Ιδέες
7 Noέμβρη (25 Οκτώβρη) 1917 στη Ρωσία: Η δύναμη της εργατικής επανάστασης
Τη νύχτα της 24ης προς 25ης Οκτώβρη του 1917 (στις 6 προς 7 Noέμβρη με το τωρινό ημερολόγιο) τα επαναστατικά στρατεύματα της Πετρούπολης αρχίζουν να κινούνται από τα εργοστάσια και τις γειτονιές στο κέντρο της πόλης. Στις 2 τα ξημερώματα, με μία εκπληκτική μεθοδικότητα καταλαμβάνουν όλα τα δημόσια κτίρια, τα υπουργεία, την Κεντρική Τράπεζα, τα τηλεφωνεία, τα τυπογραφεία, τον ηλεκτρισμό και μπλοκάρουν όλες τις γέφυρες.
\r\n\r\n \r\n \r\n \r\n \r\n \r\n
\r\n Το πρωί της 24ης Οκτώβρη η κυβέρνηση είχε προχωρήσει σε μία πρόκληση που έμελλε να είναι και η καθοριστική. Προσπάθησε να επιβάλει την απαγόρευση της κυκλοφορίας της εφημερίδας των Μπολσεβίκων, έστειλε θωρακισμένα αυτοκίνητα στο τυπογραφείο και στα γραφεία σύνταξης της εφημερίδας και κάλεσε δικές της στρατιωτικές δυνάμεις από την περιφέρεια και το μέτωπο για να επιβάλλουν την τάξη. Οι κόκκινοι φρουροί όμως και οι επαναστατημένοι στρατιώτες απέκρουσαν τα θωρακισμένα αυτοκίνητα και η εφημερίδα κυκλοφόρησε, καλώντας στην ανατροπή της κυβέρνησης.
\r\nΤο βράδυ της ίδιας μέρας κι ενώ το υπουργικό συμβούλιο συνεδρίαζε στα χειμερινά ανάκτορα, η κόκκινη φρουρά της Πετρούπολης καταλάμβανε όλα τα κεντρικά σημεία παραλύοντας όλα τα κέντρα ελέγχου, έτσι ώστε η Προσωρινή Κυβέρνηση έχασε το έδαφος κάτω από τα πόδια της. Ο Διοικητής του στρατού μετέδιδε στους αξιωματικούς του: «Η κατάσταση στην Πετρούπολη είναι τρομερή. Δεν έχουμε διαδηλώσεις, ούτε αταξίες στους δρόμους. Όμως καταλαμβάνουν μεθοδικά τα καταστήματα, τους σταθμούς, γίνονται συλλήψεις». Ο Κλοντ Ανέ ένας γάλλος δημοσιογράφος έγραφε: «η πόλη ήταν ήρεμη, οι στρατιώτες πολύ ευγενικοί και υπήρχε μία τάξη που είχαμε να δούμε από την αρχή της επανάστασης”.
\r\nΛίγες μέρες πριν, το σοβιέτ της Πετρούπολης δημιούργησε μία Στρατιωτική Επιτροπή με επικεφαλής τον Τρότσκι, η οποία κάλεσε τους φαντάρους να μην υπακούουν στα επιτελεία των αξιωματικών αλλά στην Στρατιωτική Επιτροπή. Στις 16 Οκτώβρη η διευρυμένη συνεδρίαση της ηγεσίας των Μπολσεβίκων πήρε απόφαση για προετοιμασία και υλοποίηση της επανάστασης. Οι Μπολσεβίκοι που έφταναν εκείνη την περίοδο τα 300.000 μέλη, ενώ στις αρχές Φλεβάρη του 1917 δεν ξεπερνούσαν τις 10.000 είχαν πάρει την πλειοψηφία στα σοβιέτ όλης σχεδόν της Ρωσίας, στην Πετρούπολη, στη Μόσχα, στο Κίεβο, στο Καζάν, στο Μπακού, στο Νοκολάγιεφ.
\r\n\r\n
\r\nΡεύμα
\r\nΟι Εσέροι που ήταν το μεγαλύτερο κόμμα και συντριπτικά πλειοψηφικό στους αγρότες, είχαν σπάσει σε δύο πτέρυγες. Μία δεξιά που στήριζε την κυβέρνηση Κερένσκι και μία αριστερή που τάσσονταν με τους Μπολσεβίκους. Η ανατροπή της Προσωρινής Κυβέρνησης ήταν πλέον πλειοψηφικό ρεύμα μέσα στην κοινωνία της Ρωσίας. Εκατοντάδες σοβιέτ σε όλη τη χώρα ζητούσαν από την Κεντρική Εκτελεστική Επιτροπή των σοβιέτ να πάρει την εξουσία.
\r\nΝα πως περιγράφει ο Τρότσκι, που είχε από τις αρχές Σεπτέμβρη εκλεγεί πρόεδρος του σοβιέτ της Πετρούπολης, στην αυτοβιογραφία του εκείνη τη νύχτα: “Απ\' τις διάφορες περιφέρειες της πόλης κατεβαίνουν στους δρόμους οπλισμένα αποσπάσματα, χτυπούν τις πόρτες των δημόσιων καταστημάτων ή τις ανοίγουν δίχως να χτυπήσουν και τα καταλαμβάνουν το ένα ύστερα απ\' το άλλο. Τα αποσπάσματα αυτά σχεδόν παντού συναντούνε φίλους που τα περιμένουν ανυπόμονα. Στους σταθμούς με ειδική αποστολή κομισάριοι παρακολουθούν την άφιξη και την αναχώρηση κάθε αμαξοστοιχίας, προπαντός τις αμαξοστοιχίες που μεταφέρουν στρατιώτες. Τίποτα το ανησυχητικό. Τα πιο σπουδαία σημεία της πόλης περνάνε στα χέρια μας, χωρίς σχεδόν αντίσταση, χωρίς μάχη, χωρίς θύματα”.
\r\nΤην άλλη μέρα τα χειμερινά ανάκτορα πολιορκήθηκαν και καταλήφθηκαν, η κυβέρνηση έπεσε, οι υπουργοί συνελήφθησαν και ο Κερένσκι δραπέτευσε. Και τυπικά πλέον η Ρωσική Επανάσταση επικράτησε. Το μεσημέρι της 25ης Οκτώβρη ο Τρότσκι δίνει την εικόνα στο σοβιέτ της Πετρούπολης: «Στο όνομα της Στρατιωτικής Επαναστατικής Επιτροπής διακηρύσσω πως η Προσωρινή Κυβέρνηση δεν υφίσταται πλέον. Μερικοί υπουργοί συνελήφθησαν. Οι υπόλοιποι θα συλληφθούν σε λίγες μέρες ή σε ώρες. Η επαναστατική φρουρά, που είναι στη διάθεση της Στρατιωτικής Επαναστατικής Επιτροπής, έχει διαλύσει το προ-Κοινοβούλιο. Μας είπαν πως η εξέγερση της φρουράς θα οδηγούσε σε ένα πογκρόμ και θα έπνιγε την επανάσταση σε χείμαρρους αίματος. Μέχρι τώρα δεν χύθηκε ίχνος αίματος. Δεν γνωρίζουμε να υπήρξε ούτε μία απώλεια. Δεν ξέρω να υπάρχει άλλο παράδειγμα στην ιστορία, ενός επαναστατικού κινήματος που να περιέχει τόσο γιγαντιαίες μάζες και που να ολοκληρώθηκε χωρίς αιματοχυσία…».
\r\nΤο 2ο Πανρωσικό Συνέδριο των σοβιέτ την επόμενη μέρα εγκρίνει τρία ιστορικά διατάγματα: για την ειρήνη, τη γη και την ανάληψη της διακυβέρνησης από ένα συμβούλιο λαϊκών επιτροπών. Το διάταγμα για την ειρήνη κήρυττε άμεση ειρήνη, χωρίς αποζημιώσεις και χωρίς προσαρτήσεις. Το διάταγμα για τη γη έδωσε χωρίς περιστροφές τη γη σ\' αυτούς που τη δουλεύουν, κατάργησε την ιδιοκτησία των γαιοκτημόνων, δήμευσε τη γη των μοναστηριών και της εκκλησίας και έδωσε τον έλεγχο στις κοινότητες των χωρικών. Το τρίτο διάταγμα όρισε μία επαναστατική κυβέρνηση με επικεφαλής τον Λένιν.
\r\n\r\n
\r\n\r\n
\r\n\r\n
Η Αριστερά που οδήγησε τους εργάτες στην εξουσία
\r\n\r\n \r\n \r\n \r\n \r\n \r\n \r\n \r\n \r\n
\r\nΗ Ρώσικη επανάσταση ξεκίνησε στην ουσία 8 μήνες πριν τον Οκτώβρη του 1917. Η αρχή έγινε τον Φλεβάρη, όπου ξέσπασε αυθόρμητα η πρώτη εξέγερση των εργατών της Πετρούπολης, κάτω από το βάρος της συσσωρευμένης οργής για την βαρβαρότητα του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου και τη φτώχεια που βίωνε η πλειοψηφία των απλών ανθρώπων. Εκατομμύρια Ρώσοι αγρότες επιστρατεύτηκαν από κάθε γωνιά της χώρας για να πολεμήσουν στο μέτωπο. Εκατομμύρια από αυτούς σκοτώθηκαν στα χαρακώματα, ενώ η ρώσικη άρχουσα τάξη μαζί με τους Ευρωπαίους καπιταλιστές και τραπεζίτες έβγαινε κερδισμένη με τεράστια κέρδη από την πολεμική βιομηχανία. Δίπλα σε αυτούς η τσαρική οικογένεια και οι αυλικοί της ζούσαν μέσα στα πλούτη και την πολυτέλεια.
\r\nΣτις 23 Φλεβάρη, ημέρα της γυναίκας με το παλιό ημερολόγιο, οι εργάτριες υφαντουργίας της Πετρούπολης πήραν την πρωτοβουλία να τιμήσουν αυτή τη μέρα με διαδήλωση και απεργία και ζήτησαν από άλλους κλάδους να συμμετάσχουν. Απέργησαν 128.000 εργάτες και εργάτριες στην Πετρούπολη. Την επόμενη μέρα έγιναν συγκεντρώσεις στα εργοστάσια όπου οι εργάτες αποφάσισαν να συνεχίσουν, με αποτέλεσμα να απεργήσουν ακόμα περισσότεροι. Η απεργία συνεχίστηκε και την μεθεπόμενη μέρα, απαιτώντας “κάτω η απολυταρχία”, “κάτω ο πόλεμος”. Τα αστυνομικά τμήματα καταλαμβάνονται, οι εργάτες ανοίγουν διάλογο με τους φαντάρους, η σωματοφυλακή του Τσάρου προχωράει σε στάση, οι φαντάροι αντιδρούν στις εντολές των αξιωματικών να χτυπήσουν στο ψαχνό τους εργάτες και εγκαταλείπουν τις μονάδες τους. Οι στρατιώτες είχαν προχωρήσει σε ανταρσία και πέρασαν με το μέρος των επαναστατημένων εργατών.
\r\nΣτην Πετρούπολη στήθηκε ξανά σοβιέτ, όπως είχε ξαναγίνει στην επανάσταση του 1905. Στο σοβιέτ συμμετέχουν εκλεγμένοι αντιπρόσωποι από εργοστάσια και στρατιωτικές μονάδες. Δίνουν εντολές για περιφρούρηση των σταθμών, συλλήψεις υπουργών, αστυνομικών και άλλων αξιωματούχων. Στις 2 Μάρτη ο Τσάρος παραιτείται. Πρώην βουλευτές της Δούμας (από κόμματα που δεν είχαν καμία σχέση με την επανάσταση αλλά αντίθετα εξέφραζαν τα συμφέροντα των πλούσιων γαιοκτημόνων) εξέλεξαν μία Προσωρινή Επιτροπή που έφτιαξε μία Προσωρινή Κυβέρνηση μαζί με έναν αριστερό διανοούμενο τον Κερένσκι, που αργότερα ορίστηκε πρωθυπουργός.
\r\nΟι εργάτες, οι αγρότες και οι φαντάροι είχαν μέσα σε πέντε μέρες τσακίσει το Τσαρικό καθεστώς που ήταν ακλόνητο για 400 χρόνια. Είχαν δημιουργηθεί συνθήκες «δυαδικής εξουσίας», όμως η συνεδρίαση της Εκτελεστικής Επιτροπής του σοβιέτ αποφάσισε να παραδώσει την εξουσία στην Προσωρινή κυβέρνηση. Η πλειοψηφία των Μπολσεβίκων τότε είχε τη θέση ότι η Προσωρινή Κυβέρνηση θα κυβερνάει και τα σοβιέτ θα την πιέζουν για να ικανοποιήσει τα αιτήματα των από κάτω. Ο Λένιν που βρισκόταν εξορία αρχίζει να στέλνει στην Πράβντα τα «γράμματα από μακριά» και λίγο αργότερα γράφει τις «θέσεις του Απρίλη», που υποστήριζε ότι τα σοβιέτ πρέπει να πάρουν την εξουσία και να βάλουν μπροστά για εργατικό έλεγχο στην παραγωγή και σε όλη την κοινωνία.
\r\n\r\n
\r\nΟι θέσεις του Απρίλη
\r\nΔεν ήταν μία δημοφιλής άποψη. Αντίθετα οι “θέσεις τους Απρίλη” θεωρούνταν υπερβολικές για τους περισσότερους Μπολσεβίκους, σε βαθμό που εκείνη την περίοδο ο Λένιν χαρακτηρίζονταν αναρχικός μέσα στο ίδιο του το κόμμα.
\r\nΤα βασικά σημεία των “θέσεων του Απρίλη” ήταν: Να καταργηθεί ο στρατός ως ξεχωριστό σώμα και να φτιαχτούν εργατικές πολιτοφυλακές από άντρες και γυναίκες. Εθνικοποίηση της μεγάλης ιδιοκτησίας των τραπεζών και των μεγάλων τσιφλικιών και να αποφασίζουν οι εργάτες για την παραγωγή και για την οικονομία συνολικά. Ο μόνος τρόπος έλεγε για να σταματήσει ο πόλεμος και να επιβληθεί ειρήνη ήταν οι εργάτες να μετατρέψουν τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο σε εμφύλιο ενάντια στη Ρώσικη άρχουσα τάξη.
\r\nΜετά από θυελλώδεις ζυμώσεις μέσα στο κόμμα των Μπολσεβίκων στα τέλη του Απρίλη, η 7η Πανρωσική Συνδιάσκεψη υιοθετεί κατά πλειοψηφία τις “θέσεις του Απρίλη” και έτσι οι Μπολσεβίκοι γίνονται το μόνο κόμμα με προσανατολισμό «Όλη η εξουσία στα σοβιέτ». Με αυτές τις πολιτικές θέσεις κατάφεραν να μεγαλώσουν σε μέλη και επιρροή μέσα στα σοβιέτ και σε ολόκληρα στρατιωτικά συντάγματα.
\r\nΌμως στην ηγεσία των σοβιέτ την πλειοψηφία εξακολουθούν να την έχουν οι Εσέροι και οι Μενσεβίκοι που υποστηρίζουν την Προσωρινή Κυβέρνηση. Τον Ιούλη, το Πρώτο Σύνταγμα Πολυβολητών αποφασίζει να πραγματοποιήσει ένοπλη διαδήλωση με αίτημα «Όλη η εξουσία στα σοβιέτ» και άμεση ειρήνη. Η διαδήλωση είχε τεράστια επιτυχία, με πάνω από 500.000 κόσμο να διαδηλώνουν έξω από το ανάκτορο της Ταυρίδας όπου βρίσκονταν οι έδρες της Προσωρινής Κυβέρνησης και της Εκτελεστικής Επιτροπής των σοβιέτ. Όμως το οργισμένο ποτάμι των διαδηλωτών ζητούσε από τα κόμματα των Εσέρων και των Μενσεβίκων -τα κόμματα του συμβιβασμού- να ακολουθήσουν επαναστατική πολιτική. Ήταν μία εξέγερση χωρίς σχέδιο, περιορισμένη στην πρωτεύουσα.
\r\nΜπροστά σε αυτή την κατάσταση οι Μπολσεβίκοι, που είχαν συμμετάσχει προκειμένου να δώσουν οργανωμένο χαραχτήρα στην κινητοποίηση, κάλεσαν επίσημα το σταμάτημα των διαδηλώσεων και έτσι κατάφεραν να σώσουν το κίνημα και να προετοιμάσουν το έδαφος για τις επόμενες μεγάλες μάχες.
\r\nΤον Αύγουστο, η άρχουσα τάξη, έβαλε μπροστά να οργανώσει ένα πραξικόπημα, ενάντια στην Προσωρινή κυβέρνηση του Κερένσκι, με στόχο να επιβάλει μία δικτατορία που θα διέλυε τα σοβιέτ και θα επέβαλε την τάξη. Έτσι επιλέχτηκε ο στρατηγός Κορνίλοφ. Οι Μπολσεβίκοι πάλεψαν μαζί με όλους τους εργάτες που ήθελαν να σταματήσουν τον Κορνίλοφ αλλά δεν έμειναν εκεί. Άνοιγαν δρόμους βάζοντας αιτήματα απέναντι στην κυβέρνηση, χωρίς ποτέ να κρύβουν ότι μετά τον Κορνίλοφ, έρχεται η σειρά των εργατών να καταλάβουν την εξουσία. Το σοβιέτ ίδρυσε μία Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή που ανέλαβε να οργανώσει την άμυνα της πόλης, ανεξάρτητα από την κυβέρνηση. Οι Μπολσεβίκοι πρωτοστάτησαν στην ίδρυσή της και οργάνωσαν ομάδες ένοπλων εργατών για την προστασία των γειτονιών και των εργοστασίων. Το πραξικόπημα συντρίφτηκε. Οι Μπολσεβίκοι βγήκαν νικητές γιατί έδειξαν ότι ήταν οι πιο θαρραλέοι και είχαν ένα συγκεκριμένο σχέδιο για αυτή τη μάχη χωρίς να σπάσουν τους δεσμούς με τους υπόλοιπους εργάτες. Στις 31 Αυγούστου κερδίζουν την πλειοψηφία στο σοβιέτ της Πετρούπολης και αργότερα στο σοβιέτ της Μόσχας. Αυτές οι επιτυχίες αντανακλούσαν την αυτοπεποίθηση των εργατών. Τώρα το σύνθημα «κάτω η κυβέρνηση Κερένσκι, όλη η εξουσία στα σοβιέτ» έχει συνεπάρει την μεγάλη πλειοψηφία των εργατών της Ρωσίας και μοιάζει η μόνη ρεαλιστική προοπτική.
\r\n\r\n
Το πανηγύρι των καταπιεσμένων
\r\n\r\n \r\n \r\n \r\n \r\n \r\n
Η Ρώσικη Επανάσταση είναι ένα κορυφαίο παράδειγμα που δείχνει ότι η κοινωνία αλλάζει μέσα από τη δράση της πλειοψηφίας των ανθρώπων και όχι από κάποιες φωτισμένες μειοψηφίες. Δείχνει ότι οι απλοί εργάτες, αγρότες, νεολαίοι, έχουν τη δύναμη να αλλάξουν ριζικά την κοινωνία και να βάλουν τέρμα στην εξαθλίωση, την καταπίεση και τον πόλεμο.
\r\nΗ απελευθέρωση των εργατών, των εθνοτήτων, των γυναικών πήρε διαστάσεις που δεν υπήρξαν ποτέ πριν στην ιστορία. Καταπιεστικοί θεσμοί χρόνων διαλύθηκαν. Για εκατομμύρια ανθρώπους αναδείχθηκε η δυνατότητα να λειτουργούν ελεύθερα και δημοκρατικά και να κατακτούν νέα πεδία από άποψη γνώσης, παιδείας, καλλιτεχνικής έκφρασης. Η δημοκρατία απλώθηκε σε κάθε πτυχή της ζωής. Από την παραγωγή την οποία πήραν στα χέρια τους οι εργάτες, μέχρι την καθημερινή ζωή στο σπίτι, τη σεξουαλικότητα και την τέχνη. Οι καταπιεσμένες εθνότητες απέκτησαν όχι μόνο τα δημοκρατικά δικαιώματα να μιλάνε τη γλώσσα τους και να διδάσκονται την κουλτούρα τους, αλλά ακόμη και το δικαίωμα της απόσχισης. Τα σοβιέτ απλώθηκαν παντού και πλέον δεν ήταν μόνο όργανα μάχης αλλά διαμόρφωσης της ζωής των ανθρώπων.
\r\nΣτην Εκπαίδευση μαθητές και εκπαιδευτικοί από κοινού αποφάσισαν μία διαφορετική εκπαίδευση χωρίς ανταγωνισμό, χωρίς εξετάσεις και αποκλεισμούς. Μέσα σε τρία χρόνια φτιάχνονται 12.000 περισσότερα σχολεία με 1.500.000 περισσότερους μαθητές και δημιουργούνται 11 νέα πανεπιστήμια. Το αποτέλεσμα είναι να μειωθεί ραγδαία ο αναλφαβητισμός και η εκπαίδευση να γίνει προσιτή σε εκατομμύρια εργάτες και αγρότες. Η τέχνη και η επιστήμη γνώρισαν πρωτοφανή δημιουργικότητα και απελευθέρωση. Χιλιάδες κόσμος είχε τη δυνατότητα να πάει στην όπερα.
\r\n“Τούτη τη στιγμή πραγματοποιείται κάτω από τα μάτια μας μία επανάσταση στην καθημερινή ζωή. Κάθε μέρα κερδίζει σε έκταση και βάθος και μαζί της βλέπουμε να μπαίνει στη ζωή μας, στην πρακτική της καθημερινότητας, η απελευθέρωση της γυναίκας”, γράφει η Αλεξάνδρα Κολλοντάι στο βιβλίο “Οικονομική και σεξουαλική απελευθέρωση της γυναίκας”. Ανάμεσα στο 1919 και στο 1920 το 90% του πληθυσμού έτρωγε σε κοινοτικά εστιατόρια και το 40% ζούσε σε κοινοτικά σπίτια, ενώ πάνω από 500.000 γυναίκες συμμετείχαν στις συνδιασκέψεις.
\r\nΚατακτήσεις
\r\nΜε το νόμο της 20ης Νοεμβρίου 1920 αναγνωρίστηκε και επίσημα ότι η άμβλωση δεν είναι έγκλημα. Καταργήθηκε η διάκριση ανάμεσα σε “νόμιμα” και “παράνομα” παιδιά. Καθιερώθηκε το αυτόματο διαζύγιο. Ιδρύθηκαν 24ωροι παιδικοί σταθμοί.
\r\n“Η δημοκρατία των εργαζόμενων προσπαθεί να φτιάξει ιδρύματα που δίνουν όχι μόνο στις πλούσιες γυναίκες, μα σ’΄όλες τις μητέρες, τη δυνατότητα να μεγαλώνουν τα παιδιά τους μέσα σε συνθήκες υγιείς, φυσιολογικές κι ευχάριστες για αυτά. Αντί η κάθε μητέρα ν\' αναθέτει τη φροντίδα των παιδιών της σε μία μισθωτή παραμάνα, η δημοκρατία των σοβιέτ επιδιώκει να δώσει σε κάθε γυναίκα εργάτρια ή αγρότισσα, τη δυνατότητα να πάει στη δουλειά της με ελαφριά καρδιά, ξέροντας πως το μικρό της είναι στο βρεφοκομείο, στο νηπιαγωγείο ή στο σπίτι του παιδιού”, γράφει η Κολλοντάι.
\r\nΗ εργατική τάξη της Ρωσίας που ζούσε μέσα στο πιο βαθύ σκοτάδι του τσαρισμού, στις αρχές του 19ου αιώνα πέτυχε να σταματήσει το σφαγείο του Α\' Παγκόσμιου Πολέμου και ταυτόχρονα να κατακτήσει τόσο ανεπανάληπτα βήματα προόδου, που παραμένουν ζητούμενο ακόμα και σήμερα. Σχεδόν 100 χρόνια μετά, αυτές οι κατακτήσεις παραμένουν ορόσημο για το κίνημα που παλεύει ενάντια σε τρόικες, μνημόνια, νεοναζί και πολέμους. Για την αντικαπιταλιστική αριστερά που βάζει ξανά την προοπτική να μπορεί η “κάθε μαγείρισσα να κυβερνά” και ταυτόχρονα να μπορεί να ζει με “ελαφριά καρδιά”.
\r\n