Πολιτισμός
Κινηματογράφος: «Το πέρασμα» του Στέφαν Κομαντάρεφ  

Ο Μίτιο είναι ένας σαρανταπεντάρης φορτηγατζής που ζει με τον έφηβο γιο του, Βάσκο σ’ένα χωριό στο τριεθνές Βουλγαρίας – Ελλάδας –Τουρκίας. Εικόνες εγκατάλειψης και καθημερινής μιζέριας, που δεν διαφέρουν και τόσο από την επαρχιακή Ελλάδα συνοδεύουν την καθημερινότητά τους. Αυτή η γωνιά της Ευρώπης – φρούριο δεν είναι και τόσο ελκυστική. Ο Μίτιο είχε πάρει ένα δάνειο για να σώσει την άρρωστη γυναίκα του (τελικά την έχασε) και τώρα το σπίτι του βγαίνει στο σφυρί από τον τοκογλύφο που «ανέλαβε» το χρέος. Ο ίδιος είναι άνεργος, καθώς η γαλακτοβιομηχανία όπου δούλευε χρεοκώπησε. Ο Βάσκο τον κατηγορεί για την κατάντια τους.

Μέσα στην απόγνωσή του, δέχεται να δουλέψει για τον «Αρχηγό», τον παλιό του διοικητή όταν υπηρετούσε συνοριοφύλακας του Βουλγάρικου στρατού, πριν την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ το 1989. Ο διοικητής, γνωστός και ως «Αρχηγός» έχει αποστρατευτεί και σήμερα ασxολείται με το λαθρεμπόριο μεταναστών. Ο Μίτιο τους παραλαμβάνει από την Τουρκία και τους οδηγεί από τον Έβρο σε ένα φαράγγι και μετά από μια βουνοκορφή, το «Πέρασμα της κρίσης» βρίσκονται σε Βουλγαρικό έδαφος. Σύμφωνα με τον τοπικό μύθο, οι αρχαίοι Έλληνες και οι Οθωμανοί πετούσαν από εκεί τους εχθρούς τους. Όχι μόνο αυτοί.
 
Όταν ο Μίτιο ήταν φαντάρος, ο τότε Βουλγάρικος στρατός φύλαγε αυστηρά το πέρασμα προς την αντίθετη κατεύθυνση. Εμπόδιζε τους κατοίκους της Ανατολικής Ευρώπης να φύγουν προς τη Δύση. Ο Αρχηγός είχε διαπρέψει στις επιχειρήσεις καταδίωξης. Σε μια από αυτές, με εντολή του διοικητή του, ο Μίτιο πυροβόλησε και σκότωσε ένα νεαρό ζευγάρι Ανατολικογερμανών. Αν και το συμβάν αποσιωπήθηκε και ο ίδιος παρασημοφορήθηκε για τις υπηρεσίες του στη «σοσιαλιστική» Βουλγαρία, οι τύψεις τον βασάνισαν για χρόνια και η νέα του «απασχόληση» τις ξαναφέρνει στην επιφάνεια με εκρηκτικό τρόπο.
 
Μια ταινία από τη γειτονική Βουλγαρία, τόσο κοντά στην Ελληνική πραγματικότητα, διαλύει με απλό τρόπο τη βιτρίνα και τα ιδεώδη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ανεργία, χρεοκωπία, ρατσισμός και καταστολή. Νέοι άνθρωποι όπως ο Βάσκο που ονειρεύονται να μεταναστεύσουν στο ευρωπαϊκό κέντρο και απασφαλισμένα απομεινάρια του κομμουνιστικού παρελθόντος που εμπορεύονται ανθρώπους. Σε μια στιγμή μέθης ο «Αρχηγός» παραληρεί ότι σε εκδίκηση για τη σημερινή κατάντια της Βουλγαρίας
 
«...θα γεμίσει την Ευρώπη μαύρους, Μογγόλους, Άραβες». Όμως δεν είναι όλοι κυνικά καθάρματα σαν αυτόν. Δεν υπάρχει μόνο λήθη, υπάρχει μνήμη και υπάρχει νέμεσις, τουλάχιστον για τους πρωταγωνιστές της. Ελπίζουμε να υπάρξει νέμεσις για ολόκληρο το Ευρωπαϊκό οικοδόμημα! 
 
Δήμητρα Κυρίλλου