Ιδέες
Γιατί να διαβάσουμε το: \"Aντίσταση - η επανάσταση που χάθηκε\"

Εβδομήντα χρόνια συμπληρώνονται από την Απελευθέρωση της Αθήνας από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής το 1944 και, όμως, είναι μια επέτειος θαμμένη. Μπορεί αφιερώματα, εκπομπές, παλιές ελληνικές ταινίες, δωρεάν DVD και εκδόσεις να συνοδεύουν κάθε χρόνο τις παρελάσεις της 28ης Οκτώβρη και τις εθνικιστικές κορώνες για το “ένδοξο ΟΧΙ” που έβαλε την Ελλάδα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο –το ίδιο θα γίνει σίγουρα ξανά σε λίγες μέρες. Αλλά για την Απελευθέρωση από τη ναζιστική κατοχή δεν υπάρχουν επίσημες εκδηλώσεις. Η σχετική πρόταση του Πέτρου Κωνσταντίνου στο Δημοτικό Συμβούλιο θα εξεταστεί…του χρόνου.
\r\n
 
\r\n
\r\n
Διαβάζοντας το βιβλίο του Λέανδρου Μπόλαρη “Αντίσταση –Η επανάσταση που χάθηκε” καταλαβαίνουμε γιατί.  Γιατί το κίνημα της Αντίστασης έγινε ο φόβος και ο τρόμος της κυρίαρχης τάξης στην Ελλάδα. Γιατί αυτό το κίνημα έφτασε, ενάμιση μήνα μετά την αποχώρηση των ναζί, το Δεκέμβρη του 1944, να συγκρουστεί κατά μέτωπο και με τους “απελευθερωτές συμμάχους”.
\r\n
“Αυτό που συνέβη εκείνα τα χρόνια, και όχι μόνο στην κατεχόμενη Ελλάδα, ήταν μια διαδικασία μετατροπής του πολέμου σε επανάσταση. Αυτό είχε γίνει στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που τέλειωσε μέσα σε ένα κύμα επαναστάσεων. Η ίδια δυναμική ξετυλίχτηκε σε πολλές χώρες και στη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πόλεμου” τονίζει ο συγγραφέας.
\r\n
 
\r\n
Αυτή η διαδικασία, της ταξικής σύγκρουσης, ξετυλίγεται στις σελίδες του βιβλίου. Από τις εμπειρίες του “Αλβανικού Έπους” το ‘40 όταν για χιλιάδες φαντάρους “ο εφιάλτης της κρεατομηχανής των χαρακωμάτων γκρέμισε τις αυταπάτες” και φούντωσε την οργή ενάντια στους στρατηγούς και τους πολιτικούς που παρίσταναν ότι δίνουν έναν αντιφασιστικό πόλεμο, μέχρι τους εργατικούς αγώνες της Κατοχής ενάντια στις δωσίλογες κυβερνήσεις και τους βιομήχανους που, με ελάχιστες εξαιρέσεις, “συνέχιζαν τις «κανονικές» δραστηριότητές τους”. Και από το κίνημα του στρατού στη Μέση Ανατολή ενάντια στην “εξόριστη” εκεί κυβέρνηση και τους αξιωματικούς που “δεν είχαν καμιά διάθεση να πολεμήσουν” αλλά περίμεναν την αποχώρηση των στρατευμάτων κατοχής για να επιβάλλουν “την τάξιν”, μέχρι τα Δεκεμβριανά και την αντίσταση στην προσπάθεια των συμμαχικών δυνάμεων και της άρχουσας τάξης να διαλύσουν το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ για να ξαναπάρουν “το πάνω χέρι στην κοινωνία”.
\r\n
 
\r\n
Δώδεκα χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση, το πιο δυνατό στοιχείο του βιβλίου παραμένει ότι είναι στραμμένο “στην κοινωνική δύναμη που συνήθως απουσίαζε από όλες τις αναφορές και τις αναλύσεις της Αντίστασης: την εργατική τάξη και το κίνημά της”. Για ολόκληρες δεκαετίες, αλλά ακόμα και σήμερα, Αντίσταση σημαίνει κατά κύριο λόγο «το βουνό». “Η πληθώρα των εκατοντάδων βιβλίων και των χιλιάδων άρθρων, μελετών, αναφορών έλκεται από τα εντυπωσιακά φυσεκλίκια του αντάρτικου. Δεν εντυπωσιάζει η καθημερινή, παράνομη δράση της αντίστασης των πόλεων, της εργατικής αντίστασης. Αυτή δεν έχει το εντυπωσιακό στοιχείο, ούτε την αναμνηστική φωτογραφία της λεβεντιάς” έγραφε ο ιστορικός του εργατικού κινήματος, Δημήτρης Λιβιεράτος, στο πρόλογο της πρώτης έκδοσης.
\r\n

Στις πόλεις

\r\n
Για τον συγγραφέα “οι αποφασιστικές μάχες δόθηκαν στις πόλεις. Εκεί χτυπούσε η καρδιά της οικονομίας, εκεί βρίσκονταν συγκεντρωμένα τα επιτελεία και οι βασικοί μηχανισμοί του κράτους. Το εργατικό κίνημα ήταν η ραχοκοκαλιά της Αντίστασης. Όχι μόνο γιατί ανέτρεψε φοβερά σχέδια των φασιστικών αρχών κατοχής”, όπως την επιστράτευση που την τσάκισε με τη μεγαλειώδη απεργία του Μάρτη του 43. “Αλλά γιατί, πολιτικά πρόβαλε ένα εναλλακτικό πόλο οργάνωσης της κοινωνίας με διαμετρικά αντίθετες επιλογές για τη μεταπολεμική τάξη πραγμάτων από αυτή που ονειρεύονταν οι καπιταλιστές και ο «πολιτικός κόσμος» τους, είτε στην Αθήνα είτε στη Μέση Ανατολή”.
\r\n
 
\r\n
Οι “διαμετρικά αντίθετες επιλογές” δεν είχαν πέσει από τον ουρανό. Το υπόβαθρο της ταξικής σύγκρουσης βρισκόταν στα χρόνια του Μεσοπολέμου. Όπως εξηγεί ο συγγραφέας “Οι νέοι και παλιότεροι εργάτες και εργάτριες που αναζωογόνησαν τα συνδικάτα και επέβαλαν την κοινή δράση από το 1932 και πέρα, που συγκρούστηκαν με τους φασίστες της ΕΕΕ και των άλλων τέτοιων συμμοριών, που οργάνωσαν την απεργία του 1936, ήταν η «μαγιά» της Αντίστασης. Χωρίς αυτές τις διαδικασίες δεν μπορούμε να εξηγήσουμε ούτε την ταχεία ανασυγκρότηση των οργανώσεων του ΚΚΕ από την άνοιξη του 1941 και μετά, ούτε την ταχύτητα με την οποία ξεσπάνε οι απεργίες και άλλες εργατικές κινητοποιήσεις από την άνοιξη του 1942”.
\r\n
 
\r\n
Έτσι έφτασαν, τη στιγμή της απελευθέρωσης, τα μέλη του ΚΚΕ να ξεπερνούν τις 400.000 και το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ να ελέγχει τα 2/3 της χώρας. Γι’ αυτό “στο σύντομο διάστημα που μεσολάβησε από την αποχώρηση των Γερμανών μέχρι τα Δεκεμβριανά, δεκάδες επιχειρήσεις βρέθηκαν στα χέρια των εργατών, μιας και τα αφεντικά αρνιόνταν να τις λειτουργήσουν ή απλά είχαν εξαφανιστεί”.
\r\n
Είναι αυτή η εικόνα του μεγάλου εργατικού κινήματος που απείλησε την εξουσία της άρχουσας τάξης, που εξηγεί και το γιατί μέχρι σήμερα υπάρχει από τη μεριά της τόσο μεγάλη προσπάθεια συκοφάντησης και διαστρέβλωσής του. Όπως λέει ο συγγραφέας η ανάγκη να εξετάσουμε τη συγκεκριμένη περίοδο και τις μάχες του εργατικού κινήματος είναι τεράστια γιατί “Οι πολιτικές και ιδεολογικές επιθέσεις στην Αριστερά που έχουν κλιμακωθεί όλη την προηγούμενη περίοδο, τροφοδοτούν τον ιστορικό αναθεωρητισμό για τη δεκαετία του ‘40 και ταυτόχρονα αναζητούν σ’ αυτόν ιδεολογικά πυρομαχικά με επιστημονικό επίχρισμα… Η μαύρη βία των Ταγμάτων Ασφαλείας και των συνεργατών των ναζί εμφανίζεται ως απάντηση στην κόκκινη βία ενός ΕΑΜ – ΚΚΕ που είχε στόχο να καταλάβει πραξικοπηματικά την εξουσία. Μ’ αυτό τον τρόπο νομιμοποιούνται όλοι οι εγκληματίες συνεργάτες των ναζί”.
\r\n
 
\r\n
Η ίδια εικόνα, του μαζικού κινήματος που έφτασε να διεκδικεί τον έλεγχο της κοινωνίας, εξηγεί και την τόσο μεγάλη πολιτική συζήτηση μέσα στην Αριστερά για τις αιτίες που οδήγησαν στην ήττα του, στις συμφωνίες του Λιβάνου, της Καζέρτα, της Βάρκιζας και από εκεί στον εμφύλιο και την οριστική καταστολή του. Με αυτή την έννοια αν κάποιος θέλει να καταλάβει για ποιες στιγμές και επιλογές γίνεται η αντιπαράθεση στην Αριστερά, κρατάει το σωστό βιβλίο.
\r\n
 
\r\n
Ο συγγραφέας δε διστάζει να απαντήσει σε όλα τα επιχειρήματα που είτε αμφισβητούν την επαναστατική ευκαιρία της περιόδου είτε αποδίδουν τους συμβιβασμούς σε “αντικειμενικές συνθήκες” όπως τη διεθνή κατάσταση ή την υπεροπλία των βρετανικών στρατευμάτων.
\r\n
 
\r\n
Όπως εξηγεί ο Λέανδρος Μπόλαρης, το βασικό πρόβλημα σε κάθε κρίσιμη καμπή ήταν η αντίληψη της πολιτικής ηγεσίας του κινήματος “ότι στη διάρκεια ενός τέτοιου πολέμου η ταξική πάλη περνάει σε δεύτερη μοίρα μπροστά στην πάλη για την εθνική απελευθέρωση. Το κέντρο της πολιτικής οπτικής του ΚΚΕ δεν ήταν η τάξη αλλά το έθνος. Η πολιτική, δηλαδή, που έλεγε ότι καπιταλιστές και εργάτες έχουν κοινά συμφέροντα και επιδιώξεις και ότι αυτό που χρειάζεται είναι η πιο πλατιά εθνική ενότητα”. Είναι ένα δίδαγμα πολύτιμο και για σήμερα.
\r\n