Τιμούμε τους ήρωες των “Μπλόκων”, συνεχίζουμε τον αγώνα

Η Νέα Ιωνία τότε αποκαλούταν μερικές φορές με μια δόση υπερβολής και «ελληνικό Μάντσεστερ» επειδή εκεί λειτουργούσαν πολλά και μεγάλα εργοστάσια υφαντουργίας και κλωστήρια. Η Καλογρέζα είχε και μια ιδιαιτερότητα, διέθετε λιγνιτωρυχεία (όπως και το Περιστέρι) στα οποία εργάζονταν εκατοντάδες μεταλλωρύχοι σε άθλιες συνθήκες.

Στις 15 Μάρτη η Καλογρέζα περικυκλώθηκε κι ο κόσμος συγκεντρώθηκε στην πλατεία της Ζωοδόχου Πηγής. Έχει σημασία να επισημάνουμε ότι η «επιχείρηση» ήταν έργο των «εθνικοφρόνων» δυνάμεων. Ήταν το μεγάλο ντεμπούτο του Α’ Συντάγματος Ευζώνων που είχε συγκροτήσει η κυβέρνηση Ι. Ράλλη. Επίσης, στο μπλόκο συμμετείχε όλη η δύναμη της Ειδικής Ασφάλειας (που είχε συγκροτηθεί από τις αρχές της δεκαετίας του ’30 για τη «δίωξη του κομμουνισμού») και που ήταν περιβόητη για την ανοιχτή συνεργασία με τους ναζί και τα εφιαλτικά βασανιστήρια που υπέβαλε τους αγωνιστές που έπιανε.

Το μπλόκο επέβλεπαν όλα τα μεγάλα κεφάλια: ο Πλυτζανόπουλος, ο διοικητής των «τσολιάδων», ο Λάμπου της Ειδικής, ο στρατηγός Γκίνος, αρχηγός της Χωροφυλακής. Εκεί ήταν κι ο συνταγματάρχης εν αποστρατεία Γ. Μωραΐτης, επισήμως επικεφαλής του ΕΔΕΣ στη Ν. Ιωνία και ανεπισήμως πληροφοριοδότης της Ασφάλειας. Μεταπολεμικά θα γινόταν και δήμαρχος ως επιβράβευση του «εθνικού έργου».

Οι «τσολιάδες» του Πλυτζανόπουλου συλλαμβάνανε αγωνιστές με βάση ονομαστικούς καταλόγους που τους είχαν προμηθεύσει οι «συνάδελφοι» της Ειδικής Ασφάλειας και οι χαφιέδες τους. Τους οδηγούσαν στο αστυνομικό τμήμα, τους ξυλοφόρτωναν και μετά διάλεγαν ποιους θα δολοφονήσουν σε ένα διπλανό ρέμα. Εκτελέστηκαν 22, ντόπιοι εργάτες και 1 Ιταλός αντιφασίστας. Εξήντα ακόμα στάλθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Χαϊδάρι.

Τα γεγονότα που οδήγησαν στο μπλόκο της Καλογρέζας έχουν άμεση σχέση με την κλιμάκωση της κοινωνικής και πολιτικής σύγκρουσης στην Αθήνα από την άνοιξη του 1943. Το καθοριστικό γεγονός ήταν βέβαια η Γενική Απεργία του Μάρτη που ακύρωσε την πολιτική επιστράτευση του ανδρικού πληθυσμού που προσπάθησαν να επιβάλουν οι γερμανικές αρχές κατοχής.

Ήταν μια νίκη της προσφυγικής και εργατικής Αθήνας, του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Η Γενική Απεργία δεν ήταν μια στιγμιαία έκρηξη αγανάκτησης –ήταν η κορύφωση ενός μαζικού, εργατικού κινήματος που είχε ξεκινήσει από τις πρώτες απεργίες των δημοσίων υπαλλήλων την άνοιξη του 1942.

Για την Αθήνα των αστών όμως, ήταν καμπάνα μια θανατερής απειλής. Η κυβέρνηση Ράλλη σχηματίζεται με τις εντολές των Γερμανών και τις ευλογίες όλου του «καλού κόσμου». Τα Τάγματα Ασφαλείας ήταν το προϊόν αυτού του παζαριού. Για τους ναζί ήταν η φτηνή μέθοδος να εξοικονομηθεί «πολύτιμο γερμανικό αίμα». Για τους δικούς «μας» ήταν ο πυρήνας μιας ένοπλης δύναμης που θα κρατούσε την Ελλάδα «ασφαλή από τον κομμουνισμό».

Απεργιακό κύμα

Τον Αύγουστο του 1943 ένα ακόμα απεργιακό κύμα αγκάλιασε την πρωτεύουσα. Γίνονται συγκρούσεις έξω από το υπουργείο Επισιτισμού. Και η απεργία των τροχιοδρομικών (τραμ) συνοδεύεται από ένα σαμποτάζ –την πυρπόληση 93 βαγονιών τους στο αμαξοστάσιο της Καλλιθέας. Οι ναζί συλλαμβάνουν 50 απεργούς (τελικά εκτελέστηκαν οι τρεις). Και κάπου εδώ μπαίνει στην ιστορία η Ν. Ιωνία και η Καλογρέζα.

Λίγες μέρες μετά τη σύλληψη των πενήντα, οι εργάτες στη Ν. Ιωνία και την Καλογρέζα κατέβηκαν σε απεργία διαμαρτυρίας και συμπαράστασης. Την 1 Σεπτέμβρη πάνω από χίλιοι συγκεντρώθηκαν στο σιδηροδρομικό σταθμό της γραμμής που ένωνε το Ν. Ηράκλειο με τα λιγνιτωρυχεία, για να διαδηλώσουν. Μπροστά τους βρήκαν ένα απόσπασμα Χωροφυλακής με επικεφαλής τον ταγματάρχη Αλεξόπουλο. Το απόσπασμα άνοιξε πυρ, δολοφονώντας τρεις εργάτες, λιγνιτωρύχους από την Καλογρέζα.

Στις 27 Σεπτέμβρη ήρθε η απάντηση. Καθώς ο Αλεξόπουλος περνούσε από τη γέφυρα της Ν. Ιωνίας, βρέθηκε μπροστά σε μια ομάδα αγνώστων που τράβηξαν τα περίστροφά τους και τον άφησαν στον τόπο. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Λ. Βουτσά (στελέχους του ΚΚΕ και μετά του ΚΚΕ εσωτ.) την εκτέλεση την έφεραν σε πέρας εργάτες από το εργοστάσιο της ΒΙΟ στη Ν. Ιωνία, ένα προπύργιο του Εργατικού ΕΑΜ που στην ουσία τελούσε υπό την διεύθυνση της εργοστασιακής επιτροπής του.

Δυο μέρες μετά, ο Ταβουλάρης, ο υπουργός Εσωτερικών της κυβέρνησης των δωσιλόγων εξέδιδε την εξής διαταγή προς τα «Σώματα Ασφαλείας»:

«Ουδέποτε η χώρα μας ευρέθη προ κινδύνου τόσον σοβαρού όσον ο απειλών την πλήρην καταστροφήν του τόπου διά της θρασείας δράσεως των κομμουνιστικών και ποικιλώνυμων οργανώσεων, τας οποίας διευθύνουν… Εντέλλομαι όπως τα όργανα της Χωροφυλακής και της Αστυνομίας Πόλεων επέμβουν με ζωηροτέραν ενεργητικότητα διά να πατάξουν αμειλίκτως τους θρασείς εχθρούς του Ελληνικού Λαού... Και αδιστάκτως επίσης να κάμνουν χρήσιν των όπλων τους εις στιγμήν καθ’ ην αι περιστάσεις το επιβάλλουν».

Το μπλόκο της Καλογρέζας ήταν η επίδειξη αυτής της νέας «ζωηροτέρας ενεργητικότητος» που απαιτούσε η δωσιλογική κυβέρνηση. Για πολλούς μήνες η Ν. Ιωνία και η Καλογρέζα θα ζούσαν κάτω από τη βαριά σκιά αυτού του πλήγματος με την Ειδική Ασφάλεια να εγκαθιστά φρουρές και φυλάκια σε εργοστάσια της περιοχής. Επιφανειακά, αυτές οι συνοικίες είχαν «ειρηνευθεί». Σειρά θα έπαιρναν οι εργοτογειτονιές της υπόλοιπης Αθήνας και του Πειραιά.

Στο τέλος του Ιούνη και στον Ιούλη έγιναν αιματηρά μπλόκα στου Ζωγράφου, στον Βύρωνα, το Δουργούτι (τον σημερινό Νέο Κόσμο), στη Γούβα (τμήμα του Παγκρατιού). Την πρακτική της σύλληψης ομήρων την εγκαινίασαν οι Γερμανοί και τα Τάγματα Ασφαλείας στις 6 Ιούλη στο Περιστέρι. Οι Γερμανοί με την συνοδεία των Ταγματασφαλητών –και την ανεκτίμητη πάντοτε συνδρομή της Αστυνομίας, συγκεκριμένα του ΙΖ’ Παραρτήματος Ασφαλείας, συνέλαβαν 124 ομήρους. Οδηγήθηκαν στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου και από ’κει αμέσως στην Γερμανία. Μόλις 19 επέστρεψαν μετά τον πόλεμο.

Το μπλόκο της Κοκκινιάς στις 17 Αυγούστου έχει μείνει ανεξίτηλα χαραγμένο στην ιστορική μνήμη (και έχει αποθανατιστεί στην ταινία του Α. Κύρου το «Μπλόκο»). Ο απολογισμός της «εκκαθαριστικής επιχείρησης» ήταν τρομακτικός ακόμα και για τα δεδομένα της εποχής. Η γερμανική έκθεση αναφέρει 104 «νεκρούς εχθρούς» και 3.000 ομήρους, που οδηγήθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Χαϊδάρι – και πολλοί από αυτούς θα συνέχιζαν μέχρι τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των ναζί στην Γερμανία.

Εκτελέσεις

Στις 28 Αυγούστου, οι Γερμανοί και οι Ταγματασφαλήτες περικύκλωσαν το Κουκάκι, τα Παλαιά Σφαγεία και την Καλλιθέα «και αφού συγκέντρωσαν όλους τους άνδρες στο γήπεδο της Α.Ε Καλλιθέας, εκτέλεσαν 24 με υπόδειξη μασκοφόρων. Σε λίγο οι κάτοικοι των Παλαιών Σφαγείων είδαν έντρομοι τα σπίτια τους να καίγονται από τα γερμανικά φλογοβόλα. Όλη η Καλλιθέα καλύφθηκε από ένα σύννεφο μαύρου καπνού, κάτω από τις επευφημίες των Τσολιάδων «που πετάνε τα φέσια ψηλά και βαράν στον αέρα να το χαρούνε». (το απόσπασμα από το βιβλίο του Ι. Χανδρινού «Το Τιμωρό Χέρι του Λαού».)

Όποιος θέλει να καταλάβει την «εμφύλια βία» που ξέσπασε τον Δεκέμβρη του 1944 στην Αθήνα (φέτος συμπληρώνονται 70 χρόνια) θα πρέπει να ψάξει στην «ατμόσφαιρα ταξικού πολέμου» που είχε διαμορφωθεί από εκείνο το αιματοβαμμένο καλοκαίρι του 1944.

Μετά τον πόλεμο ο Πλυτζανόπουλος, ο διοικητής αυτών των καθαρμάτων, δικάστηκε και αθωώθηκε. Ο Ράλλης δεν αθωώθηκε αλλά από τη δίκη του πέρασαν κάμποσοι από τους επιχειρηματίες και πολιτικούς που τον είχαν επαινέσει για την «τόλμη» του να συγκροτήσει την κυβέρνησή του.

Οι ταγματασφαλήτες, οι εγχώριοι φασίστες και κάθε λογής «λουλούδι» του δωσιλογισμού χώθηκε κάτω από τις προστατευτικές φτερούγες του μεταπολεμικού «κράτους της δεξιάς». Οι απόγονοί τους σήμερα (φυσικοί σε πολλές περιπτώσεις) έχουν σηκώσει κεφάλι. Το αντιφασιστικό και αντιρατσιστικό κίνημα έχει τη δύναμη να τους τσακίσει. Και μπροστά σε αυτή τη μάχη θα έχει μια Αριστερά επαναστατική και αντικαπιταλιστική που δεν θα μείνει στα μισά του δρόμου όπως του 1944.