Αντιφασιστικό σινεμά από όλο τον κόσμο

Από 8 έως 14 Νοέμβρη, η εταιρία διανομής «New Star» οργανώνει ένα σημαντικότατο αφιέρωμα στο αντιφασιστικό σινεμά, προβάλλοντας 26 σχετικές ταινίες στον κινηματογράφο Τιτάνια. Αυτό το μίνι φεστιβάλ έρχεται μέσα στην πιο κρίσιμη μέχρι σήμερα στιγμή για τους αγώνες στην Ελλάδα ενάντια στην αναβίωση του ρατσισμού και του φασισμού και συνεχίζει τις πραγματικά αξιέπαινες προσπάθειες της New Star να φέρνει την αληθινή τέχνη του κινηματογράφου στις αίθουσες κάνοντάς την προσιτή σε όλες και όλους.

Διατρέχοντας το πρόγραμμα, που περιλαμβάνει 4-6 προβολές καθημερινά από τις 16.30 μέχρι τις 22.30, βλέπει κανείς ότι καταφέρνει να «χωρέσει» πολλές και διαφορετικές σε εθνική προέλευση, χρόνο παραγωγής, αντίληψη και τεχνοτροπία ταινίες, που όμως έχουν ενιαία λογική ως προς το περιεχόμενο.

Η πρώην ΕΣΣΔ έχει τη μερίδα του λέοντος με τις μισές σχεδόν από τις ταινίες του αφιερώματος, μια και όντας ανάμεσα στους νικητές του Β’΄Παγκοσμίου Πολέμου, μεταπολεμικά προχώρησε στη μαζική παραγωγή αντιναζιστικών ταινιών. Αρκετές βασίζονται σε αρχειακό υλικό από τα αρχεία του Κρατικού Κέντρου Κινηματογραφίας και Ραδιοφωνίας της πρώην ΕΣΣΔ αλλά και γερμανικά ντοκιμαντέρ της εποχής. Κατά τη γνώμη μας όμως δύο είναι οι ταινίες από τη σοβιετική παραγωγή που συγκλονίζουν: «Τα παιδικά χρόνια του Ιβάν» (1962) του Αντρέι Ταρκόφσκι και το «Έλα να δεις» του Έλεμ Κλίμοφ. Και οι δύο επιλέγουν να μιλήσουν όχι προπαγανδιστικά αλλά προσωπικά, μέσα από τα μάτια δυο εφήβων που βίωσαν το ναζισμό στον Β’΄Παγκόσμιο Πόλεμο.

Στην πρώτη ταινία, που αποτελεί την πρώτη ταινία του Ταρκόφσκι, ο κεντρικός ήρωας είναι ένα δωδεκάχρονο αγόρι, η οικογένεια του οποίου ξεκληρίστηκε από τους Ναζί. Μη έχοντας να χάσει κάτι, κατατάσσεται στον Σοβιετικό στρατό ως ανιχνευτής και αναλαμβάνει επικίνδυνες αναγνωριστικές αποστολές, για τις οποίες διακρίνεται. Δημιουργεί φιλίες με πολλούς από τους ενήλικες συμπολεμιστές, οι οποίοι τον σέβονται και τον αναγνωρίζουν ως ισότιμο. Όταν όμως του προτείνουν να τον στείλουν στη στρατιωτική ακαδημία για να μπει στον τακτικό στρατό, ο Ιβάν απορρίπτει πεισματικά την ιδέα, οι δαίμονες που τον κυνηγούν τον οδηγούν και πάλι στο μέτωπο και την αυτοκαταστροφή.

Ο Ταρκόφσκι εγκαταλείπει οριστικά τον γραμμικό τρόπο αφήγησης των γεγονότων, την τετριμμένη χρήση σκηνών φλας μπακ και ονείρων, περνάει σε μια πρωτοποριακή διαχείριση του χρόνου, δίνοντάς της εσωτερικό ρυθμό. Επίσης δοκιμάζει τεχνικές με οπτικά μοτίβα όπως το νερό και τα άλογα για να εκφράσει τη σχέση ανάμεσα στον άνθρωπο και τη φύση.

Στην εποχή της η ταινία γνώρισε επικρίσεις από σταλινικά κομμάτια της αριστεράς, που ενοχλήθηκαν με τους πειραματισμούς του σκηνοθέτη και την κατηγόρησαν σαν ιδεαλιστική, μεταφυσική και κατά συνέπεια αντιδραστική! Όμως έμελλε να αλλάξει την αντίληψη για την οπτική αναπαράσταση του πολέμου στην οθόνη και να ανοίξει το δρόμο για το σοβιετικό «νέο κύμα» στο σινεμά.

Το «Έλα να δεις» (1985) βασίζεται στα πραγματικά γεγονότα της ζωής του Άλες Αντάμοβιτς, που πολέμησε με τη Ρωσία, στην Λευκορωσία το 1943 όταν οι Ναζί κατέλαβαν πάνω από 600 χωριά και εξολόθρευσαν τους κατοίκους τους. Ο τρόμος όπως τον είδαν τα μάτια του 13χρονου Φλιόρα, που εντάχθηκε προσωρινά στο αντάρτικο σώμα. Η ταινία σόκαρε όταν προβλήθηκε στην τεσσαρακοστή επέτειο της ήττας των Ναζί, στη συνέχεια όμως πολλοί υπερασπίστηκαν την αμεσότητα και το ρεαλισμό της.

Γερμανία

Πολύ σημαντικές στο αφιέρωμα είναι ταινίες από την υπόλοιπη Ευρώπη: Το «Ταμπούρλο» του Φόλκερ Σλέρντοφ, βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Γκίντερ Γκρας, ανατρέχει τη Γερμανία-Πολωνία του 1930-1940 με αιρετικό και βλάσφημο ύφος που επίσης επικρίθηκε έντονα από συντηρητικούς κριτικούς αλλά και από τις πρώην ανατολικές χώρες που δεν επέτρεψαν την προβολή της. Από τη Γερμανία έρχονται και «Οι Τελευταίες Hμέρες της Σόφι Σολ» (2005), η ιστορία μιας αντιναζιστικής νεολαιίστικης οργάνωσης στη Βαυαρία του Τρίτου Ράιχ.

Από την Ιταλία, προβάλλεται το διάσημο «Σαλό - 120 μέρες στα Σόδομα» του Παζολίνι, όμως το διαμάντι του αφιερώματος κατά τη γνώμη μας είναι το «Ρώμη - Ανοχύρωτη πόλη» του Ρομπέρτο Ροσσελίνι, μια ταινία- σύμβολο του ρεύματος του νεορεαλισμού, που γυρίστηκε κάτω από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες, σχεδόν χωρίς κεφάλαια και παρουσιάζει την αντίσταση των απλών αγωνιστών στους ναζί, με αντίτιμο την ίδια τη ζωή τους. Την Άννα Μανιάνι πλαισιώνουν πολλοί ερασιτέχνες και καθημερινοί άνθρωποι, σε φυσικούς χώρους λόγω έλλειψης στούντιο, με ένα τελικά αριστουργηματικό αποτέλεσμα.

Τη Γαλλία εκπροσωπεί ο Αλέν Ρεναί με 2 φοβερά ντοκυμαντέρ. Το «Νύχτα και Καταχνιά» (1955) είναι από τις πρώτες ταινίες που γυρίστηκαν για το ολοκαύτωμα και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, βασίζεται στην αφήγηση του επιζώντα Ζαν Καρόλ. Στην εποχή του λογοκρίθηκε άγρια για τη ρεαλιστική απεικόνηση της εξολόθρευσης αλλά και γιατί έδειχνε τους συνεργάτες των Ναζί μέσα στον Γαλλικό κρατικό μηχανισμό, σήμερα αποτελεί ταινία αναφοράς για το ζήτημα. Επίσης προβάλλεται η «Γκερνίκα» (1959), για την ισοπέδωση της βασκικής πόλης από τα βομβαρδιστικά του Χίτλερ.

Πέρα από τον κινηματογράφο που αναφέρεται ιστορικά στο φασιστικό φαινόμενο, είναι εύστοχη η επιλογή ταινιών που ανοίγουν το ζήτημα με παραλληλισμούς σε μεταγενέστερους περιόδους. Εδώ εντάσσονται οι 2 αμερικανικές ταινίες «Punishment Park» (1971) του, γνωστού από την «Κομμούνα», Πήτερ Γουότκινς και το «Αμερική: Απελευθέρωση από τον Φασισμό» (2006) του Άαρον Ρούσο. Και τα δυο αναφέρονται στην καταπάτηση των πολιτικών ελευθεριών στην Αμερική. Στην ίδια λογική συνδέεται η «Σφαγή», σχετικά με τις θηριωδίες στα παλαιστινιακά στρτόπεδα Σάμπρα και Σατίλα από Λιβανέζους φαλαγγίτες με την κάλυψη του Ισραήλ. Το «Ματσούκα» του Αντρές Νιν επιστρέφει στη Χιλή την εποχή του πραξικοπήματος του Πινοσέτ. Τέλος το «Ταξί» του Κάρλος Σάουρα επιχειρεί μια κατάδυση στα αίτια της ανόδου των νεοναζί στα μικροαστικά κομμάτια της κοινωνίας, με άνισο τελικά τρόπο.

Το κινηματογραφικό αφιέρωμα κατά του φασισμού είναι μια εξαιρετική πρωτοβουλία που αποδεικνύει ότι υπάρχει αληθινό σινεμά, πλούσιο από κινηματογραφική άποψη, αλλά και συνδεδεμένο με τους σύγχρονους πολιτικούς αγώνες. Οι αντιφασίστες έχουν να αντλήσουν γνώσεις και να εμπνευστούν.

• Οι προβολές θα γίνουν στο ΤΙΤΑΝΙΑ CINEMAX. Για κάθε μέρα του αφιερώματος ισχύει ενιαίο ημερήσιο εισιτήριο των 5 ευρώ και 3 ευρώ για τους ανέργους.