Διεθνή
Εκλογές στην Ισπανία: Πολιτική κρίση και ριζοσπαστικοποίηση

Διαδήλωση στη Μαδρίτη ενάντια στη λιτότητα το Γενάρη του 2015

Το πολιτικό σύστημα στην Ισπανία είναι πολύ αγχωμένο για το πώς θα απορροφήσει τους κραδασμούς μετά τις εκλογές της 20ης του Δεκέμβρη. Ο Ραχόι μετά από τέσσερα χρόνια στην κυβέρνηση, φτάνει στην κάλπη τόσο ιδρωμένος που δεν τόλμησε καν να εμφανιστεί στο τηλεοπτικό ντιμπέιτ με τους υπόλοιπους υποψήφιους. Το κυβερνών δεξιό Λαϊκό Κόμμα, ακόμη κι αν παραμείνει πρώτο όπως δείχνουν πολλές δημοσκοπήσεις, αναμένεται να χάσει τουλάχιστον 50 έδρες από τις 186 που κατέχει σήμερα. Αυτό σημαίνει ότι για πρώτη φορά μετά τις πρώτες ασταθείς εκλογές της Μεταπολίτευσης, το πρώτο κόμμα στην Ισπανία, όποιο κι αν είναι, δεν θα μπορέσει να κάνει αυτοδύναμη κυβέρνηση, ακόμη και με την κοινοβουλευτική ενίσχυση από τοπικούς εθνικιστικούς σχηματισμούς. Τώρα είναι η στιγμή που σπάει στην Ισπανία η κλασική γεωμετρία του δικομματικού συστήματος, όπου τα δύο μεγάλα κόμματα εναλλάσσονται στην εξουσία ανά τετραετία.
 
Πρόκειται για συνέχεια της πολιτικής κρίσης που εξελίσσεται παράλληλα με την οικονομική κρίση. Στις εκλογές του 2011 τα δυο μεγάλα κόμματα έχασαν 4,5 εκατομμύρια ψήφους σε σχέση με το 2015. Στις ευρωεκλογές του 2014 έχασαν 5 εκατομμύρια σε σχέση με το 2009. Στις τοπικές και περιφερειακές εκλογές το 2015 είδαν τα ποσοστά τους να συρρικνώνονται και αριστερά ψηφοδέλτια να πέρνουν τη Δημαρχία στα δυο σημαντικότερα αστικά κέντρα της χώρας, τη Μαδρίτη και τη Βαρκελώνη, αλλά και σε πόλεις όπως η Σαραγόσα και το Κάντιθ.
 
Όλες οι ελπίδες για σταθεροποίηση του σκηνικού τώρα έχουν πέσει πάνω στο πουλέν που λέγεται Αλμπέρτ Ριβέρα. Ο 36χρονος ηγέτης του κόμματος Θιουδαδάνος (Πολίτες) σπρώχνεται αδίστακτα από κανάλια και εφημερίδες, κεντροδεξιάς και κεντροαριστεράς. Η φάτσα του βρίσκεται παντού και προβάλλεται ως ο πολιτικός με τη μεγαλύτερη θετική απήχηση σε ολόκληρη την κοινωνία. Ο Ριβέρα είναι καθαρόαιμο τέκνο της δεξιάς, απλώς πουλάει “μεσαίο χώρο” και δήθεν “ανανέωση”. 
 
Οι Θιουδαδάνος ήταν αρχικά κόμμα με δράση μόνο στην Καταλωνία, με βασικό λόγο ύπαρξης την έκφραση του σκληρού “εσπανιολίσμο” (άρνηση κάθε ανοίγματος προς περισσότερη αυτονομία της Καταλωνίας και δικαιώματα για την καταλανική μειονότητα). Είναι το μοναδικό κόμμα που μέχρι στιγμής έχει επιχειρήσει να δηλητηριάσει το πολιτικό σκηνικό με ανοιχτό ρατσισμό, λέγοντας πως οι μετανάστες χωρίς χαρτιά πρέπει να πετιούνται έξω απ’ τα δημόσια νοσοκομεία. Προτείνει να αυξηθεί ο ΦΠΑ και να μειωθούν οι φόροι των επιχειρήσεων, πιο φτηνές απολύσεις, ενώ παράλληλα ψελλίζει πως είναι ώρα η Ισπανία να συμμετάσχει πιο θαρρετά σε πολέμους όπως της Συρίας. 
 
Όμως, τα ΜΜΕ έχουν αφήσει αυτές τις θέσεις κρυμμένες κάτω από το χαλί. Αυτό που θέλουν από τους Θιουδαδάνος είναι ένα μαλακό μαξιλαράκι για να ακουμπήσει το ένα από τα δυο μεγάλα κόμματα και να σχηματίσει κυβέρνηση.
 
Το στήσιμο της συμμαχίας ανάμεσα στα τρία κόμματα γίνεται πάνω σε πολύ βρόμικη βάση. Το πρώτο βήμα ήταν ο σχηματισμός ενός μπλοκ ενάντια στην ανεξαρτησία της Καταλωνίας, μετά το πέρασμα του καταλανικού κοινοβουλίου στα χέρια των ανεξαρτησιακών στα τέλη Σεπτέμβρη. Το δεύτερο και πιο επικίνδυνο βήμα ήταν η συγκρότηση ενός “αντι-τζιχαντιστικού” συμφώνου μετά την επίθεση του Ισλαμικού Κράτους στο Παρίσι. Οι υπουργοί του Ραχόι πριν ακόμη θαφτούν οι νεκροί του Παρισιού έτρεξαν να πουν ότι είναι διαθέσιμοι να μπουν στον πόλεμο του Ολάντ. 
 
Κύμα εφόδων
Έκαναν μάλιστα συγκεκριμένη πρόταση, εκτός από την ενίσχυση των 150 Ισπανών στρατιωτών που βρίσκονται στα Άδανα της Τουρκίας, να πολλαπλασιαστεί η ισπανική παρουσία στην Αφρική, ώστε να ξαλαφρωθεί η Γαλλία και να παρέμβει πιο εύκολα στη Μέση Ανατολή. Η Ισπανία διατηρεί στρατεύματα σε τέσσερις πρώην γαλλικές αποκίες: το Μαλί, τη Σενεγάλη, τη Γκαμπόν και την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία. Η άλλη όψη του “αντι-τζιχαντισμού” είναι ένα κύμα εφόδων σε σπίτια υπόπτων για συμμετοχή σε οργανώσεις σχετικές με το ισλαμικό κράτος, ιδιαίτερα στην Καταλωνία.
 
Η νέα κυβέρνηση θα έχει να αντιμετωπίσει και το οριακό σημείο που βρίσκεται το καταλανικό ζήτημα. Το καταλανικό κοινοβούλιο έχει ανεπισήμως ανακηρύξει την “καταλανική αβασίλευτη δημοκρατία” και η διαδικασία διάσπασης του κράτους έχει ανοίξει. Ενώ, παράλληλα, το μεγάλο μυστικό για το οποίο δεν μιλάει κανείς στις εκλογές είναι ότι ο κύκλος της υποτιθέμενης ανάκαμψης έχει κλείσει (0,8% στο τρίτο τρίμηνο) και οι Βρυξέλες απαιτούν νέες περικοπές και μεταρρυθμίσεις άμεσα.
 
Όμως, όλα τα προηγούμενα είναι οι πολιτικοί σχεδιασμοί που μαγειρεύονται από τα πάνω. Η πραγματικότητα είναι ότι στα τέσσερα αυτά χρόνια, η ριζοσπαστικοποίηση στην εργατική τάξη και τη νεολαία είναι το νέο στοιχείο που έχει προκαλέσει την πολιτική αναστάτωση. Ο Ραχόι ανέλαβε την πρωθυπουργία αμέσως μετά την έκρηξη του κινήματος 15Μ που κατέλαβε τις πλατείες στην Ισπανία και τις μετέτρεψε σε κύτταρα δημοκρατίας. 
 
Το 2012 οργανώθηκαν δύο γενικές απεργίες, ενώ ταυτόχρονα διογκονώταν το κίνημα κατά των εξώσεων. Το ανώτατο σημείο στους δρόμους έφτασε το Μάρτη του 2014 με την πορεία της Αξιοπρέπειας στη Μαδρίτη που συγκέντρωσε ένα πλήθος δύο με τρία εκατομμύρια με σύνθημα “Ψωμί, Δουλειά, Στέγη, Αξιοπρέπεια”. Μέσα σε τέτοιες συνθήκες, οι γραφειοκρατίες των συνδικάτων έχουν αποσυρθεί σε επίπεδο χειρότερο από τη ΓΣΕΕ και δεν έχουν ξανακαλέσει γενική απεργία. 
 
Όμως, στους εργατικούς χώρους εξελίσσονται ασταμάτητες μάχες, πολλές από τις οποίες έχουν να κάνουν με την υπογραφή νέων συλλογικών συμβάσεων που κάνουν χρήση των νέων αντεργατικών νόμων, και σε πολλές περιπτώσεις οι αγώνες νικάνε ή λήγουν με ισοπαλία. Εμβληματικές είναι οι πρόσφατες μάχες στην Κοκα-Κόλα, την βιομηχανία τροφίμων Πανρίκο και τις τηλεπικοινωνίες Μοβιστάρ όπου την απεργία την οργάνωσαν σε όλη τη χώρα οι εργαζόμενοι με μπλοκάκι.
 
Αυτοί οι αγώνες έχουν προκαλέσει πολιτικά αποτελέσματα, όχι μόνο στις κάλπες. Το μεγάλο σχέδιο του Ραχόι για ένα νόμο ενάντια στις εκτρώσεις ναυάγησε παρότι είχε την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο, και ο εκλεκτός υπουργός του, Γκαγιαρντόν, πήγε σπίτι του, παραιτούμενος ολοκληρωτικά από την πολιτική. Μετά τις εκλογές του 2014, παραιτήθηκε ο ίδιος ο βασιλιάς Χουάν Κάρλος, παραδίνοντας το στέμμα στον γιο του Φελίπε, καθώς η βασιλική οικογένεια βρισκόταν μπλεγμένη σε πολλαπλά σκάνδαλα. Σχεδόν ταυτόχρονα παραιτήθηκε και ο Ρουμπαλκάμπα από την ηγεσία του Σοσιαλιστικού Κόμματος.
 
Η δημιουργία και η ανάδειξη του Ποδέμος ήταν καρπός αυτής της διαδικασίας. Δεν ξέρουμε τι ποσοστό θα καταφέρει να φτάσει το Ποδέμος την ερχόμενη Κυριακή -και με το ποσοστό των αναποφάσιστων ακόμα υψηλό, τίποτα δεν είναι απίθανο. Όμως όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το Ποδέμος δεν βρίσκεται στα ύψη που βρισκόταν ένα χρόνο πριν, όταν είχε τον αέρα του πρώτου κόμματος. Το κόψιμο της δυναμικής είναι αποτέλεσμα συνειδητής επιλογής της ίδιας της ηγεσίας, του Πάμπλο Ιγκλέσιας και του Ίνιγκο Ερεχόν. 
 
Όλο τον τελευταίο χρόνο, το βασικό άγχος και κυριολεκτικά βασική ενασχόληση της ηγεσίας ήταν να εκκαθαρίσει την οργάνωση από κάθε αριστερή κριτική. Υποτίθεται ότι οι “ακραίοι” ήμασταν αυτοί που εμποδίζαμε το Ποδέμος να κάνει το τελικό άλμα και να φτάσει στην απόλυτη πλειοψηφία. Αποτέλεσμα της εκκαθάρισης είναι να χάσουν τη ζωντάνια τους και τον κόσμο του οι Κύκλοι, οι τοπικές οργανώσεις του Ποδέμος, εκεί ακριβώς που βρισκόταν η επαφή του με κόσμο που για πρώτη φορά ερχόταν στην πολιτική. Ακόμα και οι δημοσκοπήσεις εντοπίζουν ότι ο κόσμος του Ποδέμος βρίσκεται στα αριστερά της ηγεσίας.
 
Στροφή
Ο περιορισμός της εσωκομματικής δημοκρατίας πήγε χέρι χέρι με μια ανοιχτή στροφή δεξιά. Ο Ιγκλέσιας επικρότησε τις επιλογές του Τσίπρα μετά το δημοψήφισμα, γιατί πρέπει να γίνονται σεβαστά τα όρια της ΕΕ και του ευρώ. Ξέχασε την λέξη “κάστα” με την οποία αναδείχθηκε και άρχισε να κάνει ανοίγματα στο Σοσιαλιστικό Κόμμα. Εγκατέλειψε τη μη πληρωμή του χρέους και τώρα λέει πως μια πετυχημένη κυβέρνηση μπορεί να πληρώσει ακόμη πιο αποτελεσματικά όλα τα χρέη. Η ηγεσία έκανε πρόσφατα και δήλωση αφοσίωσης στο ΝΑΤΟ.
 
Ωστόσο, παρά τις πιέσεις, το Ποδέμος έμεινε έξω και από το αντι-καταλανικό όσο και από το αντι-τζιχαντιστικό μπλοκ. Η παράδοση του αντιπολεμικού κινήματος παραμένει πολύ ισχυρή στην Ισπανία, μετά το στραπάτσο που υπέστη η κυβέρνηση Αθνάρ με τη συμμετοχή της στον πόλεμο του Ιράκ και τη μετέπειτα απόσυρση των στρατευμάτων από τον Θαπατέρο.
 
Η Ενωμένη Αριστερά (με κύρια δύναμη το Κομμουνιστικό Κόμμα) που κατεβαίνει με υποψήφιο τον Αλμπέρτο Γκαρθόν δεν έχει καταφέρει να βρει πολιτικό βηματισμό. Εδώ και δεκαετίες έβλεπε τη συμμαχία με το Σοσιαλιστικό Κόμμα ως βασική της στρατηγική. Συνταράχθηκε βλέποντας το Ποδέμος να ξεφυτρώνει από τα αριστερά της. Προσπάθησε να το μιμηθεί με “ανοιχτές διαδικασίες”, αλλαγή προσώπων και ονόματος (κατεβαίνει ως “Λαϊκή Ενότητα”) αλλά το μόνο που κατάφερε είναι να πολλαπλασιαστούν τα εσωκομματικά πλακώματα -τις περισσότερες φορές χωρίς πολιτική βάση πέρα από τα χαμένα αξιώματα από την πτώση στις τοπικές εκλογές και την αναμενόμενη απώλεια εδρών στο κοινοβούλιο.
 
Η ενδυνάμωση του Ποδέμος στις εκλογές θα είναι ο βασικός τρόπος που θα εκφραστεί στις κάλπες η δυναμική των αγώνων. Όμως, είναι προφανές από την πορεία που ακολουθεί η ομάδα του Ιγκλέσιας ότι το βασικό ζητούμενο μέσα σε προφανώς εύφορες συνθήκες είναι το χτίσιμο μιας αντικαπιταλιστικής αριστεράς. Στα τέλη Νοέμβρη έγινε στη Μάλαγα μια πρώτη πετυχημένη συνάντηση οργανώσεων της αντικαπιταλιστικής αριστεράς κάτω από τον τίτλο “Δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο”. Το Φλεβάρη προετοιμάζεται το επόμενο βήμα για τη συγκρότηση του πολιτικού μετώπου, στη Μαδρίτη.