Το βιβλίο «Η Χαμένη Επανάσταση, Γερμανία 1918-1923» γράφτηκε το 1982 από τον Κρις Χάρμαν -το μαρξιστή επαναστάτη και στέλεχος του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος (SWP) της Βρετανίας που τόσο πρόωρα έφυγε από τη ζωή το 2009. Εκδόθηκε στα ελληνικά από το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο το 2008, στα 90 χρόνια από το ξέσπασμα της Γερμανικής Επανάστασης.

 

Η δύναμή του βρίσκεται στην παραπάνω διευκρίνιση-εξομολόγηση του συγγραφέα του. Είναι ένα βιβλίο που μπορεί να μας βοηθήσει να αποφύγουμε τα λάθη που οδήγησαν στην ήττα της πιο μεγάλης και βαθιάς επαναστατικής αναταραχής στο κύμα του ξεσηκωμού που ακολούθησε τη Ρώσικη Επανάσταση το 1917, και να καταφέρουμε να κάνουμε, μέσα στις μάχες που ξεδιπλώνονται σήμερα, τον κόσμο πολύ-πολύ καλύτερο.

 

Η επανάσταση δεν είναι «μια μεγάλη νύχτα οδοφραγμάτων». Είναι μια χιλιοειπωμένη φράση που μπορεί κάποιες φορές να ακούγεται τετριμμένη. Στο βιβλίο του Χάρμαν, όμως, αποκτά το πραγματικό της νόημα. «Ανάμεσα στο 1918 και το 1923, η γερμανική κοινωνία γέννησε εκατοντάδες χιλιάδες, για την ακρίβεια εκατομμύρια, άνδρες και γυναίκες που ποθούσαν την επαναστατική αλλαγή» όπως γράφει. Αυτή ήταν η δύναμη που έφερε τις αλλεπάλληλες επαναστατικές εκρήξεις σε μία από τις ισχυρότερες βιομηχανικές χώρες της Ευρώπης και την κυρίαρχη τάξη της να ζει, για πέντε ολόκληρα χρόνια, με τον τρόμο της ανατροπής της.

 

Ο συγγραφέας στέκεται σε κάθε μία από αυτές τις εκρήξεις και τις κρίσιμες καμπές της γερμανικής επανάστασης: από την εξέγερση του Νοέμβρη του 1918 που οδήγησε στην ανατροπή της μοναρχίας και το σχηματισμό συμβουλίων εργατών και στρατιωτών, μέχρι την καταστολή του αυθόρμητου αλλά πρόωρου κινήματος των «Σπαρτακιστών», με κέντρο το νεαρό τότε Κομμουνιστικό Κόμμα (KPD) το Γενάρη του 1919. 

 

Από τη σύντομη προσπάθεια της εγκαθίδρυσης της Σοβιετικής Δημοκρατίας της Βαυαρίας λίγο αργότερα, μέχρι την αποτυχημένη -χάρη στη νικηφόρα αντίσταση των εργατών- απόπειρα της άρχουσας τάξης να ξανακερδίσει το χαμένο έδαφος με το πραξικόπημα του Καπ το Μάρτη του 1920. Κι από τη Δράση του Μάρτη το 1921 όταν το Κομμουνιστικό Κόμμα προσπάθησε να πάρει πρόωρα την εξουσία μέχρι τη μεγάλη χαμένη στιγμή του Οκτώβρη του 1923, όταν δίστασε να κάνει το ίδιο βήμα με αποτέλεσμα την άδοξη λήξη της γερμανικής επανάστασης.

 

Δεν πρόκειται για μια απλή ιστορική αφήγηση. Σε κάθε στιγμή ο συγγραφέας παρουσιάζει τις δυνάμεις που έπαιξαν βασικό ρόλο από τη μια μεριά στην καταστολή και από την άλλη στην προώθηση της επαναστατικής διαδικασίας. 

\r\n

Πυροσβεστικός ρόλος

\r\n

Το μεγαλύτερο κόμμα της εργατικής τάξης, το SPD, έπαιξε τον κεντρικό πυροσβεστικό ρόλο σώζοντας τελικά την άρχουσα τάξη. Είχε ιδρυθεί δεκαετίες νωρίτερα με την υπόσχεση της ανατροπής του καπιταλισμού, αλλά είχε εξελιχτεί σε ένα ρεφορμιστικό κόμμα που δεν πίστευε πλέον στην επαναστατική αλλαγή.

 

Η αριστερή διάσπασή του και η δημιουργία του USPD είχε εκφράσει σε μεγάλο βαθμό την αντίδραση του πιο πρωτοπόρου κομματιού της εργατικής τάξης σε αυτή την εξέλιξη ήδη από το 1917, αλλά ούτε το νέο κόμμα κατάφερε να ξεφύγει από τον πειρασμό του ρεφορμισμού -ταλαντευόταν συνεχώς ανάμεσα στην επανάσταση και το συμβιβασμό, τουλάχιστον μέχρι την διάσπασή του και την ένωση της αριστερής του πτέρυγας με το Κομμουνιστικό Κόμμα στα τέλη του 1920.

 

Όμως το βασικό ζήτημα για τον συγγραφέα δεν είναι η καταγγελία του ρεφορμισμού. Είναι το να καταλάβουμε γιατί αυτά τα κόμματα που στρέφονταν ενάντια στην επανάσταση, συνέχιζαν να έχουν, σε κάθε κρίσιμη στιγμή, την υποστήριξη πολλών εργατών. Όπως συνεχώς υπενθυμίζεται μέσα στο βιβλίο, για τους εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες που ανακάλυπταν την προδοσία του SPD και την ταλάντευση του USPD από το 1918 και μετά, υπήρχαν εκατομμύρια ακόμα που μόλις έμπαιναν στο στίβο της πολιτικής και έστρεφαν τις ελπίδες τους προς αυτά τα κόμματα.

 

«Όταν οι παλιές πεποιθήσεις δεν ταιριάζουν πια στις περιστάσεις, το αποτέλεσμα είναι πάντοτε ιδεολογική αναταραχή», γράφει ο Χάρμαν, «Αυτό δε σημαίνει ότι οι εργάτες εγκαταλείπουν αυτόματα τις παλιές τους ιδέες. Προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση επιστρατεύοντας τους παλιούς τρόπους σκέψης. Κάνουν απόπειρες να ερμηνεύσουν την καταστροφή των προσδοκιών τους σαν ένα “ατύχημα” το οποίο δε θα διαρκέσει πολύ. Προσαρμόζουν τις παλιές ιδέες τους όσο γίνεται λιγότερο, σε μια προσπάθεια να πείσουν τους εαυτούς τους ότι τίποτα σημαντικό δεν έχει συμβεί. Όμως, στο τέλος αυτές οι προσαρμογές δεν μπορούν να ερμηνεύσουν τα γεγονότα και ως αποτέλεσμα γίνεται αναγκαία μια ριζική επανάσταση στις ιδέες. Αυτό συνέβη σε όλη τη Γερμανία το 1918 και το 1919… Σε κάθε περιοχή της Γερμανίας, διαφορετικές παραδόσεις και διαφορετικοί αγώνες αλληλεπιδρούσαν με το δικό τους τρόπο, παράγοντας διαφορετικά επίπεδα ριζοσπαστικοποίησης».

Το κλειδί για να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα των διαφορετικών επιπέδων συνείδησης και ριζοσπαστικοποίησης οι επαναστάτες είναι το ενιαίο μέτωπο -η κοινή δράση δηλαδή και δουλειά των κομμουνιστών ταυτόχρονα με τη βάση και τις ηγεσίες των ρεφορμιστικών κομμάτων, χωρίς όχι μόνο να χάνουν αλλά αντίθετα να επιμένουν στην πολιτική και οργανωτική τους αυτοτέλεια. Ο Χάρμαν αναδεικνύει στην ουσία, μέσα από την εμπειρία της γερμανικής επανάστασης, την τακτική που πολλοί αγωνιστές σήμερα προσπαθούν να μάθουν τι σημαίνει. Είναι η τακτική που επιτρέπει στους επαναστάτες να αποδεικνύουν στην τάξη «ότι οι Σοσιαλδημοκράτες ηγέτες δεν επρόκειτο να παλέψουν ούτε για ένα κομμάτι ψωμί» και να κερδίζουν ολόκληρα κομμάτια στην επαναστατική προοπτική.

 

Ενώ, ταυτόχρονα με το χτίσιμο του επαναστατικού κόμματος, το ενιαίο μέτωπο προσφέρει στους επαναστάτες την πιο καθαρή εικόνα για το επίπεδο που βρίσκεται η πλειοψηφία της εργατικής τάξης ώστε να αποφεύγουν λάθη είτε υποκατάστασης, όπως στο πρόωρο κίνημα του Γενάρη του 1919 και τη Δράση του Μάρτη το 1921 είτε συντηρητισμού όπως έγινε στην τελευταία πράξη της επανάστασης, στο γερμανικό Οκτώβρη του 1923.

 

Το Κομμουνιστικό Κόμμα είχε χιλιάδες αγωνιστές που έδωσαν «με νύχια και με δόντια» τη μάχη, μαζί με την εργατική τάξη, για να νικήσει η επανάσταση. Όμως η ίδρυσή του τον Γενάρη του 1919, στο ξεκίνημα της επανάστασης, σήμαινε ότι είχε λίγο χρόνο για να μάθει όλα τα παραπάνω. Όσοι σήμερα αναρωτιούνται αν χρειάζεται η ανεξάρτητη οργάνωση της επαναστατικής αριστεράς, ο Κρις Χάρμαν απαντά ξεκάθαρα «Η τραγωδία της γερμανικής επανάστασης ήταν ότι το κόμμα που θα μπορούσε να αξιοποιήσει και να συντονίσει αυτή την ενέργεια εμφανίστηκε πολύ αργά. Συχνά, η ιστορία συγκρίνεται με ένα τρένο –που όμως δεν περιμένει τους επαναστάτες να επιβιβαστούν».