμενων αγορών. Αύξησαν τα επιτόκια και η ήδη καταχρεωμένη Αργεντινή μπήκε και σε ύφεση. Το πέσο, το νόμισμα της χώρας ήταν προσδεμένο με το δολάριο με αναλογία ένα προς ένα. Τέτοιες ήταν οι φιλοδοξίες της άρχουσας τάξης.

Τώρα αυτές οι φιλοδοξίες πληρώνονταν ακριβά. Το δολάριο άρχισε να ανεβαίνει μετά την κρίση του ´97, την ίδια ώρα που άλλες οικονομίες της Λατινικής Αμερικής έκαναν υποτίμηση στα νομίσματά τους για να αντέξουν. Ενώ όσοι είχαν καταθέσεις σε πέσος, άρχισαν να τα μετατρέπουν σε δολάρια και να τα στέλνουν στο εξωτερικό, βλέποντας ότι υπήρχε σοβαρή πιθανότητα η χώρα να χρεοκοπήσει.

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ήταν σαν να μην είχε καταλάβει τίποτα. Συνέχιζε να πιέζει τις κυβερνήσεις να κάνουν κι άλλες ιδιωτικοποιήσεις και άλλες περικοπές για να αποπληρώσουν τα χρέη. Με την ανεργία να πλησιάζει το 20% όμως και το δημόσιο να έχει ξεπουληθεί, τα έσοδα από φόρους κατέρρεαν. Το σπρεντ μεταξύ Αργεντινής και ΗΠΑ έφτασε και αυτό το 20%. Ως τελική λύση ήρθε η άμεση μείωση μισθών και συντάξεων κατά 13%. Η συνταγή, συνεπώς, που σήμερα προτείνεται για «έξοδο από την κρίση» είχε δοκιμαστεί εξ ολοκλήρου στην Αργεντινή και τα αποτελέσματα ήταν τραγικά.

Εξέγερση

Μόνος τρόπος πλέον για την κυβέρνηση να βρει χρήματα ήταν να κατασχέσει τα ασφαλιστικά ταμεία και να αρπάξει τις τραπεζικές καταθέσεις απαγορεύοντας την ανάληψη πάνω από 1000 δολάρια το μήνα. Αυτές οι αποφάσεις ήταν που ξεχείλισαν το ποτήρι και οδήγησαν στην εξέγερση.

Στην εξέγερση συμμετείχαν μαζικά επαγγελματίες, μικροκαταστηματάρχες και άλλα μεσοστρώματα που είδαν ξαφνικά την κυβέρνηση να ξεσπάει πάνω τους όταν δεν είχε άλλο τρόπο να ξεζουμίσει την εργατική τάξη. Η μαζικότητα των διαδηλώσεων ξεκινούσε από τις διαδηλώσεις με τις κατσαρόλες σε κάθε γειτονιά. Γύρω από το Μπουένος Αιρες, οι γειτονιές σιγά σιγά ενώνονταν σε κοινή πορεία και κατευθύνονταν στο κέντρο που το παρέλυαν. Μετά τις δύο ανατροπές προέδρων, η πλειοψηφία του κόσμου είχε συνειδητοποιήσει την δύναμη που είχε στα χέρια της. Ομως, ήταν αδιευκρίνιστο το ζήτημα της προοπτικής.

Το κενό λύθηκε εν μέρει με την οργάνωση λαϊκών συνελεύσεων στις γειτονιές. Σε όλη τη χώρα οι διαδηλώσεις πήγαν χέρι χέρι με την δημοκρατική συζήτηση. Από τις λαϊκές συνελεύσεις προέκυψαν κεντρικά αιτήματα που ζητούσαν να κρατικοποιηθούν οι τράπεζες, να πληρώσουν οι καπιταλιστές, να διωχθούν όσοι οργάνωσαν την καταστολή. Παράλληλα ο κόσμος οργάνωνε την καθημερινότητα, αντιμετωπίζοντας την εγκληματικότητα και βάζοντας πλάνο ακόμη και για το πώς θα μοιραστούν τα τρόφιμα από το σούπερ μάρκετ.

Ωστόσο, το ερώτημα πώς θα δινόταν συνολική λύση δεν απαντήθηκε. Οι αποκλεισμοί δρόμων από τους ανέργους και οι διαδηλώσεις μπορούσαν να ρίχνουν Προέδρους, αλλά δεν είχαν τη δύναμη να αναγκάσουν τους καπιταλιστές να πληρώσουν, ούτε να δεσμεύσουν τις περιουσίες των πλούσιων που εγκατέλειπαν τη χώρα. Ο λόγος είναι ότι τις ίδιες μέρες που εξελισσόταν η εξέγερση, οι περισσότεροι άνθρωποι συνέχιζαν να πηγαίνουν κανονικά στη δουλειά τους. Ο μισθός ενός εργάτη ήταν στις πιο πολλές περιπτώσεις στήριγμα για πολλούς περισσότερους και η προοπτική της ανεργίας ήταν απειλητική. 

Ενώ, η νεολαία έδωσε δυναμικό παρών στις συγκρούσεις και τις διαδηλώσεις, τα συνδικάτα -διεφθαρμένα και στενά δεμένα με το περονιστικό κόμμα- έψαχναν συμβιβασμούς με την κυβέρνηση και όχι τρόπο να κλιμακωθεί η μάχη. Οι λαϊκές συνελεύσεις δεν έγιναν ποτέ «σοβιέτ», γιατί ο καθένας συμμετείχε ως άτομο, όχι εκπροσωπώντας τους συναδέλφους του.

Μάθημα

Αυτό είναι το μεγάλο μάθημα που μας δίνει η εξέγερση της Αργεντινής και χρειάζεται να του δώσουμε την προσοχή που του αξίζει, τώρα που η κρίση και η εξέγερση ξαναβρίσκονται στο προσκήνιο. Η οργή και η μαχητικότητα της εξέγερσης ήταν σε εντυπωσιακά επίπεδα, αλλά αυτό δεν φτάνει. Η Αριστερά στην Αργεντινή ήταν αδύναμη και για να μπορέσει να σπάσει τα εμπόδια που έβαζε η συνδικαλιστική γραφειοκρατία αλλά και για να επιβάλει ότι η εργατική τάξη πρέπει να ηγηθεί στην εξέγερση, διότι είναι η μόνη τάξη που μπορεί να φέρει πραγματική λύση.

Το πέρασμα από την εξέγερση στην επανάσταση θα απαιτούσε όχι μόνο καταλήψεις των εργοστασίων αλλά και συντονισμό που θα μετέτρεπε τους κατειλημμένους εργατικούς χώρους σε εναλλακτική εξουσία ολόκληρης της χώρας. Τίποτα από αυτά όμως δεν γίνεται αυθόρμητα. Είναι ζήτημα ζωής και θανάτου να χτιστεί μια Αριστερά που να έχει και ρίζες μέσα στους εργατικούς χώρους για να παίξει ρόλο αλλά και καθαρό προσανατολισμό ότι η επανάσταση είναι ο δρόμος για να σταματήσουμε το τρελοκομείο του καπιταλισμού.