Το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1923 η Γερμανία βρέθηκε σε παρόμοια επαναστατική κατάσταση όπως η Ρωσία το 1917. Εργατικές επιτροπές φτιάχνονταν σε εργοστάσια και οργανώνονταν εργατικές πολιτοφυλακές. Καθώς η επιρροή του ΚΚ Γερμανίας συνεχώς αυξανόταν, ο στρατός άρχισε να προετοιμάζει πραξικόπημα. Σε αυτή την κρίσιμη καμπή η ηγεσία του κόμματος αντί να δώσει το σύνθημα για γενική απεργία όπως περίμενε η βάση, φάνηκε διστακτική. Όταν οι σοσιαλδημοκράτες αρνήθηκαν την κοινή δράση ενάντια στη δεξιά αντιδραστική κυβέρνηση οι ηγέτες του ΚΚ ανακάλεσαν την απόφαση για γενική απεργία και ανέστειλαν την εξέγερση. Η μεγαλύτερη ευκαιρία για μια νέα νικηφόρα επανάσταση στην Ευρώπη χάθηκε, με ολέθριες συνέπειες για την εργατική τάξη στη Γερμανία και αφήνοντας την Ρωσία απομονωμένη.

 

Συγκλονισμένος από την ήττα στη Γερμανία, ο Τρότσκι, παρουσίασε τα «Διδάγματα του Οκτώβρη» σε μια προσπάθεια να μεταφέρει τις εμπειρίες των Μπολσεβίκων στα άλλα κομμουνιστικά κόμματα, να διδάξει επαναστατική στρατηγική και τακτική.

 

Το βασικό επιχείρημα που θέλει να αναδείξει το βιβλίο είναι η κεντρικότητα του Επαναστατικού Κόμματος. “Τα γεγονότα έχουν αποδείξει ότι χωρίς ένα Κόμμα ικανό να καθοδηγήσει την προλεταριακή επανάσταση, η ίδια η επανάσταση γίνεται αδύνατη (…) δεν υπάρχει τίποτα άλλο που μπορεί να υπηρετήσει το προλεταριάτο σαν υποκατάστατο του ίδιου του δικού του Κόμματος”. Ο Τρότσκι δεν λέει ότι κάθε επανάσταση είναι αδύνατη χωρίς το κόμμα, αλλά ότι για να μπορέσει η εργατική τάξη να πάρει και να κρατήσει την εξουσία, το επαναστατικό κόμμα είναι αναντικατάστατο.

\r\n

Επαναστατική κατάσταση

\r\n

Σε αυτό το βιβλίο ο Τρότσκι δεν ασχολείται με το χτίσιμο του κόμματος, αλλά με το κόμμα σε μια επαναστατική κατάσταση. Είναι η πρώτη χρονολογικά σοβαρή πολιτική ανάλυση της τακτικής των μπολσεβίκων για τους μήνες που οδήγησαν στην Επανάσταση του Οκτώβρη του 1917. Αυτό που ακολούθησε την έκδοσή του, όμως, ήταν μια σκληρή αντιπαράθεση για το ίδιο το μέλλον της ρώσικης επανάστασης.

 

Όπως εξηγεί ο Ντάνκαν Χάλας στον εξαιρετικό πρόλογο της έκδοσης του Μαρξιστικού Βιβλιοπωλείου, αν και οι περισσότερες δομές της σοβιετικής και κομματικής δημοκρατίας ήταν ακόμα σε λειτουργία το 1924, η Ρωσία στην πραγματικότητα κυβερνιόταν ήδη από την τρόικα των «Παλαιών Μπολσεβίκων», Ζηνόβιεφ, Κάμενεφ και Στάλιν που είχαν εκλεγεί τον Απρίλη του 1923 στο Δωδέκατο Συνέδριο του Κόμματος. Οι «Παλαιοί Μπολσεβίκοι», που αντικατέστησαν τον Λένιν, πρόβαλλαν τους εαυτούς τους σαν τους στυλοβάτες της μπολσεβίκικης ορθοδοξίας, πιστοί ιεραπόστολοι του «αλάνθαστου» Λένιν. Στα «Διδάγματα του Οκτώβρη» ο Τρότσκι χτύπησε τους μύθους του αλάθητου των Μπολσεβίκων περιγράφοντας βήμα-βήμα τις μεγάλες αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις του Λένιν με την ηγεσία του κόμματος και θυμίζοντας την πολιτική ιστορία της «τρόικας», ιδιαίτερα την κρίσιμη χρονιά του 1917.

 

Αυτό που προέκυψε από την επανάσταση που ανέτρεψε τον Τσάρο τον Φλεβάρη του 1917 ήταν μια κατάσταση δυαδικής εξουσίας. Επίσημα η εξουσία άνηκε στην Προσωρινή Κυβέρνηση με την συμμετοχή όλων των «δημοκρατικών» κομμάτων, αλλά απέναντί της υπήρχαν τα συμβούλια των εργατών και των στρατιωτών, τα Σοβιέτ, που ήταν τα πραγματικά όργανα που έλεγχαν τους χώρους δουλειάς και τα στρατόπεδα.

 

Η ηγεσία των Μπολσεβίκων που βρίσκονταν στη Ρωσία, μέσα από την Πράβδα την εφημερίδα τους, κάτω από την καθοδήγηση του Στάλιν και του Κάμενεφ ανακοίνωσε την υποστήριξη της Προσωρινής Κυβέρνησης ακόμα και όταν η τελευταία δήλωσε ότι θα συνεχίσει την συμμετοχή στον ιμπεριαλιστικό Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. 

 

Απέναντι σε αυτή τη λαθεμένη πολιτική ο Τρότσκι αντιπαραθέτει τις πραγματικές απόψεις του Λένιν που επιστρέφοντας τον Απρίλη του 1917 στην Πετρούπολη διαφωνεί ανοιχτά ζητώντας: “Καμιά υποστήριξη στην Προσωρινή κυβέρνηση. Το σύνθημά μας πρέπει να είναι: Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ”. 

 

Όπως εξηγεί ο Τρότσκι: “Το βασικό ερώτημα ήταν: θα έπρεπε ή όχι να καταλάβουμε την εξουσία; Η μία τάση ήταν η προλεταριακή, που οδηγούσε στο δρόμο της παγκόσμιας επανάστασης. Η άλλη ήταν η «δημοκρατική» που οδηγούσε στην υποταγή της προλεταριακής πολιτικής στις απαιτήσεις της αστικής κοινωνίας μέσα από τη διαδικασία μεταρρυθμίσεων”. 

 

Όπως και ο Τρότσκι, έτσι και ο Λένιν με την επιστροφή του τον Απρίλη υποστηρίζει, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους, τον σοσιαλιστικό χαρακτήρα της Ρώσικης Επανάστασης και συγκρούεται έτσι με την παραδοσιακή άποψη πολλών «Παλαιών Μπολσεβίκων» ότι η επανάσταση στη Ρωσία είναι αστικοδημοκρατική.

\r\n

Εργατική βάση

\r\n

Με τη στήριξη της εργατικής βάσης του κόμματος ο Λένιν κέρδισε την πολιτική μάχη και ξεκόλλησε την ηγεσία των Μπολσεβίκων από τις συντηρητικές θέσεις της πρώτης περιόδου. Το ίδιο έκανε σε όλες τις δύσκολες καμπές της επανάστασης μέχρι την εξέγερση και την επικράτηση του Οκτώβρη.

 

Τόσο στα Ιουλιανά του 1917, όταν χιλιάδες εργάτες ξέσπασαν σε “πρώιμες” σύμφωνα με τον Λένιν, αλλά όχι τυχοδιωκτικές (όπως έλεγε η δεξιά πτέρυγα των Μπολσεβίκων), διαδηλώσεις και ένοπλες συγκρούσεις ενάντια στην Προσωρινή Κυβέρνηση, όσο και λίγο αργότερα τον Αύγουστο όταν ο στρατηγός Κορνίλοφ επιχείρησε πραξικόπημα με σκοπό να τσακίσει την επανάσταση. Το ίδιο χρειάστηκε λίγο μετά, με την απόφαση του συνεδρίου των Μπολσεβίκων για την ένοπλη εξέγερση, οι Λένιν και Τρότσκι με σκληρή κριτική στα πισωγυρίσματα, με ξεκάθαρες επιλογές και με απαράμιλλη εμπιστοσύνη στην δύναμη της εργατικής τάξης, διεξήγαγαν την «τέχνη της επανάστασης» με μοναδικό τρόπο. Το βιβλίο αυτό δείχνει μία προς μία τις πολιτικές μάχες των Μπολσεβίκων για να κερδίσουν με τη μεριά τους την εργατική τάξη τους κρίσιμους μήνες από τον Φλεβάρη στον Οκτώβρη του 1917.

 

Όταν εκδόθηκε τον Οκτώβρη του 1924 «τα 5.000 αντίτυπα της έκδοσης εξαντλήθηκαν γρήγορα και όταν η συζήτηση κορυφώθηκε δύσκολα μπορούσε να βρει κανείς το βιβλίο, κάτι που οδήγησε στις φήμες ότι το βιβλίο απαγορεύτηκε επίσημα», περιγράφει ο βρετανός ιστορικός E.H Carr. 

 

Στην πραγματικότητα η σταλινική αντίδραση μέσα στην ΕΣΣΔ, απέναντι σε αυτό το μικρό βιβλιαράκι, ήταν μια καταιγίδα από λαθροχειρίες, ύβρεις και διαστρεβλώσεις που εδραίωσαν για πρώτη φορά την αντι-Τροτσκιστική προπαγάνδα. Αμέτρητα άρθρα κατήγγειλαν τον Τρότσκι στον επίσημο τύπο, ενώ λίγους μόλις μήνες μετά, στις αρχές του 1925 κυκλοφόρησε ένας τεράστιος τόμος με τον τίτλο «Για τον Λενινισμό» που περιείχε κείμενα που προσπαθούσαν να ανασκευάσουν τα «Διδάγματα του Οκτώβρη». Ήταν ακριβώς την ίδια περίοδο που ο Στάλιν διακήρυξε ένα νέο δόγμα εντελώς ξένο από τις ιδέες του Λένιν, το δόγμα «του σοσιαλισμού σε μία μόνο χώρα».