Ιδέες

Μέσα στο φετινό καλοκαίρι στη Βρετανία ο Λέον Τρότσκι έγινε ξανά πρωτοσέλιδο. Ένας αντίπαλος του Τζέρεμι Κόρμπιν μέσα στο Εργατικό Κόμμα υποστήριξε ότι για την ανάδειξη του Κόρμπιν στην ηγεσία φταίνε «εισοδιστές τροτσκιστές». 

 

Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο. Την δεκαετία του ’80, ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου που διέγραφε τους τροτσκιστές από το ΠΑΣΟΚ. Και δεν είναι, βέβαια, προνόμιο της σοσιαλδημοκρατίας η στοχοποίηση του Τρότσκι και όσων υπερασπίζονταν την επαναστατική παράδοση που άφησε. Επί δεκαετίες κυνηγήθηκαν ανελέητα σε όλο τον κόσμο, υπό την καθοδήγηση του Στάλιν αλλά και των επιγόνων του. 

 

Ο ίδιος ο Τρότσκι δολοφονήθηκε από πράκτορα του Στάλιν, στα 61 του χρόνια εξόριστος στο Μεξικό, μια από τις ελάχιστες χώρες που του παρείχαν άσυλο. Δύο παιδιά του δολοφονήθηκαν επίσης. Η πρώτη του γυναίκα κλείστηκε σε στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας. 

 

Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι το “photoshop” δεν θα ήταν αυτό που είναι σήμερα, αν ολόκληρες ομάδες ειδικών επί δεκαετίες δεν ασχολούνταν αποκλειστικά με την υπόθεση της απαλοιφής της εικόνας του Τρότσκι και άλλων επαναστατών από χιλιάδες φωτογραφίες της επαναστατικής Ρωσίας. 

 

Ο Τρότσκι υπήρξε ο πρόεδρος του σοβιέτ της Πετρούπολης στην επανάσταση του 1905. Ήταν ο οργανωτής της κατάληψης της εξουσίας στην Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917. Ήταν το «ξίφος της επανάστασης», εμπνευστής, οργανωτής και αρχηγός του Κόκκινου Στρατού, που κατάφερε να βγει νικητής ενάντια στους Λευκούς και τους ιμπεριαλιστικούς στρατούς που ήρθαν να καταπνίξουν την επανάσταση. 

 

Το σχέδιο απαλοιφής του ίδιου, των ιδεών και των έργων του ήταν  στην ουσία ένα σχέδιο απαλοιφής όλων των μεγάλων κατακτήσεων της Οκτωβριανής Επανάστασης,  τις οποίες μέχρι την τελευταία του πνοή ο Τρότσκι εξακολούθησε να στηρίζει.

 

Το πρώτο πράγμα που κάνει σήμερα στον Τρότσκι επίκαιρο είναι ότι κατάφερε κάτω από αυτές τις θυελλώδεις συνθήκες να κρατήσει για εμάς και τις επόμενες γενιές αναμένη τη φλόγα της επαναστατικής παράδοσης: Ότι ο καπιταλισμός δεν μεταρρυθμίζεται αλλά ανατρέπεται και υποκείμενο αυτής της ανατροπής είναι η εργατική τάξη. Ότι ο σοσιαλισμός δεν σημαίνει πλειοψηφία στο κοινοβούλιο, συμβιβασμοί με τους αστούς και σφαγείο για την εργατική τάξη. 

 

Τεράστια προσφορά για το σήμερα είναι η ανάλυση του Τρότσκι για την δεκαετία του ’30 και τον φασισμό. Σε συνθήκες κρίσης του καπιταλισμού και ανόδου της ακροδεξιάς και του φασισμού, που χωρίς να είναι ίδιες, έχουν ομοιότητες με τη σημερινή, πίστευε ότι η επανάσταση είχε όλες τις δυνατότητες να τσακίσει την αντεπάνασταση και το φασισμό που ήταν η απόλυτη μορφή της. 

 

Η προοπτική της νίκης της επανάστασης ήταν ανοιχτή. Στην Ισπανία το 1936, στις καταλήψεις των εργοστασίων στη Γαλλία και στις ΗΠΑ και αλλού αν οι επαναστάτες μέσα σε αυτές κατάφερναν να εφαρμόσουν τη σωστή τακτική. Ο Τρότσκι θεωρούσε αναγκαίο ένα Ενιαίο Μέτωπο της εργατικής τάξης με στόχο την αντιμετώπιση του άμεσου κινδύνου του φασισμού – που θα άνοιγε το δρόμο στην ίδια την επανάσταση. 

 

Το πίστευε έχοντας την εμπειρία της ίδιας της ρώσικης επανάστασης, όταν οι μπολσεβίκοι πάλεψαν ενιαία με τους μενσεβικούς ενάντια στο πραξικόπημα του στρατηγού Κορνίλοφ. Προκειμένου, αφού αποτρέψουν τη νίκη της αντεπανάστασης, μερικούς μήνες αργότερα να οδηγήσουν την εργατική τάξη στον Οκτώβρη που γκρέμισε τους αστούς και αντικατέστησε την αστική δημοκρατία από την εργατική δημοκρατία. 

 

Είναι όμως και για άλλο ένα λόγο σήμερα επίκαιρες οι ιδέες του Τρότσκι. Σήμερα, η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ προσπαθεί να πείσει τους εργαζόμενους, τους νέους, τους φτωχούς, ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος από την υποταγή. «Είμαστε μια μικρή χώρα», λένε, «αντιμέτωπη με την παντοδυναμία της ΕΕ, των θεσμών».

 

Απαντήσεις σε παρόμοια ερωτήματα είχε δώσει ο Τρότσκι με τη θεωρία της Διαρκούς Επανάστασης, ήδη από τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα. Απέναντι σε όσους έλεγαν ότι η Ρωσία είναι μια καθυστερημένη χώρα στην οποία έπρεπε να γίνει πρώτα μια αστική επανάσταση (και η εργατική επανάσταση θα μπορούσε να περιμένει για όποτε θα «ωριμάσει» ο καπιταλισμός) αντέτεινε ότι δεν χρειάζονταν στάδια. Ότι μια μικρή δυνατή εργατική τάξη ηγούμενη μιας επανάστασης μαζί με τη μάζα των αγροτών θα μπορούσε να ανατρέψει τον Τσάρο και αντί να αφήσει την εξουσία σε μια ψοφοδεή αστική τάξη, να την πάρει η ίδια. 

 

Αναλύοντας τον καπιταλισμό σαν ένα ενιαίο παγκόσμιο σύστημα, σαν μια μεγάλη αλυσίδα, θεωρούσε ότι η επανάσταση μπορούσε να εκδηλωθεί στη Ρωσία, τον πιο αδύναμο κρίκο της, που έτρεχε ασθμαίνοντας να προλάβει τους ανεπτυγμένους καπιταλισμούς. Ότι μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να προκαλέσει αλυσιδωτές εκρήξεις σε όλο τον κόσμο. Και ότι για να φτάσει στην τελική νίκη στην χώρα που ξεκίνησε δεν έχει άλλο δρόμο παρά να γίνει παγκόσμια. 

 

Μια προς μια επιβεβαιώθηκαν οι προβλέψεις. Στη Ρωσία άνοιξε ο χορός, με την επανάσταση του Φλεβάρη του 1917 και η εργατική τάξη πήρε την εξουσία τον Οκτώβρη. Επαναστάσεις και εργατικές εκρήξεις ακολούθησαν, στη Γερμανία, την Αυστρία, την Ιταλία, την Κίνα και αλλού. Και δυστυχώς το μέλλον της ίδιας της επανάστασης στη Ρωσία δεν κρίθηκε τελικά πάνω στις τεράστιες και νικηφόρες θυσίες της ρώσικης εργατικής τάξης, των αγροτών και του Κόκκινου Στρατού, αλλά στο πόσο οι επαναστάσεις κατάφεραν να νικήσουν στις υπόλοιπες χώρες. Πιο συγκεκριμένα, πάνω στο αν υπήρχαν ριζωμένα και έμπειρα επαναστατικά κόμματα, όπως οι μπολσεβίκοι που έχτισε ο Λένιν, που να μπορούν να τις οδηγήσουν στη νίκη σε αυτές τις χώρες. 

 

Χρειάστηκε να φτάσει το 1917 για να γίνει ο Τρότσκι μέλος των μπολσεβίκων αναγνωρίζοντας έμπρακτα την αξία της ύπαρξης ενός κόμματος όπως οι μπολσεβίκοι και για να ασπαστεί ο Λένιν στην πράξη, με τις «Θέσεις του Απρίλη», τη διαρκή επανάσταση. Έναν ακριβώς αιώνα μετά, αυτό το μείγμα παραμένει ζωντανό, πολύ πιο επίκαιρο σήμερα κόντρα σε όλες τις διαστρεβλώσεις. Ένας σπόρος που ρίζωσε, ένα δέντρο που πρέπει να μεγαλώσει.

 

 

 

 

Εκδηλώσεις – συζητήσεις: Τρότσκι, και τότε και τώρα επίκαιρος