Την άνοιξη του 1848 η επανάσταση διέσχισε τα σύνορα και πέρασε από την Γαλλία στην Πρωσία και στα άλλα κρατίδια που αποτελούν τη σημερινή Γερμανία. Ο Μαρξ και ο Ένγκελς ρίχτηκαν στη μάχη για να επηρεάσουν την πορεία της. Εγκαταστάθηκαν στη Στουτγάρδη και μαζί με τους συντρόφους τους άρχισαν να παρεμβαίνουν στο κίνημα που είχε ξεσπάσει, προσπαθώντας να το σπρώξουν σε μαχητική ριζοσπαστική κατεύθυνση. 

 

Βασικό εργαλείο σε αυτή τη μάχη ήταν η Νέα Εφημερίδα του Ρήνου, που άρχισε να κυκλοφορεί από την 1η Ιούνη 1848. «Καμιά γερμανική εφημερίδα πριν ή μετά» έγραφε ο Ένγκελς το 1884, «δεν είχε την ίδια δύναμη και επιρροή, δεν στάθηκε ικανή να ηλεκτρίσει τις προλεταριακές μάζες το ίδιο αποτελεσματικά με τη Νέα Εφημερίδα του Ρήνου». 

 

Η Νέα Εφημερίδα του Ρήνου δήλωνε στο πρωτοσέλιδό της ότι ήταν «όργανο της Δημοκρατίας». Αυτό μπερδεύει τον σημερινό αναγνώστη. Η λέξη «δημοκρατία» σε εκείνες τις συνθήκες, σήμαινε την αριστερή, επαναστατική πτέρυγα του κινήματος σε αντιδιαστολή με τις «μετριοπαθείς» ηγεσίες που ονομάζονταν «συνταγματικοί» ή «φιλελεύθεροι». 

 

Η εφημερίδα ήταν κέντρο πληροφόρησης, και οργάνωσης πολιτικών πρωτοβουλιών αυτής της πτέρυγας του μαζικού κινήματος. Κυκλοφορούσε καθημερινά –ο Μαρξ ήταν ο διευθυντής της- κι είχε γίνει ο φόβος και ο τρόμος της πρωσικής απολυταρχικής κυβέρνησης. Ο Ένγκελς στις αναμνήσεις αναφέρει με μια δόση αυτοσαρκασμού ότι το «φρούριο» -δηλαδή τα γραφεία της εφημερίδας- διέθετε οχτώ τουφέκια και διακόσια πενήντα φυσίγγια για την περιφρούρησή του μαζί με το, συνήθως άδειο, περίστροφο του Μαρξ (του Ένγκελς ήταν πάντα γεμάτο). 

 

Η εφημερίδα στηριζόταν για να επιβιώσει στη στήριξη των αγωνιστών του κινήματος, έφτασε να έχει 6.000 συνδρομητές. Όταν το επαναστατικό κύμα άρχισε να υποχωρεί οριστικά από την άνοιξη του 1849 η εφημερίδα δεν άντεξε τις πιέσεις και έκλεισε. Όμως, άφησε μια κληρονομιά που δεν πήγε χαμένη. 

 

Αν ένας επαναστάτης και ένα επαναστατικό κόμμα έχουν συνδέσει άρρηκτα το όνομά τους με μια εφημερίδα, αυτός είναι ο Λένιν και το κόμμα των μπολσεβίκων. Η Πράβδα (Αλήθεια) έκανε την εμφάνισή της ως μια νόμιμη καθημερινή εφημερίδα στην Πετρούπολη τον Απρίλη του 1912. 

\r\n

Από τους εργάτες

\r\n

Εκείνο το διάστημα το εργατικό κίνημα στην Ρωσία είχε αρχίσει να ξεπερνάει το σοκ της ήττας της επανάστασης του 1905. Λίγο πριν την κυκλοφορία της ο στρατός είχε σφάξει πεντακόσιους απεργούς στα χρυσορυχεία του ποταμού Λένα στη Σιβηρία. Ένα μαζικό κύμα απεργιών διαμαρτυρίας σάρωσε τη χώρα. Την Πρωτομαγιά του 1912 τετρακόσιες χιλιάδες εργάτες και εργάτριες κατέβηκαν στην απεργία.

 

Οι μπολσεβίκοι κατάφεραν να συνδεθούν με αυτό το κύμα της νέας ριζοσπαστικοποίησης κι η Πράβδα έπαιξε αποφασιστικό ρόλο σε αυτή την επιτυχία. Αυτό το αποδεικνύει το περιεχόμενό της. Ήταν μια εφημερίδα που σε μεγάλο βαθμό γραφόταν από τους μαχητικούς εργάτες και εργάτριες στα εργοστάσια και τις γειτονιές. Μέσα σε ένα χρόνο δημοσίευσε 11.000 μικρά άρθρα και επιστολές, 35 την ημέρα! Στις καλύτερες στιγμές της η κυκλοφορία της ξεπερνούσε τα 40.000 φύλλα. Ένα πραγματικό κατόρθωμα αν σκεφτεί κανείς την σκληρή λογοκρισία και την καταστολή του τσαρικού καθεστώτος. 

 

Η Πράβδα δεν αντανακλούσε απλώς την οργή και τη μαχητικότητα του νέου εργατικού κινήματος. Ταυτόχρονα τη διαμόρφωνε. Διεύρυνε τους ορίζοντες των αναγνωστών της. Τα άρθρα που έγραφε ο Λένιν για την εφημερίδα έπαιζαν αυτό το ρόλο. Σύντομα άρθρα 500 ή 600 λέξεων που πληροφορούσαν για τα πιο διαφορετικά πράγματα, από ένα σοσιαλιστικό συνέδριο στη δυτική Ευρώπη, μέχρι την καταπίεση των μαύρων στις ΗΠΑ ή τον πόλεμο της Ιταλίας στη Λιβύη. Κάθε άρθρο είχε ένα πολιτικό «δια ταύτα»: ο προδοτικός ρόλος των αστών φιλελεύθερων, η κριτική στα ρεφορμιστικά ρεύματα στην Αριστερά της εποχής, η σχέση ανάμεσα στους αγώνες των καταπιεσμένων λαών με την πάλη για την κοινωνική απελευθέρωση και τον σοσιαλισμό. 

 

Όμως, η εφημερίδα και ο Λένιν δεν περιορίζονταν μόνο σε μια τέτοια γενική προπαγάνδα μαρξιστικών ιδεών. Άλλα άρθρα, συνήθως πιο μακροσκελή, ασχολούνταν με τα ζητήματα που δίχαζαν την ρωσική Αριστερά. Ο Λένιν έδινε για παράδειγμα μια σκληρή μάχη ενάντια σε ένα ρεύμα που είχε ονομαστεί «λικβινταριστές» και έλεγε ότι το εργατικό κίνημα δεν χρειάζεται ένα «σεχταριστικό» παράνομο επαναστατικό κόμμα. Ουσιαστικά, αυτές οι απόψεις σήμαιναν παραίτηση από την πάλη για την επαναστατική ανατροπή του τσαρισμού. 

 

Συνεπώς, η Πράβδα δεν εξηγούσε απλώς πώς η καθημερινή εμπειρία των αγώνων «κολλούσε» με μια συνολικότερη ανάλυση της κοινωνίας, αλλά απαντούσε και στο ερώτημα «τι να κάνουμε;», ποιο πρέπει να είναι το επόμενο βήμα του κινήματος, ποιες επιλογές πρέπει να γίνουν.

\r\n

Οργανωτής

\r\n

Η εφημερίδα δεν ήταν μόνο ένας συλλογικός προπαγανδιστής, αλλά και ένας οργανωτής. Κάθε άρθρο και ανταπόκριση από ένα εργοστάσιο για παράδειγμα, γινόταν θέμα συζήτησης εκεί κι αυτό το εξασφάλιζαν οι διακινητές της εφημερίδας σε κάθε χώρο. Έγινε η ραχοκοκαλιά για ένα ολόκληρο δίκτυο αγωνιστών και αγωνιστριών που έμαθαν να επιχειρηματολογούν και να οργανώνουν. Για παράδειγμα, με τις ομάδες αναγνωστών που έδιναν ένα καπίκι (μια δεκάρα) από το μισθό τους για την ενίσχυση της εφημερίδας. 

Η Πράβδα «εκπαίδευσε» χιλιάδες αγωνιστές με αυτό τον τρόπο. Θα ήταν αυτή η μαγιά που το 1917 θα έμπαινε επικεφαλής εκατομμυρίων στην επανάσταση που «συγκλόνισε τον κόσμο».

 

Η επανάσταση του 1917 ενέπνευσε τους αγωνιστές του εργατικού κινήματος και της Αριστεράς σε όλο τον κόσμο. Τον Αύγουστο του 1917 μια γενική απεργία στο Τορίνο, ενάντια στον πόλεμο και τις ελλείψεις τροφίμων, κατέληξε σε συγκρούσεις με την αστυνομία. Ένα από τα συνθήματα που ακούστηκαν ήταν το «Βίβα Λένιν!» (ζήτω ο Λένιν). 

 

Οι μπολσεβίκοι έδειχναν το δρόμο, και με βάση αυτή την αίσθηση, μια ομάδα νεαρών σοσιαλιστών του Τορίνο αποφάσισε τον Μάη του 1919 να ξεκινήσει μια βδομαδιάτικη εφημερίδα. Το όνομά της ήταν Όρντινε Νουόβο (Νέα Τάξη) και ο βασικός οργανωτής της ήταν ο Αντόνιο Γκράμσι. 

 

Η Όρντινε Νουόβο έγινε η εφημερίδα που «μετέφρασε» την εμπειρία των σοβιέτ της επαναστατημένης εργατικής τάξης της Ρωσίας στη «γλώσσα» του εργατικού κινήματος της Ιταλίας και της Δυτικής Ευρώπης. Δεν ήταν μόνο τα άρθρα για την επανάσταση του Οκτώβρη, τις διαμάχες στο σοσιαλιστικό κίνημα και  η –κυριολεκτική- μετάφραση κειμένων του Λένιν, του Τρότσκι, του Μπουχάριν, που της επέτρεψαν να παίξει αυτό το ρόλο. 

 

«Οι εργάτες αγάπησαν την Όρντινε Νουόβο γιατί σε αυτήν βρίσκουν κάτι από τον εαυτό τους, τον καλύτερο εαυτό τους», έγραφε ο Γκράμσι το καλοκαίρι του 1920. Ο «καλύτερος εαυτός τους» εκφραζόταν μέσα από τη δράση των εργοστασιακών συμβουλίων που είχαν ξεπηδήσει στα εργοστάσια του Τορίνο, αρχικά σαν «εσωτερικές επιτροπές» του συνδικάτου στη διάρκεια του πολέμου.

\r\n

Εργοστασιακά συμβούλια

\r\n

Ο Γκράμσι κι οι σύντροφοί του εκτίμησαν ότι αυτά τα εργοστασιακά συμβούλια αν εξαπλώνονταν σε όλη την Ιταλία και συσπείρωναν στις γραμμές τους την πλειοψηφία της εργατικής τάξης, μπορούσαν να γίνουν το μέσο με το οποίο οι εργάτες θα έπαιρναν την εξουσία στα χέρια τους, όπως έκαναν τα σοβιέτ στην Ρωσία.

 

Αυτή η ιδέα ανταποκρινόταν στις αναζητήσεις των πιο πρωτοπόρων εργατών και εργατριών που στη «κόκκινη διετία» που συγκλόνιζε την ιταλική κοινωνία, αναζητούσαν τον τρόπο με τον οποίο θα περνούσαν από την αντίσταση στον καπιταλισμό στην ανατροπή του και στην οικοδόμηση μιας νέας κοινωνίας. 

 

Για παράδειγμα στο φύλλο της 1ης Νοέμβρη 1919 η εφημερίδα είχε ένα εκτενές ρεπορτάζ από τη συνδιάσκεψη αντιπροσώπων από 25 εργοστάσια που εκπροσωπούσαν πενήντα χιλιάδες εργάτες, και το θέμα της ήταν η οργάνωση των εργοστασιακών συμβουλίων με αυτή την προοπτική. Το φύλλο με αυτά τα νέα πούλησε δέκα χιλιάδες αντίτυπα στα εργοστάσια. 

 

Οι «ορντινοβίστι» διαμόρφωσαν ένα διακριτό ρεύμα στην αριστερά του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Ιταλίας. Ο Γκράμσι δεν ήταν ένας ρήτορας που ξεσηκώνει τα πλήθη. Όμως, η επαφή με την εφημερίδα τού επέτρεπε να συνδέεται άμεσα με το πιο μαχητικό κομμάτι της τάξης στο Τορίνο. Στο αποκορύφωμα του κινήματος μιλούσε σε τρεις συγκεντρώσεις σε εργοστάσια την ημέρα. Η Όρντινε Νουόβο έγινε η εφημερίδα των εργοστασιακών συμβουλίων.

 

Ενάμισης αιώνας έχει περάσει από τότε που ο Μαρξ διεύθυνε τη Νέα Εφημερίδα του Ρήνου και σίγουρα ο καπιταλισμός και η εργατική τάξη είναι από πολλές απόψεις διαφορετικά από την εποχή της Πράβδα του Λένιν ή της Όρντινε Νουόβο του Γκράμσι.

 

Όμως, αυτό που δεν έχει αλλάξει είναι η ανάγκη της επαναστατικής αριστεράς να κερδίζει τη μάχη των πολιτικών επιχειρημάτων και του προσανατολισμού μέσα σε ένα ευρύτερο εργατικό κίνημα που συγκρούεται με τους καπιταλιστές και το κράτος τους. Κι από αυτή την άποψη η επαναστατική εφημερίδα παραμένει αναντικατάστατο όπλο, γιατί επιτρέπει στους επαναστάτες να δίνουν αυτές τις μάχες πρόσωπο με πρόσωπο με τους συναδέλφους και τους συναγωνιστές τους.