Άνγκελα Μέρκελ στην τελετή για τα 25 χρόνια από την πτώση του τείχους του Βερολίνου.

 

Η πτώση του Τείχους στις 9 Νοέμβρη του 1989 και η επανένωση της Γερμανίας που ακολούθησε ήταν ένα γεγονός κοσμοϊστορικών διαστάσεων. Ο κόσμος, όμως, που χτίστηκε πάνω στα ερείπια του Τείχους δεν έχει καμιά σχέση με τα όνειρα των εκατομμυρίων που ξεχύθηκαν εκείνο το βράδυ στους δρόμους για να πανηγυρίσουν. Αυτό που δείχνει η πτώση, 25 χρόνια μετά, είναι ότι κανένα όνειρο δεν πρόκειται να γίνει πραγματικότητα όσο η εξουσία παραμένει στα χέρια των πολυεθνικών σαν τη Siemens, των τραπεζών σαν τη Deutsche Bank και των πολιτικών σαν τον (δυτικογερμανό) Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ή την (ανατολικογερμανίδα) Άνγκελα Μέρκελ.

 

Η ίδια η Μέρκελ δεν είχε, κατ’ αρχήν καμιά σχέση με το κίνημα που οδήγησε τον Νοέμβρη του 1989 στην κατεδάφιση του Τείχους. Σήμερα δεν έχει καμιά δυσκολία να χαρακτηρίζει τη “Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας” (DDR, το επίσημο όνομα της πρώην Ανατολικής Γερμανίας) “κράτος αδικίας”. Τότε όμως ήταν πολύ απασχολημένη με τα διαβάσματά της και το διδακτορικό της για να προσέξει αυτές τις λεπτομέρειες. Όπως δεν είχε και καμιά δυσκολία να είναι μέλος (στέλεχος της τοπικής ηγεσίας για την ακρίβεια) της Ελεύθερης Γερμανικής Νεολαίας (της νεολαίας του Κομμουνιστικού Κόμματος). Μόνο όταν το Τείχος είχε πέσει για τα καλά αποφάσισε να ενταχθεί στο “δημοκρατικό κίνημα”- σε ένα μικρό δεξιό κόμμα, τη Δημοκρατική Επαγρύπνηση, δηλαδή, που ενσωματώθηκε, λίγο αργότερα, στη Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (CDU), το σημερινό της κόμμα.

 

Το μόνο “λαϊκό” στοιχείο στη “Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας” ήταν το όνομα. Το βράδυ της 9ης Νοέμβρη του 1989 δεν κατέρρευσε ο “σοσιαλισμός”: κατέρρευσε ένα ταξικό, εκμεταλλευτικό και καταπιεστικό καθεστώς κρατικού καπιταλισμού που στηριζόταν στην τρομοκρατία της διαβόητης Στάζι. Η εξουσία στην Ανατολική Γερμανία -όπως και στις άλλες χώρες του “υπαρκτού σοσιαλισμού”- δεν ήταν στα χέρια των εργατών, αλλά στα χέρια της κρατικής γραφειοκρατίας. Το καθεστώς δεν είχε προέλθει από κάποια εργατική επανάσταση αλλά από τη μοιρασιά της λείας του Β\' Παγκοσμίου Πολέμου ανάμεσα στους νικητές, τη Ρωσία και την Αμερική.

Η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις δυο Γερμανίες χαράχτηκε από τις συμφωνίες της Γιάλτας και -όπως συμβαίνει πάντα στις λυκοσυμμαχίες αυτές- από τον αγώνα δρόμου ανάμεσα στα στρατεύματα των δυο πλευρών για την κατάκτηση όσο το δυνατόν περισσότερων εδαφών.

 

Το Τείχος χτίστηκε το 1961 για να προστατεύει, υποτίθεται, τη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας από την απειλή του φασισμού. Στην πραγματικότητα, βέβαια, ο στόχος του ήταν πολύ διαφορετικός: το καθεστώς της Ανατολικής Γερμανίας σφράγισε τα σύνορα για να εμποδίσει τους εργάτες να εγκαταλείψουν τον “σοσιαλιστικό παράδεισο” που υποτίθεται ότι είχε χτίσει.

 

Στη Δύση η ψυχροπολεμική προπαγάνδα πήρε φωτιά με την ανέγερση του Τείχους. Οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης μετονομάστηκαν ξανά σε “Σιδηρούν Παραπέτασμα” στις εκπομπές του ραδιοφώνου και τα δημοσιεύματα των εφημερίδων. Οι ιστορίες φρίκης -ανάλογες με αυτές που ακούμε σήμερα για το Ισλαμικό Κράτος- κατέκλυζαν καθημερινά τον τύπο.

\r\n

Εξέγερση

\r\n

Η καταστολή ήταν πραγματική στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης -για αυτό δεν πρέπει να έχει κανείς την παραμικρή αμφιβολία. Τον Ιούνη του 1953 ξέσπασε μια μαζική εξέγερση στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας: μια μικρή απεργία 60 οικοδόμων στο Βερολίνο μετατράπηκε μέσα σε 48 ώρες σε μια ανταρσία με μεγάλες διαδηλώσεις σε δεκάδες πόλεις, καταλήψεις αστυνομικών τμημάτων, προπηλακισμούς αστυνομικών και δικαστών και καταστροφές κομματικών γραφείων. Το καθεστώς κατάφερε να επιβιώσει στο τέλος μόνο χάρη στην επέμβαση του Ρώσικου στρατού -που δεν δίστασε να ανοίξει πυρ ενάντια στους διαδηλωτές. Τουλάχιστον 9 εργάτες έχασαν τη ζωή τους. Αυτό που ακολούθησε, όμως, ξεπέρναγε και αυτή τη σφαγή: 1300 εργάτες καταδικάστηκαν σε θάνατο από τα δικαστήρια (με την κατηγορία του “φασίστα προβοκάτορα”) και εκτελέστηκαν.

 

Η καταστολή, όμως, δεν ήταν και πολύ διαφορετική στις χώρες της Δύσης που βρέθηκαν αντιμέτωπες με εργατικές ανταρσίες. Το πιο τρανταχτό παράδειγμα είναι φυσικά η Ελλάδα: το 1944-49 η άρχουσα τάξη χρειάστηκε τη “βοήθεια” των Βρετανών και των Αμερικάνων για να νικήσει στον εμφύλιο. Και τα Μακρονήσια και οι εκτελέσεις συνεχίστηκαν για χρόνια.

 

Το Τείχος δεν ήταν κατασκεύασμα του Σοσιαλισμού: ήταν προϊόν του Ψυχρού Πολέμου, της ισορροπίας του τρόμου που κληροδότησαν στον ανθρωπότητα οι νικητές του Β\' Παγκοσμίου Πολέμου. Ήταν το “παιδί” της συμφωνίας της Γιάλτας -που είχε από κάτω της τις υπογραφές όχι μόνο του Στάλιν αλλά και του Ρούζβελτ και του Τσόρτσιλ. 

\r\n

Η πτώση

\r\n

Η πίεση του Ψυχρού Πολέμου ήταν ένας από τους παράγοντες που αποσταθεροποίησαν το καθεστώς της Ρωσίας στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και ανάγκασαν την άρχουσα τάξη να δοκιμάσει το πικρό “γιατρικό” της Περεστρόϊκα και της Γκλασνόστ (όπως ονόμασε ο ίδιος τις μεταρρυθμίσεις) του Γκορμπατσόφ.

 

Οι εξεγέρσεις που διέλυσαν, όμως, τελικά την Σοβιετική Ένωση και το Σύμφωνο της Βαρσοβίας (το αντίστοιχο του ΝΑΤΟ του ανατολικού μπλοκ) δεν ήταν με κανένα τρόπο “πιόνια” ή “πράκτορες” της Δύσης -όπως έλεγε τότε η ανατολική προπαγάνδα. Στην Πολωνία η Solidarnosc (Αλληλεγγύη), το συνδικάτο που βρέθηκε στο κέντρο της εξέγερσης του 1980-1981 είχε στο απόγειο της δύναμής του 10 εκατομμύρια μέλη. Μόνο ένας παρανοϊκός μπορεί να ισχυριστεί ότι μια χώρα μπορεί να έχει 10 εκατομμύρια “πράκτορες”.

 

Η ανατολική Ευρώπη συνταράχθηκε το 1989 από ένα κύμα επαναστάσεων στο οποίο οι εργάτες έπαιξαν συχνά πρωταγωνιστικό ρόλο. Αυτό είναι ένα γεγονός το οποίο τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση προσπάθησαν να αποκρύψουν. Η προπαγάνδα και στις δυο πλευρές εστίασε στην κατεδάφιση των αγαλμάτων του Λένιν και του Μαρξ για να παρουσιάσει μια εικόνα που τη βόλευε: την εικόνα μιας αντεπανάστασης για την παλινόρθωση του καπιταλισμού. Αλλά δεν είναι τα σύμβολα αυτά που καθορίζουν τον χαρακτήρα ενός κινήματος. Η σημαία με το σφυροδρέπανο που κυματίζει πάνω από το γκούλαγκ δεν έχει καμιά σχέση με την κόκκινη σημαία της ρώσικης επανάστασης. 

 

Οι επαναστάσεις που συντάραξαν τα σταλινικά καθεστώτα το 1989 ήταν προϊόντα μιας διπλής διαδικασίας -που υπάρχει σε όλες τις επαναστάσεις της σύγχρονης εποχής: από τη μια της ύπαρξης μιας τεράστιας, καλά εκπαιδευμένης και ενημερωμένης εργατικής τάξης που δυσανασχετεί από την εκμετάλλευση και την καταστολή της άρχουσας τάξης. Και από την άλλη μιας τεράστιας κρίσης μέσα στο αντίπαλο στρατόπεδο, που αποδιοργανώνει τις κυβερνήσεις και αφήνει, με τις αντιφάσεις της, χώρο για να βγει η εργατική τάξη δυναμικά στο προσκήνιο. \'Η για να θυμηθούμε τον Λένιν, η επανάσταση έρχεται στην ημερήσια διάταξη όταν οι “από κάτω” δεν ανέχονται να κυβερνιούνται όπως πριν ενώ οι “από πάνω” δεν μπορούν να συνεχίσουν να κυβερνάνε με τον ίδιο τρόπο.

\r\n

“Διαδηλώσεις της Δευτέρας”

\r\n

Μια από τις πιο δυνατές στιγμές του κινήματος που έριξε το φθινόπωρο του 1989 το Τείχος ήταν οι “Διαδηλώσεις της Δευτέρας”: ήταν μια πρωτοβουλία που ξεκίνησε από τη Λειψία στις αρχές του Σεπτέμβρη και απλώθηκε σε όλες τις μεγάλες πόλεις μέσα στις επόμενες βδομάδες. Ήταν ένα μαζικό κίνημα.

 

Αυτό που ονειρεύτηκαν οι άνθρωποι που ξεχύθηκαν στους δρόμους της Ανατολικής Γερμανίας (αλλά και των άλλων χωρών του “Υπαρκτού Σοσιαλισμού”) το 1989 δεν ήταν τα Μακντόναλτς, το ΝΑΤΟ και η αμερικανική σημαία αλλά οι ελευθερίες και μια καλύτερη ζωή που τους είχε στερήσει όλα αυτά τα χρόνια το καθεστώς της “Λαϊκής Δημοκρατίας”. 

 

Αντί για αυτά, όμως, το μόνο που είχε να τους προσφέρει το νέο καθεστώς της “ελεύθερης αγοράς” ήταν τη διάλυση της οικονομίας, το ξεπούλημα του δημόσιου πλούτου στις πολυεθνικές της Δύσης, η μαζική ανεργία, τα χαμηλά μεροκάματα και η εσωτερική μετανάστευση -για να γίνουν εργάτες δεύτερης κατηγορίας σε κάποια μεγαλούπολη της Δυτικής Γερμανίας.

 

Το 2004 η κυβέρνηση του Γκέρχαρντ Σρέντερ ψήφισε ένα πακέτο μέτρων λιτότητας, που ονομάστηκε Πακέτο Χαρτς IV (εμπνευστής του ήταν ο Χαρτς, το πρώην αφεντικό της Φολκσβάγκεν) που έκοβε δραστικά τα επιδόματα ανεργίας για τους μακροχρόνια άνεργους -ένα ανάλγητο πακέτο μέτρων που χτύπησε ιδιαίτερα σκληρά τα ανατολικά κρατίδια της ενιαίας, πλέον, Γερμανίας. Η αντίδραση του κόσμου ήταν: μια αναβίωση των διαδηλώσεων της Δευτέρας που έδειξε με τον καλύτερο τρόπο τι έχουν απογίνει τα όνειρα του 1989. 

 

Με την πτώση του Τείχους η άρχουσα τάξη της Γερμανίας έκανε το όνειρό της πραγματικότητα: να δει τη χώρα της ξανά, μετά την ήττα του Β\' Παγκοσμίου Πολέμου, ενοποιημένη. Για τα δικά τους συμφέροντα έκαναν στάχτη τις ελπίδες των εργατών. Αλλά αυτό δεν είναι το τέλος: η ενοποίηση της εργατικής τάξης είναι αυτή που θα πει την τελευταία λέξη.