Οικονομία
Η παγκόσμια αστάθεια απλώνεται
Τέσσερα χρόνια μετά τις εξεγέρσεις στην Τυνησία και την Αίγυπτο, ο πόλεμος απλώνεται στον αραβικό κόσμο από τη γειτονική τους Λιβύη μέχρι την Συρία και το Ιράκ. Ένα νέο μέτωπο ανοίγει τώρα στην Υεμένη, με τη Σαουδική Αραβία να τίθεται επικεφαλής μιας συμμαχίας αραβικών κρατών και του Πακιστάν. Αυτή η συμμαχία επεμβαίνει στον υεμενικό εμφύλιο πόλεμο ανάμεσα στους υποστηρικτές του προέδρου Αμπέντ Ραμπό Μασούντ Χαντί και τον στρατό των Χούθι που προελαύνει.
Η ιστοσελίδα Foreign Policy σχολιάζει: «Ένα εντυπωσιακό χαρακτηριστικό της Επιχείρησης Αποφασιστική Καταιγίδα -όπως ονομάζονται οι επιχειρήσεις στην Υεμένη υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας- είναι ο αριθμός και το μέγεθος των συμμετοχών στην συμμαχία.
Οι Σαουδάραβες συμμετέχουν με 100 πολεμικά αεροσκάφη, 150.000 στρατιώτες και κάμποσα πολεμικά πλοία… Η Αίγυπτος συνεισφέρει ένα απροσδιόριστο αριθμό αεροσκαφών και πλοίων και χερσαίων μονάδων ‘αν χρειαστεί’».
Για να κατανοήσουμε τι συμβαίνει, πρέπει να λάβουμε υπόψη το περιφερειακό πλαίσιο. Όλοι οι πόλεμοι αποτελούν συνδυασμό εσωτερικών ανταγωνισμών και αναμετρήσεις των περιφερειακών δυνάμεων διά αντιπροσώπων.
Για παράδειγμα στη Λιβύη, η Τουρκία και το Κατάρ στηρίζουν τη μια πλευρά, ενώ η Αίγυπτος και τα Ενωμένα Αραβικά Εμιράτα την αντίπαλη. Όμως, η μεγαλύτερη σύγκρουση είναι αυτή ανάμεσα στη Σαουδική Αραβία και το Ιράν, δηλαδή τα κράτη που ισχυρίζονται ότι εκπροσωπούν το σουνιτικό και σιιτικό Ισλάμ αντίστοιχα.
Πρόσφατα, ένας Ιρανός βουλευτής καυχήθηκε ότι η Τεχεράνη κυριαρχεί στις τρεις μεγάλες αραβικές πρωτεύουσες –την Δαμασκό, την Βηρυτό και την Βαγδάτη- χάρη στις συμμαχίες της με σιιτικά κόμματα. Το καθεστώς της Ισλαμικής Δημοκρατίας σημείωσε τις προηγούμενες μέρες μια διπλωματική επιτυχία με την καταρχήν συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν με τις ΗΠΑ και πέντε άλλες «μεγάλες δυνάμεις».
Η Υεμένη κατέχει μια στρατηγική θέση στα νότια σύνορα της Σαουδικής Αραβίας και στις πύλες προς την Ερυθρά Θάλασσα. Η εξέγερση που ξέσπασε εκεί το 2011 κατέληξε τελικά στην απομάκρυνση του προέδρου Αλί Αμπντουλάχ Σαλέχ κατόπιν συμφωνίας.
Όμως, δυνάμεις που παρέμειναν πιστές σε αυτόν συμμάχησαν με τις πολιτοφυλακές των Χούθι και τώρα ελέγχουν την Σανάα, την πρωτεύουσα, και το λιμάνι του Άντεν. Οι ΗΠΑ αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη βάση τους στην Υεμένη από την οποία εξαπέλυαν τις επιχειρήσεις τους ενάντια στην Αλ Κάιντα της Αραβικής Χερσονήσου.
Οι Χούθι ανήκουν στο ζαϊντίτικο ρεύμα του σιιτικού Ισλάμ. Σημαντική σιϊτική μειοψηφία ζει τόσο στην Υεμένη όσο και στην Σαουδική Αραβία. Ο γηραιός βασιλιάς Σαλμάν της Σαουδικής Αραβίας που πρόσφατα ανέλαβε τα καθήκοντά του, όπως και ο υπουργός Άμυνας και αγαπημένος γιος του, ο Μοχάμεντ, τρέμουν στην προοπτική μιας νίκης των Χούθι. Φοβούνται ότι έτσι η επιρροή του Ιράν θα εξαπλωθεί και στην Υεμένη και πιθανότατα και στο εσωτερικό της χώρας τους.
Υπάρχει και μια ακόμα διάσταση στην κρίση. Η Υεμένη δεν είναι σημαντική μόνο για την Σαουδική Αραβία αλλά και για την Αίγυπτο. Στη δεκαετία του ’60 ο Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ, ο εθνικιστής ηγέτης της Αιγύπτου, διεξήγε έναν πόλεμο διά αντιπροσώπων στην Υεμένη, σε μια ανεπιτυχή προσπάθεια να ανατρέψει το εκεί μοναρχικό καθεστώς.
Περιφερειακοί ηγέτες
Η ιστοσελίδα Foreign Policy αναφέρει ότι η επέμβαση στην Υεμένη μπορεί να σημαίνει: «ότι η Αίγυπτος προσπαθεί να επιστρέψει στο ρόλο του περιφερειακού ηγέτη στη Μέση Ανατολή. Καθώς ο Χόσνι Μουμπάρακ γερνούσε και η οικονομία του έτριζε, η Σαουδική Αραβία ουσιαστικά πρόσθεσε το ρόλο του ηγέτη του αραβικού κόσμου στον αυτόκλητο ρόλο του ηγέτη του ισλαμικού κόσμου.
Αυτή η διαδικασία επιταχύνθηκε στη διάρκεια της χαοτικής χρονιάς από την εκλογή του προέδρου Μοχάμεντ Μόρσι. Όμως, η φιλοδοξία της Αιγύπτου να γίνει το ‘αφεντικό’ της περιοχής δυνάμωσε μετά από την επικράτηση του Αμπντέλ Φατάχ Σίσι και την αλλαγή στην γηραιά ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας, χωρίς να αναφερθούμε στην πτώση της τιμής του πετρελαίου».
Αυτοί οι ελιγμοί και ανταγωνισμοί ανάμεσα στις περιφερειακές δυνάμεις τροφοδοτούνται από τη μείωση της άμεσης επέμβασης των ΗΠΑ στην περιοχή μετά το Ιράκ. Ο Ομπάμα ενθαρρύνει κράτη όπως η Τουρκία και η Σαουδική Αραβία να παίξουν μεγαλύτερο ρόλο και ταυτόχρονα στρέφει το ένα ενάντια στο άλλο. Η συμφωνία με το Ιράν, που εξαγριώνει το Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία, ταιριάζει σε αυτό το μοτίβο.
Όμως, όπως επισημαίνει ο Τζορτζ Φρίντμαν στην ιστοσελίδα στρατηγικών μελετών Stratfor: «προσεγγίσεις τέτοιου τύπου είναι πάντοτε ασταθείς… οι ΗΠΑ προσφέρουν πληροφορίες και σχεδιασμό επιχειρήσεων στη Σαουδική συμμαχία… στο Ιράκ, οι ΗΠΑ ενισχύουν τους Σιίτες βομβαρδίζοντας τις εγκαταστάσεις του Ισλαμικού Κράτους. Η στρατηγική των ΗΠΑ στην Συρία είναι πολύ περίπλοκη για να ερμηνευτεί».
Ο κίνδυνος για τον δυτικό ιμπεριαλισμό είναι ότι αυτό το χάος -και μαζί του η Μέση Ανατολή- θα ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Η παγκόσμια αστάθεια εξαπλώνεται.
Άλεξ Καλλίνικος