“O ρατσισμός έχει χρόνο γέννησης”: Ο Βασίλης Κουκαλάνι και ο Παντελής Δεντάκης είναι βασικοί συντελεστές της παράστασης “Μια γιορτή στου Νουριάν”! Μίλησαν στην Κατερίνα Θωίδου

- Ήσασταν από τους πρώτους καλλιτέχνες που ανταποκρίθηκαν στην έκκληση για στήριξη της πρωτοβουλίας «19 Γενάρη: Αθήνα –Πόλη Αντιφασιστική». Η μέρα εκείνη ξεκίνησε με την παράσταση «Μια γιορτή στου Νουριάν» που παίχτηκε στο θέατρο Εμπρός. Πως ήταν αυτή η εμπειρία;

- Βασίλης: Ήταν ένα πάρα πολύ ωραίο και ελκυστικό γεγονός να κηρυχθεί η Αθήνα πόλη αντιφασιστική και εμείς ανταποκριθήκαμε, γιατί η παράστασή μας είναι η κατεξοχήν αντιρατσιστική παράσταση της πόλης αυτή την περίοδο. Ήταν ένα πάρα πολύ ωραίο γεγονός και με τη στήριξη διάφορων φορέων ήρθαν παιδιά από διάφορες κοινότητες μεταναστών που την παρακολούθησαν. Για εμάς ήταν ένα βήμα να βρει η παράσταση το χαρακτήρα που πραγματικά έχει. Δεν είναι μόνο μια παιδική παράσταση αλλά μια παράσταση με κοινωνικό μήνυμα, έχει ένα κοινωνικό και πολιτικό διαπαιδαγωγικό χαρακτήρα. Πρώτη φορά είχαμε παίξει την παράσταση στο Γκάζι στις 18/12/2011 τη μέρα του μετανάστη. Και ήταν η μέρα που όλοι συνειδητοποιήσαμε τί είναι αυτή η παράσταση που έχουμε στα χέρια μας.

- Παντελής: Στις 19 Γενάρη ήταν σα να έβρισκε η παράσταση τον πραγματικό της στόχο. Όταν ξεκίνησε η ιδέα για αυτή την παράσταση τα πράγματα ήταν κατά κάποιο τρόπο εν τη γενέσει τους. Υπήρχε το φαινόμενο του Αγ. Παντελεήμονα. Τώρα είναι σα να έχουν γεννηθεί και να εξελίσσονται.

- Το έργο γράφτηκε το 1973 στο Βερολίνο. Στη θέση των μεταναστών ήταν μια οικογένεια Ελλήνων ενώ στη δικιά σας παράσταση είναι Ιρανοί. Ωστόσο, 40 χρόνια μετά τα ρατσιστικά στερεότυπα που αναδεικνύονται είναι ακριβώς τα ίδια. Τι δείχνει αυτό;

- Παντελής: Η παράσταση μιλά για ένα ζωντανό κοινωνικό φαινόμενο. Πολλές φορές λέμε οι καλλιτέχνες ότι η δουλειά μας είναι επίκαιρη, με την έννοια ότι αφορά την κοινωνία. Για εμάς είναι σα να έχει το πράγμα δύο όψεις. Γιατί στη δικιά μας περίπτωση αυτό είναι κάτι πολύ θλιβερό. Πριν από 10 χρόνια ο ρατσισμός ήταν επικεντρωμένος στα κομμάτια των οικονομικών μεταναστών που είχαν έρθει κυρίως από την Αλβανία, ενώ τώρα είναι ένα φαινόμενο που έχει διογκωθεί, έχουν στοχοποιηθεί όλες οι κοινότητες μεταναστών.

- Βασίλης: Τώρα το θέμα του ρατσισμού έχει ακροποιηθεί. Όταν ξεκίνησε η παράσταση ήταν κάτι που συζητιόταν. Δεν είχαν γίνει ακόμα εκλογές όπου ανέδειξαν τη Χρυσή Αυγή με αυτό το τρομαχτικό ποσοστό. Όταν γεννήθηκε η ιδέα της παράστασης ο ρατσισμός ήταν κάτι που απασχολούσε την κοινωνία αλλά μετά πήρε αυτές τις άγριες διαστάσεις. Αυτό δείχνει πόσο επίκαιρο είναι πάντα αυτό το έργο.

Στο γράμμα που μας έχει στείλει ο συγγραφέας, λέει ότι δυστυχώς η ξενοφοβία αναπτύσσεται παντού σήμερα, αλλά το σημαντικό είναι ότι υπάρχετε εσείς που με πολυμήχανα μέσα, με χιούμορ και με ζεστή καρδιά, τα αντιμετωπίζετε. Εμείς έχουμε καταφέρει μέσα από αυτή την παράσταση να δημιουργούμε αισιοδοξία, φαντασία, πρωτοβουλία και να αντιστεκόμαστε. Ο ρατσισμός μας έχει απασχολήσει πάρα πολύ. Αυτό που λέει στην ουσία η παράσταση είναι ότι ο ρατσισμός είναι κάτι που ουσιαστικά δεν υπάρχει από μόνος του. Τον γεννάνε οι κοινωνικές συνθήκες, η κοινωνική πόλωση, η φτώχεια, ο φόβος, η επιθετικότητα σε μια κοινωνία που ψάχνει πάντα εξιλαστήρια θύματα. Ο ρατσισμός δεν είναι στον πυρήνα της ανθρώπινης φύσης. Είναι κάτι το επίκτητο. Αυτό το αποδεικνύει η συμπεριφορά των παιδιών. Τα παιδιά στην καλύτερη περίπτωση κάνουν κακές απομιμήσεις των ενηλίκων αλλά τελικά αυτό που τους ενώνει είναι: παίζεις παιχνίδι; παίζεις μπαλίτσα; παίζεις κρυφτό; Το ίδιο ισχύει και στους μεγάλους.

Θυμάμαι όταν πρωτοήρθαμε με την οικογένειά μου στην Ελλάδα από την Τεχεράνη, μέναμε σε ένα υπόγειο στη Λαρίσης και απέναντί μας έμενε μια οικογένεια γύφτων. Εμένα στην αρχή μου φαινόντουσταν περίεργοι. Η μητέρα μου, αριστερή γυναίκα, μου έλεγε: «με αυτούς δεν θα παίξεις». Τελικά όμως παίζαμε μπάλα μαζί και δεν είχε καμία σημασία η καταγωγή του καθενός και μετά πήγαινε ο καθένας σπίτι του γινόμασταν ο «γύφτος» και ο «ιρανός».

Μου αρέσει να λέω ότι ο ρατσισμός έχει χρόνο γέννησης. Γεννιέται από κάποια συγκεκριμένα πράγματα και αυτό είναι που θέλουμε να αναδείξουμε με αυτή την παράσταση. Το επιχείρημα ότι ο ρατσισμός είναι στην ανθρώπινη φύση είναι ένα βασικό επιχείρημα των φασιστών. Προσπαθούν να τον αποϊστορικοποιήσουν. Τον κάνουν σα να είναι κάθε αγώνας ενάντια στο ρατσισμό αγώνας ενάντια στην ανθρώπινη φύση και αυτό είναι ψέμα.

- Τι ανταπόκριση έχει η παράσταση;

- Παντελής: Η παράσταση ξεκίνησε διστακτικά από την άποψη της ανταπόκρισης, γιατί διαπραγματεύεται το ρατσισμό που ένα κομμάτι της κοινωνίας φοβάται να το αγγίξει. Τώρα παίζεται για δεύτερη χρονιά και μέρα με τη μέρα ελκύει όλο και περισσότερο. Νομίζω ότι λειτουργεί διαφορετικά στους μεγάλους και διαφορετικά στα παιδιά. Στους μεγάλους μπορεί να λειτουργεί περισσότερο ως ένα «μανιφέστο». Στα παιδιά μπορεί να λειτουργεί πολύ πιο αθώα, πιο ουσιαστικά.

- Βασίλης: Η παράσταση είναι γραμμένη με έναν τρόπο ούτος ώστε μέσα από την κωμωδία, μέσα από τη διασκέδαση τα παιδιά να οδηγούνται σε γνήσια και αληθινά συμπεράσματα χωρίς να το καταλαβαίνουν. Ανοίγει τη δίοδο της μάθησης η οποία δεν είναι το μυαλό. Την ψυχή, την καρδιά, το ασυνείδητο. Γιατί στο σχολείο τώρα πια μαθαίνουμε να μην σκεφτόμαστε να αποδίδουμε, να ανταγωνιζόμαστε. Και πιστεύω ότι τα παιδιά που έρχονται στην παράσταση διδάσκονται με ένα πολύ αληθινό τρόπο. Και αυτό είναι το κέρδος της παράστασης. Στην αρχή η θεματολογία προκαλούσε διστακτικότητα. Αλλά τώρα πια πάμε τόσο καλά που όλοι θέλουν να τη δουν. Καθημερινά δίνουμε παραστάσεις για σχολεία και τις Κυριακές για το κοινό. Έχουμε ακούσει εποικοδομητικές κριτικές αλλά η αποδοχή της παράστασης είναι σχεδόν καθολική. Είναι ένα από τα λίγα παιδικά στην Αθήνα που πάει τόσο καλά.

Θέλουμε να πάμε περιοδεία γιατί η ανάγκη είναι να ταξιδέψει σε όλη την Ελλάδα. Έχουμε απευθυνθεί επίσης στον Πολιτιστικό Οργανισμό του Δήμου Αθήνας και είναι πολύ θετική η ανταπόκριση για μια συνεργασία μεσομακροπρόθεσμη με πολύ δημιουργικές ιδέες. Υπάρχει η σκέψη ακόμα και να διοργανωθεί μια ημερίδα με εργαστήρια για εκπαιδευτικούς και με τη συμμετοχή του συγγραφέα από τη Γερμανία.

- Τα παιδιά που παρακολούθησαν την παράσταση και αργότερα συμμετείχαν στη συγκέντρωση στις 19 Γενάρη κρατούσαν τα κίτρινα μπαλόνια που τυπώσατε με το αίτημα τους: Ιθαγένεια για όλα τα παιδιά. Ο Σαμαράς ετοιμάζεται να φτιάξει ένα νόμο προς την αντίθετη κατεύθυνση.

- Βασίλης: Πιστεύω ότι αυτό είναι ντροπή και μας πάει 100 χρόνια πίσω. Ίσως δεν είναι γνωστό ότι το 70% των Αφγανών που ήρθαν στην Ελλάδα δεν ήρθαν από το Αφγανιστάν, αλλά μεγάλωσαν στο Ιράν. Το καθεστώς εκεί το 2004-5 έβγαλε ένα νόμο που αφαιρούσε την ιθαγένεια από όλα τα παιδιά και τις άδειες παραμονής ακόμα και από μεικτούς γάμους. Και φύγανε όλοι από κει γιατί δεν μπορούσαν να πάνε στο Αφγανιστάν που γινόταν πόλεμος και ήρθαν στην κακομοιριά της Ελλάδας. Αυτός ο νόμος, ενός απολυταρχικού καθεστώτος στο Ιράν, που δημιούργησε νέα γενιά προσφύγων πάει να εφαρμοστεί και εδώ, με κάποιες παραλλαγές ψευτοπολιτισμού. Και αυτό είναι κάτι που με εξοργίζει, το θεωρώ απάνθρωπο να στείλουν τα παιδιά που έχουν μεγαλώσει εδώ πίσω σε έναν τόπο που σπαράσσεται από δικτατορίες και δεν τον ξέρουν καν.

- Έχει αρχίσει να συζητιέται το θέμα του ρατσισμού και του φασισμού στο χώρο των καλλιτεχνών;

- Παντελής: Ο χώρος μας έχει αρκετά αυτιστικά χαρακτηριστικά. Οι περισσότεροι είναι συγκεντρωμένοι στην τέχνη. Αλλά όταν η τέχνη χάνει τον κοινωνικό της ρόλο είναι σα να ακυρώνεται ένα κομμάτι της. Αυτό είναι θλιβερό. Δεν είμαστε τόσο ευαίσθητοι και με τόσο καλά αντανακλαστικά σε σχέση με αυτό που συμβαίνει γύρω μας σε σχέση με το ρατσισμό, το φασισμό και την κρίση. Αρχίζει όμως σιγά σιγά και η ζύμωση που υπάρχει στην κοινωνία να συμβαίνει και στο χώρο μας. Ωστόσο με απογοητεύει ότι ενώ τα φαινόμενα είναι πάρα πολύ ακραία, η αντίδραση είναι λίγο αργή.

- Βασίλης: Υπάρχει μια διστακτικότητα για κοινωνική συμμετοχή στον χώρο των καλλιτεχνών. Όμως βλέπω ότι σιγά σιγά αλλάζει. Υπάρχει όλο και περισσότερο ενδιαφέρον για συμμετοχή. Αυτό φάνηκε στην πρωτοβουλία για τις 19 Γενάρη. Τα παραδείγματα που δίνουμε εμείς και άλλοι καλλιτέχνες που έχουμε αυτή την ευαισθησία, θα φέρουν και άλλη ανταπόκριση. Θα μπορούσαμε να είμαστε πιο προκλητικοί. Το «Μια γιορτή στου Νουριάν» είναι μια παράσταση που προκαλεί τη συζήτηση. Είναι αυταπόδεικτο ότι έχει ένα αισιόδοξο μήνυμα το οποίο είναι κοινωνικό και πολιτικό. Πιστεύω ότι θα πρέπει με αυτοπεποίθηση να βάζουμε κάτω τις ιδέες μας και να ανοίγουμε χώρο για συζήτηση και άλλες πρωτοβουλίες.



INFO: Θέατρο «Πορεία» (Τρικόρφων 3-5 και 3ης Σεπτεμβρίου 69 – πλ. Βικτωρίας. Τηλ. 2108210991). Μέχρι τις 28 Απριλίου κάθε Κυριακή στις 12.00 το μεσημέρι. Γενική είσοδος: 8 ευρώ. Οργανωμένες παραστάσεις για σχολεία: καθημερινές στις 10.00 π.μ.