Το Νοασί ήταν σημαντικός κόμβος –από κει περνούσαν όλα τα δρομολόγια για την βορειοανατολική Γαλλία και για την Γερμανία. Την επόμενη μέρα η απεργία επεκτάθηκε σε 25 αμαξοστάσια. Οι απεργοί διαμαρτύρονταν για τους χαμηλούς μισθούς και τις κακές συνθήκες δουλειάς και απαιτούσαν την απελευθέρωση συναδέλφων τους που είχαν συλληφθεί στο προηγούμενο απεργιακό κύμα που είχε ξεκινήσει στις 14 Ιούλη, την εθνική επέτειο, με πρωτοβουλία της παράνομης CGT.

 

Η απεργία απλώθηκε και σε άλλους κλάδους όπως τα ταχυδρομεία. Ήταν ένα προμήνυμα για την εξέγερση που θα απελευθέρωνε το Παρίσι ανάμεσα στις 19 και τις 24 Αυγούστου. Η εξέγερση είναι η κορυφαία στιγμή της γαλλικής Αντίστασης και το πιο γνωστό επεισόδιο του κινήματος που ξεσηκώθηκε το καλοκαίρι και στις αρχές του φθινοπώρου στην χώρα. 

 

Στις 6 Ιούνη οι αγγλοαμερικάνοι σύμμαχοι αποβιβάστηκαν στην Νορμανδία. Ενάμισι μήνα μετά στα τέλη Ιούλη, έσπασαν το κλοιό των γερμανικών στρατευμάτων κι άρχισαν να προελαύνουν προς τα ανατολικά και προς τα νότια. Αυτή η εξέλιξη πυροδότησε την αλυσίδα των γεγονότων που οδήγησαν στην εξέγερση. Ξεκίνησε στις 19 Αυγούστου, με το κάλεσμα της ηγεσίας του FFI. Ήταν η ομπρέλα όλων των ένοπλων οργανώσεων της Αντίστασης, με το FTP που είχε οργανώσει το Κομμουνιστικό Κόμμα να παίζουν σημαντικό ρόλο. 

 

Όμως, τις εντυπώσεις εκείνο το πρωί τις έκλεψε μια αναπάντεχη πρωτοβουλία. Μερικές εκατοντάδες αστυνομικοί, κινητοποιημένοι από μια γκολική οργάνωση κατέλαβαν το αρχηγείο της αστυνομίας στο κέντρο της πόλης. 

Η αστυνομία είχε υπηρετήσει πιστά τους ναζί και το καθεστώς του Βισί, την κυβέρνηση των δωσιλόγων με πρόεδρο τον στρατάρχη Πετέν. Οι Brigades Speciales κυνηγούσαν με αποτελεσματικότητα τους αντιστασιακούς, ιδιαίτερα τους κομμουνιστές. Η συγκέντρωση και ο εκτοπισμός των Εβραίων του Παρισιού το 1942 ήταν έργο της γαλλικής αστυνομίας και του κρατικού μηχανισμού, δεν χρειάστηκε ιδιαίτερη γερμανική ανάμιξη. 

 

Αλλά το 1944 τα πράγματα είχαν αλλάξει. Οι Σύμμαχοι κέρδιζαν τον πόλεμο. Τα ποντίκια εγκατέλειπαν το καράβι που βούλιαζε, δηλαδή το Βισί. Η στάση της Αστυνομίας του Παρισιού ήταν ένα αδιάψευστο σημάδι. Το μεταπολεμικό γαλλικό κράτος θα ήταν η συνέχεια του κατοχικού, χωρίς τους πιο κραυγαλέους και εκτεθειμένους συνεργάτες των ναζί. 

 

Ο σχεδιασμός των Αμερικάνων στρατηγών πρόβλεπε την παράκαμψη της πρωτεύουσας. Οι οπαδοί του στρατηγού Ντε Γκολ, οι «Ελεύθεροι Γάλλοι» καταλάβαιναν ότι η εξέγερση θα γινόταν και χωρίς αυτούς. Και για να μην αφήσουν τη δόξα στους κομμουνιστές, πήραν απόφαση να συμμετέχουν. Το βάρος της σύγκρουσης το σήκωσαν τα εργατικά και πιο «πληβειακά» προάστια του Παρισιού. Περισσότερα από 600 οδοφράγματα κατασκευάστηκαν, με μαζική συμμετοχή των «αμάχων». Παρόλο που η γερμανική φρουρά ήταν μικρή και φτωχά εξοπλισμένη για σύγκρουση με τους στρατούς των συμμάχων, οι 20.000 άνδρες της ήταν κάτι παραπάνω από ισχυρός αντίπαλος για τους 30.000 περίπου φτωχότατα εξοπλισμένους και ανεκπαίδευτους μαχητές της Αντίστασης. Δυο χιλιάδες Παριζιάνοι σκοτώθηκαν στη διάρκεια των συγκρούσεων, οι 800 περίπου μαχητές. 

\r\n

Μαχητές

\r\n

Συνολικά 24.000 μαχητές και μαχήτριες της Αντίστασης έχασαν τη ζωή τους στις μάχες από τον Ιούνη μέχρι τις αρχές Σεπτέμβρη. Από 50.000 ενόπλους στις αρχές της χρονιάς, στο τέλος της Απελευθέρωσης είχαν φτάσει σχεδόν το μισό εκατομμύριο. 

Επιφανειακά, αυτό που επικρατούσε ήταν ένας πατριωτικός πυρετός «όλων των Γάλλων». Ο στρατηγός Σαρλ Ντε Γκολ είχε καταφύγει το 1940 στο Λονδίνο καλώντας σε αντίσταση. Αρχικά το κίνημά του είχε πολύ περιορισμένη απήχηση. Από το 1943 και μετά, σχεδόν όλες οι αντιστασιακές οργανώσεις τάσσονταν στο πλευρό του. Μια αποφασιστική καμπή ήταν η προσχώρηση του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος τον Μάρτη του 1943 στην προσωρινή κυβέρνηση του Ντε Γκολ. Το ΓΚΚ είχε γίνει το κόμμα της «εθνικής ενότητας» και της απόλυτης πίστης στους «Μεγάλους μας Συμμάχους». Όταν το Παρίσι απελευθερώθηκε ένα εκατομμύριο διαδήλωσε αποθεώνοντας τον Ντε Γκολ. 

 

Όμως, ο κόσμος της Αντίστασης, κι όχι μόνο η εργατική βάση του Κομμουνιστικού Κόμματος, είχε διαφορετικά οράματα για το μέλλον από του ντε Γκολ και των καπιταλιστών που συσπειρώνονταν γύρω του. Όταν στις παραμονές της εξέγερσης του Παρισιού, η κεντρική στρατιωτική ηγεσία της Αντίστασης (COMAC) ζήτησε από το Λονδίνο μια κατακόρυφη αύξηση του εφοδιασμού σε όπλα, το Φόρεϊν Οφις συμβούλευσε να μη δοθούν γιατί: «θα υπάρχει πάντα ο πειρασμός να χρησιμοποιηθούν με επιζήμιο τρόπο σε περίπτωση που στο τέλος του πολέμου εξαφθούν τα πολιτικά πάθη».

 

Πράγματι τα «πάθη» εξάφθηκαν. Η «άγρια κάθαρση» (epuration sauvage) ήταν μια πρώτη απάντηση των μαχητών της Αντίστασης απέναντι στους συνεργάτες των ναζί. Περίπου 8.000 ήταν οι «δολοφονίες» που καταγράφτηκαν από τον Ιούνη μέχρι και τον Αύγουστο. Τα πάθη εξάφθηκαν επίσης γιατί σε πολλές περιπτώσεις, η απελευθέρωση ήταν έργο των εξεγερμένων που δεν έβλεπαν λόγο να υπακούν στις διαταγές των αξιωματικών και των γραφειοκρατών που είχε διορίσει ο Ντε Γκολ στους νομούς της χώρας. 

Στην Μασσαλία και τη Λυών στη πρώτη γραμμή των εξεγέρσεων, 19 και 24 Αυγούστου, βρέθηκαν μονάδες του MOI του κινήματος των μεταναστών εργατών. Ακόμα πιο ανησυχητικό για τον Ντε Γκολ ήταν οι εικόνες που άρχισαν να έρχονται από το νότο της χώρας και το ίδιο το Παρίσι. 

 

Όταν στις 20 Αυγούστου 1944 η Τουλούζη πέρασε στα χέρια των εξεγερμένων και της Αντίστασης, οι εργάτες στην SNCASE –εργοστάσιο κατασκευής αεροσκαφών- το κατέλαβαν και απαγόρευσαν στην παλιά διοίκηση να επιστρέψει επειδή στη διάρκεια της Κατοχής είχε συνεργαστεί στενά με τους ναζί. Κι όπως αναφέρει μια σύντομη ιστορία της γαλλικής Αντίστασης:

«Μέσα στο μεθυστικό ενθουσιασμό της Απελευθέρωσης, εργατικές απελευθερωτικές επιτροπές σύντομα ανέλαβαν τον έλεγχο όλων των μεγάλων χώρων δουλειάς στην περιοχή –σε οπλοστάσια, βιομηχανίες μετάλλου, τράπεζες, ακόμα και φυλακές- αλλά και, το πιο σημαντικό, στο σύνολο της αεροναυπηγικής βιομηχανίας. Ο διευθυντής ενός τέτοιου εργοστασίου παραπονέθηκε ότι ‘η επιτροπή μετατρεπόταν σταδιακά σε σοβιέτ. Ζητά πληροφορίες για τα αποθέματα υλικών, για την κατάστασή τους, για ό,τι υπάρχει στις αποθήκες. Ζητά ακόμα τα κλειδιά όλων των γραφείων’». (Matthew Cobb, The Resistance, The French Fight Against the Nazis, Simon & Schuster 2010)

\r\n

Στον έλεγχο των εργατών

\r\n

Περισσότερες από εκατό επιχειρήσεις στην Τουλούζη, στη Μασαλία και σε άλλες περιοχές πέρασαν στον έλεγχο των εργατών. Το ίδιο άρχισε να συμβαίνει στο Παρίσι. Ο Μπρίντον, ένας πράκτορας της αμερικάνικης OSS, προδρόμου της CIA, ανέφερε ότι στην Γαλλία διαμορφωνόταν μια «δυαδική εξουσία…όπως έλεγε κι ο Τρότσκι». 

 

Τα έμβρυα αυτής της εξουσίας πράγματι είχαν αρχίσει να εμφανίζονται, αλλά ποτέ δεν ήρθε η «γέννα». Για να πάρουν αυτές οι εμβρυακές μορφές γενικευμένα χαρακτηριστικά, να οργανωθούν και να διεκδικήσουν την εξουσία, χρειαζόταν ένα επαναστατικό κόμμα. Αλλά τέτοιο κόμμα δεν υπήρχε στην Γαλλία. 

 

Στις 8 Οκτώβρη δεκάδες Νομαρχιακές Επιτροπές Απελευθέρωσης έκαναν μια συνδιάσκεψη στην Αβινιόν ζητώντας σύγκληση ενός πανεθνικού συνεδρίου. Οι οργανωτές της συνδιάσκεψης, που προέρχονταν από το ΚΚΓ, έβλεπαν αυτά τα όργανα ως τη βάση του νέου κράτους. 

 

Ο Ντε Γκολ είχε διατάξει τη διάλυση των «εθελοντικών» σχηματισμών της Αντίστασης και την ενσωμάτωσή τους στο γαλλικό στρατό –με επικεφαλής τους πιο αντιδραστικούς αξιωματικούς. Στις αρχές Νοέμβρη διέταξε τη διάλυση των «Πατριωτικών Πολιτοφυλακών» στο Παρίσι. Είχαν σχηματιστεί με βάση τα εργοστάσια από τις αρχές του 1944 και μετά την απελευθέρωση άρχισαν να αναπτύσσονται ραγδαία. Το ΓΚΚ οργάνωσε μια διαδήλωση 100.000 μελών τους στο Παρίσι. 

 

Ο Μορίς Τορέζ, ο γενικός γραμματέας του ΓΚΚ ήρθε από τη Μόσχα στο Παρίσι τον ίδιο μήνα. Έβγαλε μια μακροσκελή ομιλία, και δεν είπε μια λέξη για τις Πολιτοφυλακές. Και για όσους ήταν κάπως αργοί, το μήνυμα ήρθε σαφέστατο στην εισήγησή του στην ΚΕ του κόμματος τον Γενάρη: «Ένα κράτος, ένας στρατός, μια αστυνομία». Οσο για τους εργάτες, το σύνθημα του κόμματος ήταν: «Παράγετε! Παράγετε! Παράγετε πιο πολύ!». 

 

Το ΓΚΚ συμμετείχε στην κυβέρνηση και θα συνέχιζε να είναι κομμάτι της μέχρι το 1947. Στις εκλογές του 1945 έγινε το μεγαλύτερο κόμμα της χώρας σε εκλογική δύναμη. Αλλά η κοινωνία δεν αλλάζει από τις κάλπες. Ο ντε Γκολ σταθεροποίησε τον γαλλικό καπιταλισμό και το κράτος του. Και οι ελπίδες της Αντίστασης ξέφτισαν και χάθηκαν.