Ελπίδες και όρια από τις κυβερνήσεις της Αριστεράς

To πρωτοσέλιδο των Νέων της Δευτέρας 14 Μαϊου ξεπέρασε ακόμα και τις αντικομμουνιστικές προπαγανδιστικές αφίσες του εμφυλίου: Ενας αυτόχειρας πυροβολεί με το πιστόλι στο στόμα, ζωγραφίζοντας στον τοίχο το χάρτη της Ελλάδας μέσα στο κατακόκκινο αίμα. Ο τίτλος μας προειδοποιεί: “Σύρριζα στον γκρεμό...”

Είναι ηλίου φαεινότερο ότι η άρχουσα τάξη και τα κόμματά της βρίσκονται σε τέτοια κατάσταση πανικού ώστε δεν κρατάνε ούτε τα προσχήματα. Η ιδέα ότι μπορεί να υπάρξει στην Ελλάδα μια αριστερή κυβέρνηση τους φαίνεται αποκρουστική.

Αλλά δεν είναι μόνο η ελληνική άρχουσα τάξη σε πανικό μετά το αποτέλεσμα των εκλογών σε Ελλάδα και Γαλλία. Οι “αγορές” και οι άρχουσες τάξεις στην ΕΕ αλλά και σε όλο τον κόσμο “ανησυχούν” καθώς ο ΣΥΡΙΖΑ “έχει την ευκαιρία να σχηματίσει την πρώτη αριστερή κυβέρνηση στη σύγχρονη ελληνική ιστορία” επεσήμανε το πρακτορείο Ρόιτερς.

Και αυτό είναι αλήθεια. Δεν είναι συχνό φαινόμενο, ούτε στην ελληνική ούτε βέβαια στην παγκόσμια ιστορία, η εμφάνιση και η εγκαθίδρυση αριστερών κυβερνήσεων. Οι βιομήχανοι, οι τραπεζίτες, οι εφοπλιστές προτιμάνε να κυβερνάνε με κόμματα που οι ίδιοι χρηματοδοτούν, στηρίζουν και μπορούν να ελέγχουν πολιτικά, προκειμένου να εξυπηρετούν τα συμφέροντά τους.

Οι αριστερές κυβερνήσεις κάνουν την εμφάνισή τους στην ιστορία σε περιόδους μεγάλης κρίσης - οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής – σε συνθήκες έντονης ταξικής πόλωσης, όταν οι άρχουσες τάξεις δεν μπορούν πλέον να κυβερνάνε με τον παλιό τρόπο την ίδια στιγμή που ο λαός ασφυκτιά. Η Λατινική Αμερική είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Στη Βενεζουέλα, τη Βολιβία, τον Ισημερινό και μια σειρά άλλες χώρες, στη θέση αιματοβαμμένων δικτατοριών που κυβέρνησαν επί σειρά δεκαετιών ήρθαν δημοκρατικά εκλεγμένες, και σε κάποιες περιπτώσεις, αριστερές κυβερνήσεις.

Αυτές οι ανατροπές δεν ήρθαν σαν προκαθορισμένη συνέπεια της οικονομικής κρίσης, ούτε προέκυψαν μέσα από “ομαλούς” τρόπους, όπως οι εκλογές. Προέκυψαν μέσα από δυνατά εργατικά κινήματα και εξεγέρσεις. Η εξέγερση, το Καρακάσο το 1989 στη Βενεζουέλα, για παράδειγμα, ήταν η αφετηρία ενός σκληρού ταξικού πόλεμου που μερικά χρόνια μετά έφερε στην εξουσία την κυβέρνηση Τσάβες. Ακόμα και όταν ο Τσάβες εκλέχθηκε πρόεδρος, είναι οι μάζες των φτωχών εργατών και αγροτών που εμπόδισαν στους δρόμους τουλάχιστον δύο πραξικοπήματα και δεκάδες άλλες προβοκάτσιες μιας άρχουσας τάξης που δεν το βάζει κάτω.

Παρόμοια, σήμερα στην Ελλάδα, η προοπτική μιας αριστερής κυβέρνησης που τρομοκρατεί την άρχουσα τάξη δεν θα είχε υπάρξει χωρίς το Δεκέμβρη του 2008, την κορύφωση των αγώνων που γκρέμισαν την κυβέρνηση Καραμανλή, χωρίς τις 17 πανεργατικές απεργίες, τις δεκάδες απεργίες διαρκείας, τις καταλήψεις υπουργείων και χώρων εργασίας, τους αγανακτισμένους στις πλατείες, το αίμα από τις γκλομπιές και τα χημικά που έχουν ποτίσει τους δρόμους της Αθήνας. Χωρίς αυτό το τσουνάμι εργατικής αντίστασης των τελευταίων δύο χρόνων, χωρίς αυτήν την τεράστια δύναμη, δεν θα μπορούσε να μπαίνει σήμερα επί τάπητος το ζήτημα μιας αριστερής κυβέρνησης.

Αυτή η δύναμη δεν πρόκειται να χαθεί την επόμενη των εκλογών που θα φέρουν στην εξουσία μια κυβέρνηση της Αριστεράς. Η Γαλλία το 1936 είναι από αυτήν την άποψη, χαρακτηριστικό παράδειγμα: Στις εκλογές στις 3 Μάη του 1936, σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης παρόμοιας με τη σημερινή, μετά από σκληρούς αγώνες ενάντια στην άνοδο των φασιστών και απεργίες μιας ολόκληρης διετίας η Αριστερά - ο συνασπισμός του Σοσιαλιστικού Κόμματος, του Κομμουνιστικού Κόμματος και των Ριζοσπαστών -του «προοδευτικού» κόμματος της αστικής τάξης – κέρδισε πανηγυρικά την πλειοψηφία στη βουλή.

Το «Λαϊκό Μέτωπο» κατέβηκε στις εκλογές με ένα πολύ μετριοπαθές πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων. Ομως, οι εργάτες δεν περίμεναν καν να σχηματιστεί κανονικά η κυβέρνησή «τους» (στις 4 Ιούνη). Ολος ο Μάης κύλησε με απεργίες, διαδηλώσεις και ένα τεράστιο κύμα καταλήψεων εργοστασίων. Οταν ο Λέον Μπλουμ, ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός της νέας κυβέρνησης, ανέλαβε εσπευσμένα τα καθήκοντά του, τόσο ο ίδιος όσο και οι ηγεσίες των αριστερών κομμάτων έκαναν εκκλήσεις για αυτοσυγκράτηση αφού «η κυβέρνηση θα εξέταζε τα αιτήματα». Ομως, αυτές οι εκκλήσεις έπεφταν στο κενό. Οι εργάτες καταλάβαιναν ότι η δράση τους -η απεργία, η κατάληψη, η διαδήλωση- ήταν η εγγύηση για τη νίκη και σε πολλά σημεία οργάνωναν τις δικές τους επιτροπές.

Συλλογικές Συμβάσεις

Στις 7 Ιούνη, οι οργανώσεις των εργοδοτών συμφώνησαν τρομοκρατημένες από την απεργιακή έκρηξη, στον κατάλογο αιτημάτων που είχε παρουσιάσει η ηγεσία των συνδικάτων. Για πρώτη φορά στην ιστορία, κατοχυρώνονταν οι συλλογικές συμβάσεις, το 40ωρο και οι πληρωμένες καλοκαιρινές άδειες.

Στη Γαλλία του '36, η προοπτική της αριστερής κυβέρνησης επέτεινε ακόμα περισσότερο την κρίση των από πάνω και έδωσε ακόμα μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στην εργατική τάξη να στηριχθεί στις δυνάμεις της, οξύνοντας την ταξική πόλωση και δημιουργώντας συνθήκες δυαδικής εξουσίας. Δίπλα στις αριστερές κυβερνήσεις που έψαχναν να βρουν συμβιβασμούς με κομμάτια της άρχουσας τάξης (την ίδια στιγμή που πολλά από αυτά στρέφονταν για ασφάλεια στους φασίστες), η εργατική τάξη άρχισε να προβάλλει τη δυνατότητα της δικής της αυτοοργάνωσης, την προοπτική της δημοκρατίας των εργατικών συμβουλίων. Το ίδιο συνέβη την ίδια περίοδο στην επαναστατημένη Ισπανία.

Η προοπτική της αριστερής κυβέρνησης μπορεί να ανοίξει ξανά σήμερα μια τέτοια περίοδο. Αλλά, αυτό δεν σημαίνει ότι έχουμε ψευδαισθήσεις για τα όρια μιας αριστερής κυβέρνησης. Η λύση δεν θα έρθει από τα πάνω. Οσοι, στις σημερινές συνθήκες κρίσης και ταξικής πόλωσης, υπόσχονται ότι μπορούν να επιβάλουν έστω και τα στοιχειώδη φιλεργατικά μέτρα, με “θεσμικό τρόπο”, όσοι υπόσχονται “σταθερότητα” που θα φέρει μια κοινοβουλευτική πλειοψηφία αυταπατώνται οι ίδιοι και σπέρνουν αυταπάτες στους άλλους.

Καταρχήν, γιατί άλλο η κυβέρνηση, άλλο η εξουσία. Η οικονομική εξουσία που κυβερνάει τη χώρα θα παλέψει με κάθε τρόπο για τα προνόμιά της: Υπάρχει περίπτωση οι τραπεζίτες εγχώριοι και ντόπιοι, να δεχτούν διαγραφή του χρέους ή εθνικοποίηση των τραπεζών επειδή θα το αποφασίσει το κοινοβούλιο; Οι βιομήχανοι να δεχτούν φορολόγηση, απαγόρευση των απολύσεων, αύξηση στους μισθούς; Οι βαρώνοι των ΜΜΕ να ανοίξουν τα μαγαζιά τους για να εκφραστεί ο λαός; Αλλοι θα απειλούν να βγάλουν έξω τα κεφάλαια, άλλοι να μεταφέρουν τα εργοστάσια, άλλοι με λοκ άουτ, άλλοι θα κρύβουν τα καύσιμα και τα προϊόντα.

Και τότε ποιος θα τους σταματήσει; Το κράτος λένε μερικοί, όμως το κράτος δεν είναι ουδέτερο, είναι ταξικό. Θα τους σταματήσουν μήπως οι δικαστές που μια ζωή βγάζουν λάδι τα αφεντικά; Θα τους σταματήσει μήπως η αστυνομία, όπου ένας στους δύο μπάτσους είναι ψηφοφόρος της Χρυσής Αυγής; 'Η θα τους σταματήσει η στρατιωτική ιεραρχία, που το μόνο που ξέρει να μαγειρεύει είναι τα εξοπλιστικά προγράμματα - και τους ανταγωνισμούς με την Τουρκία για να έρθει να δέσει το γλυκό; Ας είμαστε ξεκάθαροι. Το κράτος θα είναι από την άλλη πλευρά.

Η εικόνα του μεταρρυθμιστή πρόεδρου της Χιλής Αλιέντε να υπερασπίζεται με το όπλο στα χέρια το κοινοβούλιο ενάντια στο πραξικόπημα του Πινοσέτ το 1973 δείχνει με δραματικό τρόπο τα όρια των αλλαγών που μπορούν να επιβάλουν οι πιο τίμιες αριστερές κυβερνήσεις. Την άλλη πλευρά του νομίσματος θα μας τη θυμίζουν πάντα οι “σοσιαλιστικές” υποσχέσεις και οι “ρεαλιστικοί συμβιβασμοί” του Μιτεράν, του Γκονζάλες, του Α. Παπανδρέου και των επιγόνων (και απογόνων) τους.

Το πρόβλημα με τους ρεφορμιστές, είτε δεξιούς είτε αριστερούς, είτε τίμιους, είτε πουλημένους είναι ο κοινός τρόπος με τον οποίον αντιμετωπίζουν την εργατική τάξη. Δεν πιστεύουν ότι η εργατική τάξη είναι το υποκείμενο που μπορεί να ανατρέψει τον καπιταλισμό, αλλά αντίθετα ότι οι ίδιοι μπορούν να του επιβάλουν αλλαγές από τα πάνω. Με αυτήν την έννοια θεωρούν χρήσιμους τους αγώνες της εργατικής τάξης όσο λειτουργούν σαν πίεση μέχρι να πετύχουν τους αναγκαίους συμβιβασμούς. Επιστρέφοντας στη Γαλλία του Ιούνη του 1936, ο Μορίς Τορέζ, τότε γραμματέας του ΚΚ έλεγε χαρακτηριστικά: “Ε, λοιπόν πρέπει να γνωρίζουμε πώς να κλείνουμε μια απεργία όταν τα αιτήματά της έχουν ικανοποιηθεί. Ομως, ακόμα περισσότερο, πρέπει να γνωρίζουμε πώς να δεχόμαστε ένα συμβιβασμό έστω και αν δεν έχουν ικανοποιηθεί όλα τα αιτήματα».

Απογοήτευση

Τότε, οι συμβιβασμοί του Τορέζ οδήγησαν σε μια σειρά από κυβερνήσεις με τη συμμετοχή της αριστεράς που προσαρμόζονταν όλο και πιο δεξιά. “Μην παίζετε το παιχνίδι της αντίδρασης, μην υπονομεύετε την κυβέρνησή μας” ήταν το μήνυμα που έστελνε η αριστερά στη βάση της κάθε φορά που πήγαινε να βγει ξανά στον αγώνα - στο όνομα των πολεμικών προετοιμασιών ενόψει του Β' Παγκόσμιου Πόλεμου. Ετσι πέρασαν νόμοι που καταργούσαν το πενθήμερο και την υπερωριακή αμοιβή, ένα τεράστιο κύμα απολύσεων και διώξεων απλώθηκε σε όλους τους χώρους δουλειάς και το τέλος των αριστερών κυβερνήσεων στη Γαλλία ήρθε λίγο αργότερα, έχοντας σπείρει την απογοήτευση στην εργατική τάξη.

Ο μόνος δρόμος για να επιβάλει η εργατική τάξη τη δική της απάντηση στον τρόμο και τη δυστυχία που σπέρνουν οι καπιταλιστές είναι να επιβάλει τη δική της λύση εκεί που έχει τη δύναμη, εκεί που η ίδια παράγει τον πλούτο, μέσα στους χώρους εργασίας. Με την απαλλοτρίωση των μέσων παραγωγής και την εναλλακτική οργάνωση της παραγωγής, της οικονομίας, της κοινωνίας πάνω στις ανάγκες της πλειοψηφίας της κοινωνίας και όχι του κέρδους.

Είναι ο δρόμος των επαναστατημένων τον Οκτώβρη του 1917 στη Ρωσία που, όχι μόνο κατέλαβαν τα εργοστάσια, αλλά διεκδίκησαν το δικαίωμα των επαναστατημένων εργατών, αγροτών, αντρών και γυναικών να συζητάνε, να αποφασίζουν και να κυβερνούν οι ίδιοι με αντιπροσώπους αιρετούς και άμεσα ανακλητούς μέσα από την πραγματική εργατική δημοκρατία των σοβιέτ, των εργατικών συμβουλίων. Αντικαθιστώντας και μη διστάζοντας να ανατρέψουν την προσωρινή κοινοβουλευτική κυβέρνηση που λίγους μήνες πριν είχαν υπερασπιστεί απέναντι στο πραξικόπημα του Κορνίλωφ.

Με την ίδια ένταση που υπερασπιζόμαστε την αριστερά ενάντια σε κάθε επίθεση των Βενιζέλων

και των Σαμαράδων, δεν διστάζουμε να προβάλλουμε τη μόνη πραγματική διέξοδο από την κρίση, την επαναστατική ανατροπή.

Μέσα στους τελευταίους δώδεκα μήνες, εκατοντάδες χιλιάδες αγωνιστές και αγωνίστριες διεκδίκησαν στις πλατείες άμεση δημοκρατία. Κατέλαβαν τα υπουργεία και παρέλυσαν το κέντρο της εξουσίας. Εβαλαν χέρι σε ό,τι πιο “ιερό”, στην ιδιοκτησία των αφεντικών το εργοστάσιό τους, το κανάλι τους, την εφημερίδα τους. Εφτιαξαν επιτροπές βάσης για να ξεπεράσουν τα ξεπουλήματα των γραφειοκρατικών ηγεσιών στα συνδικάτα, έθεσαν ζήτημα εργατικού ελέγχου. Σε αυτά τα βήματα βρίσκεται η ελπίδα για να νικήσουμε.

Διαβάστε επίσης

Η εντολή στον Τσίπρα δεν ήταν για στροφή δεξιά