Σε αυτό το ερώτημα επιχειρούν να απαντήσουν ο Νίκος Λούντος και ο Λέανδρος Μπόλαρης στην νέα έκδοση του Μαρξιστικού Βιβλιοπωλείου όπου παρουσιάζουν με σύντομο, αιχμηρό και περιεκτικό τρόπο τα σημεία καμπής που καθόρισαν την πορεία της επανάστασης. Σε όλα τα κεφάλαια επιμένουν πάνω στις επιλογές που έκαναν οι από τα κάτω και τον καθοριστικό ρόλο του επαναστατικού κόμματος των Μπολσεβίκων. 

 

Από τον Φλεβάρη στον Οκτώβρη κάθε μήνας είχε τις κρίσιμες στιγμές του. Οι δύο συγγραφείς τονίζουν ότι η μελέτη του Φλεβάρη του ’17 έχει ιδιαίτερη σημασία. Με μία έννοια, η αρχή της επανάστασης ήταν ένας θρίαμβος του «αυθόρμητου» καθώς καμιά οργάνωση ή κόμμα δεν πήρε την πρωτοβουλία για να την οργανώσει. Από την άλλη όμως πρωταγωνιστής ήταν το πιο οργανωμένο κομμάτι των καταπιεσμένων της αχανούς ρωσικής αυτοκρατορίας: η εργατική τάξη με επικεφαλής τις εργάτριες της υφαντουργίας. 

\r\n

Δυαδική εξουσία

\r\n

Μέσα σε λίγες μέρες με όπλο τις μαζικές απεργίες και τις διαδηλώσεις, το τσαρικό καθεστώς κατέρρευσε μετά από εκατοντάδες χρόνια κυριαρχίας. Τότε εμφανίστηκε η κατάσταση που έχει μείνει στην ιστορία ως «δυαδική εξουσία». 

Από τη μία μεριά σχηματίστηκε η «Προσωρινή κυβέρνηση» στην οποία συμμετείχαν αστικές δυνάμεις (στη συνέχεια την στήριξαν και τα κόμματα των Εσέρων και των Μενσεβίκων) και από την άλλη εμφανίστηκαν ξανά τα Συμβούλια Εργατών και Στρατιωτών, τα Σοβιέτ, για πρώτη φορά από την επανάσταση του 1905. 

 

Ούτε οι Μπολσεβίκοι είχαν από την αρχή ξεκάθαρη θέση για την στάση τους απέναντι στην «Προσωρινή κυβέρνηση». Υπήρχαν απόψεις ότι η επανάσταση μπορούσε να είναι μόνο αστικοδημοκρατική. Χρειάστηκε η παρέμβαση του Λένιν με τις «Θέσεις του Απρίλη» για να αλλάξει η γραμμή των Μπολσεβίκων. «Ο Λένιν προειδοποιούσε ότι δύο εξουσίες για ένα κράτος είναι πολλές για να αντέξουν για πολύ. Η μία από τις δύο πρέπει να εκμηδενιστεί», θυμίζουν οι δύο συγγραφείς. 

 

Μετά από έντονη εσωκομματική συζήτηση οι Μπολσεβίκοι κερδήθηκαν στις απόψεις του Λένιν και πλέον το κεντρικό σύνθημα ήταν «Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ» με άμεσο τερματισμό του πολέμου και πρωτοβουλίες για τη δημιουργία της Τρίτης Διεθνούς. 

Τον Ιούλη τόσο το κόμμα όσο και η ίδια η εργατική τάξη δοκιμάστηκαν μέσα από μια πρώτη σύγκρουση με την άρχουσα τάξη. Η «Προσωρινή κυβέρνηση» συνέχιζε τον πόλεμο και μάλιστα τον Ιούνη είχε κηρύξει μια αποτυχημένη γενική επίθεση. Στην Πετρούπολη, πρωτεύουσα της χώρας, τα Σοβιέτ και οι οργανώσεις των Μπολσεβίκων ήταν πανίσχυρα. Είχε δημιουργηθεί ένα μεγάλο ρεύμα που έσπρωχνε προς την άμεση εξέγερση για την κατάληψη της εξουσίας. Ο Λένιν διαφωνούσε με αυτά τα κομμάτια καθώς σωστά θεωρούσε ότι η Πετρούπολη θα έμενε μόνη της ακόμα και σε μια πιθανή νικηφόρα εξέγερση. 

 

Παρόλα αυτά, η εξέγερση έγινε. Η απόφαση των Μπολσεβίκων ήταν να μπουν μπροστά, παρόλο που διαφωνούσαν, για να δώσουν οργανωμένο χαρακτήρα στο κίνημα. Η πρόωρη εξέγερση μπορεί να έχασε, αλλά το κόμμα των Μπλοσεβίκων βγήκε πολλαπλά κερδισμένο από την απόφασή του να σταθεί δίπλα στην απόφαση των εργατικών μαζών. Όχι μόνο τα μέλη του απέκτησαν μια πρωτόγνωρη εμπειρία, αλλά η εργατική τάξη είδε ποιο κομμάτι στάθηκε δίπλα της και είχε δίκιο για τον πρόωρο χαρακτήρα της εξέγερσης. 

 

Βέβαια, οι επόμενες εβδομάδες ήταν δύσκολες. Η αντίδραση των από πάνω ήταν σκληρή. Οι Μπολεσβίκοι πέρασαν σε κατάσταση ημι-παρανομίας, ενώ ο ίδιος ο Λένιν κρυβόταν για να αποφύγει την σύλληψή του. 

Η «Προσωρινή κυβέρνηση» κάτω από την πίεση των από τα κάτω φαινομενικά άλλαξε προς τα αριστερότερα καθώς πλέον πρωθυπουργός στη θέση του Πρίγκηπα Λβοφ είχε τοποθετηθεί ο Κερένσκι, μέλος του κόμματος Τρουντοβίκι που είχε σχέση με τους Εσέρους. Όμως, η άρχουσα τάξη άρχισε να ψάχνει μια λύση ενός «σωτήρα-δικτάτορα». Ο στρατηγός Κορνίλοφ φαινόταν να είναι το κατάλληλο πρόσωπο για αυτό το ρόλο. Στις 19 Αυγούστου ζήτησε από τον Κερένσκι να του παραδώσει τον έλεγχο της Πετρούπολης, το πραξικόπημα είχε ξεκινήσει. 

 

Ξανά μέσα στους Μπολσεβίκους άνοιξε συζήτηση για το ποια στάση θα κρατήσουν. Ο Λένιν ανέλαβε να εξηγήσει στους Μπολσεβίκους ότι το δίλημμα «ή με τον Κορνίλοφ ή με τον Κερένσκι» δεν είναι πραγματικό, αλλά και ότι λάθος θα ήταν μια γραμμή που έλεγε «τι Κορνίλοφ, τι Κερένσκι». 

 

Η τακτική των Μπολσεβίκων θα ήταν το Ενιαίο Μέτωπο με όλους τους εργάτες που ήθελαν να παλέψουν για να επιβιώσει η επανάσταση χωρίς όμως οι επαναστάτες να υποταχτούν στην κυβέρνηση Κερένσκι. Αντίθετα, ήταν η ευκαιρία τους να δείξουν στην εργατική τάξη ότι η «Προσωρινή κυβέρνηση» δεν άξιζε καμιάς εμπιστοσύνης, χρειαζόταν η κατάληψη της εξουσίας από τους ίδιους τους εργάτες για να ολοκληρωνόταν νικηφόρα η επανάσταση. 

Το πραξικόπημα απέτυχε. Την πόλη υπεράσπισε η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή που ιδρύθηκε από το Σοβιέτ και πολλά κομμάτια των εργατών έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο, όπως οι Σιδηροδρομικοί. 

 

Οι Μπολσεβίκοι ήταν οι μεγάλοι νικητές από την επιτυχία της αντίστασης στο πραξικόπημα. «Δεν ήταν μόνο οι πιο θαρραλέοι και αταλάντευτοι στη μάχη ενάντια στον Κορνίλοφ, αλλά είχαν να προτείνουν ένα συγκεκριμένο σχέδιο για αυτή τη μάχη χωρίς να σπάσουν τους δεσμούς τους με τους υπόλοιπους εργάτες» αναφέρουν οι δύο συγγραφείς. Στις 31 Αυγούστου κέρδισαν την πλειοψηφία στο Σοβιέτ της Πετρούπολης όπου ο Τρότσκι, μέλος πλέον των Μπολσεβίκων εκλέχτηκε Πρόεδρος όπως το 1905 και στις 5 Σεπτέμβρη απέκτησαν την πλειοψηφία και στη Μόσχα. Μέσα σε λίγες μέρες σάρωσαν στις εκλογές όλων σχεδόν των Σοβιέτ, ενώ πήραν 90% στις δημοτικές εκλογές της Μόσχας. 

\r\n

Γκάζι

\r\n

Τα Σοβιέτ πλέον ζητούν την παραίτηση της κυβέρνησης Κερένσκι και απαιτούν από την Κεντρική Εκτελεστική Επιτροπή να πάρει αυτή την εξουσία. Ο Κερένσκι επιχείρησε να ανανεώσει την «Προσωρινή κυβέρνηση» για να κρατηθεί την εξουσία, οργάνωσε μια «Δημοκρατική Συνδιάσκεψη» με στόχο να βάλει τα κόμματα της αριστεράς να συμμετέχουν στην νέα κυβέρνηση. Η πρόταση αυτή βρήκε υποστηριχτές στην ηγεσία των κομμάτων, ενώ ακόμα και κομμάτια της ηγεσίας των Μπολσεβίκων «τσίμπησαν» σε αυτή την προοπτική (όπως ο Κάμενεφ και ο Ζηνόβιεφ που ήταν ενάντια στην ένοπλη εξέγερση). Ο Λένιν από το «φρένο» που πρότεινε τον Ιούλη, τώρα είχε περάσει στο «γκάζι». 

 

Τον Ιούλη η εξέγερση ήταν πρόωρη, όμως τώρα αν αργούσαν οι επαναστατικές δυνάμεις θα ήταν αργά. Οι Μπολσεβίκοι έμαθαν την «τέχνη της επανάστασης» μέσα στη φωτιά της μάχης. Η «Προσωρινή κυβέρνηση» συνέχιζε αμείωτα τις προκλήσεις, από νέες επιστρατεύσεις μέχρι απαγορεύσεις στις εφημερίδες των Μπολσεβίκων. Στις 9 Οκτώβρη το Σοβιέτ δημιούργησε την Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή και στις 24 Οκτώβρη πέρασε στην επίθεση. Η επανάσταση στην Πετρούπολη έγινε με «προλεταριακό τρόπο» όπως έλεγε ο Τρότσκι, με φοβερή οργάνωση και με συγκεκριμένο σχέδιο που υλοποιήθηκε από την εργατική τάξη ως σύνολο. 

Το βράδυ της 25ης Οκτώβρη το 2ο Παν-ρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ ενέκρινε την κατάληψη της εξουσίας και την επόμενη μέρα πέρασε τα τρία ιστορικά διατάγματα για την ειρήνη, την γη και την ανάληψη της εξουσίας από το συμβούλιο των λαϊκών επιτρόπων με επικεφαλής τον Λένιν. 

 

Μέσα σε οχτώ μήνες η εργατική τάξη είχε πάρει την εξουσία στην Ρωσία και άνοιγαν οι μεγαλύτερες προοπτικές με το κύμα των επαναστάσεων που ακολούθησε.