Πολιτισμός
«Μαζί, θα πάμε μακριά\", Συνέντευξη του σκηνοθέτη Πάνου Κούτρα

Ο σκηνοθέτης Πάνος Κούτρας μιλάει στον Πάνο Κατσαχνιά

\r\n
 
\r\n
\r\n
Η «Ξενία» είναι η τέταρτη ταινία του σκηνοθέτη και σεναριογράφου, Πάνου Κούτρα, που συστήθηκε στο ευρύ κοινό το 1999 με την ταινία «Η επίθεση του Γιγαντιαίου Μουσακά». Η ταινία ξεκίνησε την δημόσια πορεία της δικιάς της ενηλικίωσης, με την προβολή της στο τμήμα «Ένα Κάποιο Βλέμμα» του 67ου Φεστιβάλ των Καννών πέρυσι, συνεχίζοντας ακόμη την πορεία της σε πολλές-πολλές χώρες, πολύ-πολύ μακριά από εδώ…
\r\n
 
\r\n
Μαζί, πήγατε μακριά λοιπόν;
\r\n
Είμαι πάρα πολύ ευχαριστημένος, αφού όπως λέω συνήθως: «γλίτωσα το ατύχημα» για ακόμη μια φορά. Γιατί το να κάνεις μια ταινία είναι μια πολύ δύσκολη δουλειά που συνεπάγεται κι ένα πολύ μεγάλο ρίσκο, αφού ποτέ δεν μπορείς να εξασφαλίσεις ξεκινώντας, την επιτυχημένη πορεία μιας ταινίας. Ο Φρανσουά Τρυφώ έλεγε σχετικά ότι: «το να κάνεις μια ταινία, είναι σαν να παίρνεις βράδυ ένα τραίνο προς άγνωστο προορισμό». Οπότε είμαι πολύ ευχαριστημένος με την έως τώρα καλή πορεία της, πράγμα που μου προσφέρει μια διπλή ικανοποίηση: Ότι πρώτα απ’ όλα ολοκληρώθηκε ομαλά και ότι υπήρξε θετική ανταπόκριση από κοινό και κριτικούς. Κατά τ’ άλλα δεν έχει αλλάξει η ζωή μου σε κάτι. Το προβλήματα της καθημερινότητας παραμένουν τα ίδια: ο διακανονισμός στην εφορία, στο ασφαλιστικό μου ταμείο. Απλά δεν χειροτέρεψε η ζωή μου με την ταινία αυτή κι αυτό από μόνο του είναι –πίστεψε με- τεράστια επιτυχία!
\r\n
 
\r\n
Στις πέντε εβδομάδες μόλις γυρισμάτων, στις 11 Ιουνίου του 2013, κλείνει η ΕΡΤ. Τί προβλήματα σας δημιούργησε αυτό;
\r\n
Ήταν η μεγαλύτερη δοκιμασία (εξαιτίας της διακοπής της χρηματοδότησής της, ως συνέπεια του κλεισίματος της ΕΡΤ και όλων των δραστηριοτήτων της) για την ταινία, η οποία διήρκεσε κλιμακωτά έως το τέλος. Δοκιμάστηκαν οι αντοχές μας, οι σχέσεις μεταξύ μας, η ίδια η ταινία. Οι ξένοι συμπαραγωγοί μας πρέπει να πω, πως τουλάχιστον στην αρχή στήριξαν την ταινία και έτσι μπορέσαμε και συνεχίσαμε. Ήρθε όμως η στιγμή που αυτά τα χρήματα κάπως έπρεπε να βρεθούν. Aντ\' αυτού βρεθήκαμε εμείς, η ελληνική παραγωγή, με ένα τεράστιο χρέος που ήταν αδύνατον να το διαχειριστούμε. Ήταν ένας εφιάλτης.
\r\n
 
\r\n
Συνολικά όμως, πιστεύω πως το \"μαύρο\" της ΕΡΤ θα παραμείνει μία ΜΑΥΡΗ σελίδα στην ιστορία της Ελλάδας τα τελευταία χρόνια, διεθνώς. Μου έκανε εντύπωση πόσο μεγάλη κάλυψη είχε στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο.
\r\n
Ναι, πιστεύω πως αυτή η ιστορία δεν έχει κλείσει και δεν έχει αποκατασταθεί. Δεν ξέρω πώς αυτό θα γίνει και αν θα γίνει, πάντως παραμένει μια ανολοκλήρωτη ιστορία, μια πληγή!
\r\n
 
\r\n
Γιατί «Ξενία»;
\r\n
Ο τίτλος της ταινίας αναφέρεται στην ρίζα της ταινίας που είναι ο ξένος. Όπως τον αντιλαμβανόμαστε σήμερα. Όχι με την έννοια της φιλοξενίας που είχε στην αρχαιότητα. Εμπεριέχει την έννοια του ξένου όπως την αντιλαμβάνεται ο Αλμπέρ Καμύ: Εγώ, ο Άλλος, Όλοι μας. Θέλω να πω δηλαδή: η χώρα, εγώ που αισθάνομαι ξένος στην χώρα, οι ξένοι που αισθάνονται ξένοι στην χώρα, αυτοί που πολεμάνε το ξένο, αυτοί που αγαπάνε το ξένο. Και στο τέλος ένα εγκαταλελειμμένο ξενοδοχείο στο οποίο τα δύο αδέρφια θα βρούνε καταφύγιο. Ένας χώρος «μη χώρος» -όντας εγκαταλελειμμένος- όπου η ύπαρξή τους θα βρει ένα λόγο για να συνεχίσουν.
\r\n
 
\r\n
«Ψυχαγωγική» ή «πολιτική» η ταινία σου;
\r\n
Η «Ξενία» δεν είναι μια στρατευμένη ταινία. Έχει όμως μια σαφή πολιτική θέση. Που είναι και η θέση μου στην ζωή. Όπως όλες μου οι ταινίες. Ωστόσο η ταινία σαν ταινία δεν παίρνει ένα θέμα πολιτικό να το αναλύσει. Πιο σωστά, παρακολουθεί την ζωή των πρωταγωνιστών της, δύο παιδιών που ζούνε στην δίνη των πολιτικών αποφάσεων που ορίζουν την σημερινή κατάσταση σ’ αυτή εδώ την χώρα, καταθέτοντας το σχόλιό της, που εν τέλει ναι, είναι πολιτικό.
\r\n
 
\r\n
Είναι δύο παιδιά, μετανάστες δεύτερης γενιάς αλβανικής καταγωγής, χωρίς ιθαγένεια, που για εμένα είναι ένα πολύ μεγάλο ζήτημα αυτή την στιγμή στην Ελλάδα. Τουλάχιστον -και το τονίζω - τουλάχιστον, θα έπρεπε να δίνεται η ιθαγένεια σε όλα τα παιδιά των μεταναστών που ζούνε και μεγαλώνουν σήμερα στην Ελλάδα. Γιατί μπορεί να μην το αντιλαμβανόμαστε σε όλη του την έκταση το πόσο βάρβαρο είναι αυτό για τα συγκεκριμένα παιδιά, αλλά είναι πολύ άγριο πράγμα να μεγαλώνεις ως έφηβος με αυτό το καθεστώς σε μια χώρα, χωρίς χαρτιά,  προσπαθώντας να βρεις την ταυτότητά σου, μη μπορώντας να έχεις τα δικαιώματα εκείνα που έχουν όλοι οι υπόλοιποι. Όντας δηλαδή, στην καλύτερη περίπτωση πολίτης Β’ κατηγορίας, μονίμως υπό αίρεση.
\r\n
 
\r\n
Όπως το δείχνεις πολύ χαρακτηριστικά με το μπουζούριασμα του Ντάνυ, «δι’ ασήμαντον αφορμήν»…
\r\n
Είναι τραγικό να μπορεί ανα πάσα στιγμή, να βρεθείς εκτός χώρας για «ψύλλου πήδημα». Όπου για τους Αλβανούς ή για τους Αφρικανούς δεύτερης γενιάς για παράδειγμα, αυτό είναι ακόμη πιο τραγικό. Στις περισσότερες περιπτώσεις έρχονται από εμπόλεμες ζώνες, με εμφυλίους πολέμους, που εξαιτίας τους έχουν χάσει τους γονείς τους. Ερχόμενοι τώρα στην Ελλάδα χάνουν - όπως είναι φυσικό-  κάθε επαφή, τόσο με τον τόπο τους, όσο και με την κουλτούρα του. Κι όταν κάποια στιγμή κρίνονται απελάσιμοι, υποχρεώνονται να γυρίσουν σ’ ένα περιβάλλον εντελώς ξένο σ’ αυτούς, χωρίς κανέναν συγγενή, με συνέπεια να έχουν μειωμένες πιθανότητες επιβίωσης.
\r\n
 
\r\n
Από την έρευνα δε που έκανα και την μακροχρόνια σχέση που ανέπτυξα με όλα αυτά τα παιδιά, καταλήγω στο συμπέρασμα ότι παρ’ όλα αυτά, όλοι τους εκτιμούνε πάρα πολύ το γεγονός ότι βρίσκονται εδώ. Κι όχι γιατί αγαπάνε την «Ελλάδα» κι άλλα τέτοια, αλλά γιατί απλά είναι η πατρίδα τους. Εδώ μεγαλώσανε, μάθανε την γλώσσα, δημιουργήσανε σχέσεις και είναι πολύ στενάχωρο ότι αυτή η χώρα τους γυρίζει την πλάτη, λέγοντάς τους ότι: «εσύ δεν είσαι σαν κι εμένα». Τόσο απλά.
\r\n
 
\r\n
Και πια δεν τους το λέει μόνο το επίσημο κράτος, τους το λέει και η Χρυσή Αυγή…
\r\n
Αυτό δυστυχώς είναι μια άλλη ιστορία, μιας και όταν γυρίζαμε την ταινία οι ρατσιστικές επιθέσεις των ταγμάτων εφόδου της ΧΑ ήταν σε έξαρση, αφού σήμερα λόγω της προφυλάκισης πολλών στελεχών της, έχει μειωθεί ο αριθμός τους. Τότε τα ρατσιστικά πογκρόμ, ειδικά το 2011 και το 2012, γινόντουσαν συστηματικά. Μια άλλη τραγική ιστορία που βιώνουμε ως χώρα, που άπτεται του θέματος των μεταναστών και όχι μόνο. Είναι ένα πολύ πιο σοβαρό και ταυτόχρονα θλιβερό θέμα το ότι υπάρχει ένα φασιστικό κόμμα το οποίο έχει ανέβει πάρα πολύ τα τελευταία χρόνια, μπαίνοντας ακόμα και στην Βουλή. Όχι ότι δεν υπάρχει σε άλλες χώρες τις Ευρώπης ή αλλού στον κόσμο, απλά στην Ελλάδα υπήρξε μία επικύρωση αυτών των «αξιών» καθώς και της βίας. Ακόμα και με το ότι πολλοί άνθρωποι στρουθοκαμηλίσανε για πάρα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα γύρω από το συγκεκριμένο ζήτημα. Δεν ξέρω πως θα εξελιχθούν τα πράγματα, πάντως σίγουρα η περίοδος αυτή για μένα θα παραμείνει ένα πολύ σκοτεινό σημείο της ιστορίας μας.
\r\n
 
\r\n
Θέλω να πιστεύω ότι στο τέλος και με όλα αυτά που έχουν γίνει, ο κόσμος θα σκεφτεί καθαρά και θα καταλάβει περί τίνος ακριβώς πρόκειται.
\r\n
 
\r\n
«Και Βουνό και Θάλασσα»;
\r\n
Για εμένα που είμαι ομοφυλόφιλος, τα ζητήματα καταπίεσης λόγω σεξουαλικής προτίμησης και ως ανθρώπινα δικαιώματα ακόμα, είναι πάντα στις προτεραιότητές μου. Ο ήρωας της ταινίας, ο Ντάνυ είναι διπλή μειονότητα. Είναι μειονότητα μες στην μειονότητα.
\r\n
Ένα θέμα πάρα πολύ σημαντικό, για το οποίο ήθελα να μιλήσω. Το να είσαι μειονότητα λόγω θρησκείας ή εθνικότητας είναι ένα πράγμα. Το να είσαι μειονότητα λόγω σεξουαλικής προτίμησης είναι άλλο. Από την άποψη ότι ως Αλβανός στην συγκεκριμένη περίπτωση, έχεις την υποστήριξη τουλάχιστον της οικογένειάς σου αν όχι και των ομοεθνών σου. Ως ομοφυλόφιλος όμως σε ένα ποσοστό 90% δεν έχεις την υποστήριξη ούτε της οικογένειας σου.
\r\n
 
\r\n
Κι ο ήρωάς μου –στην κυριολεξία!- είναι «γαμάτος». Αυτό κρύβει και η πρόταση με την οποία όλοι γελάνε στην ταινία: «και Βουνό και Θάλασσα». Γιατί διεκδικεί την ταυτότητά του διπλά. Και την αλβανικότητά του και την σεξουαλική του προτίμηση. Και γι’ αυτό τον θαυμάζω και τον αγαπώ πάρα πολύ. Γιατί δεν θα καθίσει ποτέ να τις φάει - όπως βλέπουμε και κάποια στιγμή στην ταινία - όταν του την πέφτει μια παρέα συνομήλικων ομοεθνών του, το παλεύει όσο μπορεί. Αυτό για μένα –χωρίς να υποστηρίζω ότι είναι εύκολο - είναι πολύ σημαντικό.
\r\n
 
\r\n
Ούτε απαιτώ από όλους να το κάνουνε, μιας και ο ίδιος δεν ξέρω αν θα αντιδρούσα έτσι σε ανάλογη περίπτωση. Άλλωστε γι’ αυτό κάνω και ταινίες για ανθρώπους τους οποίους θαυμάζω! Δεν το κατακρίνω όταν δεν συμβαίνει, αλλά θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικό να παλεύεις γι’ αυτά που πιστεύεις.
\r\n