Οικονομία
Αντικαπιταλιστική διέξοδος από την κρίση

Σύνταγμα, 21/6

Το Όχι στα τελεσίγραφα και τις προκλήσεις των «θεσμών» και της άρχουσας τάξης που έχει λυσσάξει δεν σημαίνει έγκριση της πολιτικής του λεγόμενου «έντιμου συμβιβασμού» με αυτά τα αρπακτικά. Πέντε μήνες τώρα, ξανά και ξανά έχει αποδειχθεί ότι αυτός ο δρόμος είναι κλειστός. Κάθε υποχώρηση της κυβέρνησης έπαιρνε σαν απάντηση νέες απαιτήσεις και πιέσεις. Οι αγώνες των εργατών και της νεολαίας γκρέμισαν τους Σαμαροβενιζέλους. Την οργή αυτού του κόσμου βρίσκουν μπροστά τους σήμερα, όπως τη βρήκε κι η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ με τους συμβιβασμούς και τις υποχωρήσεις. 
 
Αυτό το κίνημα μπορεί από την επόμενη μέρα με απεργίες, καταλήψεις και διαδηλώσεις να ξηλώσει τα μνημόνια, να πάρει πίσω όσα μας πήρανε αυτά τα πέντε χρόνια και να κερδίσει ακόμα περισσότερα.  Ο δρόμος της αντικαπιταλιστικής ανατροπής είναι ο μόνος ρεαλιστικός που απαντάει στο ερώτημα πως θα το καταφέρουμε αυτό. 
 

Διαγραφή του χρέους οριστική

 
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας, στο διάστημα Γενάρη-Μάη 2015 ο προϋπολογισμός κατέβαλε 3 δις ευρώ για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους. Αν πιάσουμε το μέτρημα από τον περσινό Αύγουστο, το ποσό για πληρωμή τοκοχρεολυσίων φτάνει τα 17 δισεκατομμύρια ευρώ. Δηλαδή μόλις 1,5 δις λιγότερο από τη συνολική ετήσια δαπάνη για μισθούς και συντάξεις που πρόβλεπε ο προϋπολογισμός του 2015. 
 
Πρόκειται για δις που βγήκαν από τις τσέπες του λαού και τα αποθεματικά δήμων, οργανισμών, ταμείων, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τις ανάγκες του κόσμου, αλλά πήγαν στους «δανειστές», πεταμένα λεφτά όπως προειδοποιούσε αυτή η εφημερίδα και η αντικαπιταλιστική αριστερά κι όπως αποδεικνύεται σήμερα. 
 
Ήρθε η ώρα να μπει τέλος σε αυτή την αφαίμαξη. Το χρέος δεν το δημιούργησαν οι εργάτες κι οι φτωχοί με τον «καταναλωτισμό» τους. Δεν το δημιούργησε το «σπάταλο κράτος» όπως λένε οι κάθε λογής νεοφιλελεύθεροι. Τα «θαλασσοδάνεια» των καπιταλιστών που τα φορτώθηκε το κράτος, αυτή ήταν η αιτία για το πρώτο φούντωμα του δημοσίου χρέους στη δεκαετία του ’80. 
 
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 και μετά, το χρέος του ιδιωτικού τομέα είχε γιγαντωθεί από τα παιχνίδια των τραπεζιτών, των βιομηχάνων και των κάθε λογής επενδυτών που με όπλο το ευρώ έκαναν χρυσές μπίζνες από τα Βαλκάνια μέχρι τις Ολυμπιάδες. Αυτών τα χρέη φορτώθηκε το δημόσιο. Κι όταν έσκασε η κερδοσκοπική φούσκα το 2008 και οι τράπεζες βρέθηκαν στα πρόθυρα της κατάρρευσης, ο λογαριασμός της διάσωσής τους φορτώθηκε στις πλάτες μας. 
 
Αυτό που έκαναν τα τροϊκανά προγράμματα από το 2010 και μετά ήταν να διασώσουν αυτές τις τράπεζες, πρώτα τις ευρωπαϊκές και μαζί μ’ αυτές τις ελληνικές. Ακόμα και μέλη του ΔΣ του ΔΝΤ το αναγνώριζαν αυτό στο πρώτο «πρόγραμμα» του 2010, όπως αποκάλυπτε η Γουολ Στριτ Τζέρναλ τρία χρόνια μετά. Αυτό έγινε και με το περίφημο PSI του 2012, που ο ανεκδιήγητος Βενιζέλος στη βουλή την Κυριακή επέμενε να το διαφημίζει σαν τη «μεγαλύτερη απομείωση χρέους που έχει γίνει ποτέ». Στην πραγματικότητα οι τράπεζες πήραν ζεστό χρήμα με την ανακεφαλαιοποίηση και το «κούρεμα» το υπέστησαν τα ασφαλιστικά ταμεία, τα πανεπιστήμια και οι μικρο-ομολογιούχοι. 
 
Κάπως έτσι σχεδόν το 80% του δημόσιου χρέους πέρασε στα χέρια των «θεσμών». Αλλά αυτό δεν σήμαινε ούτε μείωσή του ούτε, φυσικά, πιο «ανθρωπιστική» διαχείρισή του. Εξακολουθεί να είναι «μη-βιώσιμο», στο 180% περίπου του ΑΕΠ. Κι οι «θεσμοί» απαιτούν συνέχεια νέες θυσίες, «πρωτογενή πλεονάσματα» λιτότητας για να εξασφαλιστεί η απρόσκοπτη αποπληρωμή του.   
 
Διαγραφή του χρέους σημαίνει ότι όλος αυτός ο πλούτος που σπαταλιέται για να μπαλωθούν τα λογιστικά βιβλία των τραπεζών και των επιχειρήσεων θα περάσει στα χέρια των εργατών, για τις ανάγκες της κοινωνίας, για τα σχολεία, τα νοσοκομεία, τις κοινωνικές υπηρεσίες, τους ανέργους, τους μισθούς και τις συντάξεις. Σημαίνει απλά άμεση, και αισθητή βελτίωση της ζωής μας.
 

Κρατικοποίηση των τραπεζών

Κεντρικό ρόλο στους εκβιασμούς των «θεσμών» και της άρχουσας τάξης παίζουν οι τράπεζες. Το βλέπουμε αυτές τις μέρες και όλο το προηγούμενο διάστημα με τον τρόπο που εξυπηρετούσαν τους υπερπλούσιους πελάτες τους να φυγαδεύουν τα λεφτά τους στο εξωτερικό και μετά να ουρλιάζουν για την καταστροφή που θα φέρει η οποιαδήποτε αντίρρηση στους «δανειστές». Η κρατικοποίηση των τραπεζών με τον έλεγχο καταρχήν των εργαζομένων που δουλεύουν σε αυτές, είναι η μοναδική εγγύηση για τις όποιες καταθέσεις των εργαζομένων, για να συνεχίσουν να πληρώνονται οι συντάξεις κα οι μισθοί. 
 
Όσο βρίσκονται ακόμα στα χέρια του κάθε Σάλλα και Κωστόπουλου, οι ίδιοι κι οι κολλητοί τους θα μπορούν να κάνουν τα κερδοσκοπικά τους παιχνίδια και ο κόσμος θα πρέπει να περιμένει να παίρνει με το σταγονόμετρο το μισθό του. Αυτό έγινε στην Κύπρο το 2012. Ή περιμένει κανείς στα σοβαρά ότι πχ το Capital Group που είναι μεγαλομέτοχος της Eurobank θα κάτσει με σταυρωμένα χέρια να περιμένει τι θα γίνει; Τον Νοέμβρη του 2014 ο εκπρόσωπός του, ο Σπόνεν ήταν εκείνος που είχε στείλει το περίφημο μέηλ μετά τη συνάντηση του Μηλιού και Σταθάκη με «επενδυτές» στο Λονδίνο για να τους παρουσιάσουν το προεκλογικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ. Ηταν «χειρότερο από των κομμουνιστών», «φαρσοκωμωδία» σύμφωνα με τον Σπόνεν.
 
Όμως οι λόγοι που επιβάλλουν την κρατικοποίηση των τραπεζών δεν είναι μόνο οι άμεσοι. Το τραπεζικό σύστημα είναι διαπλεκόμενο με τα συμφέροντα των πιο ισχυρών τραπεζικών ομίλων. Ο Λάτσης πριν αρπάξει τα ΕΛΠΕ ήταν το αφεντικό της Γιούρομπανκ. Πήγε τα κεφάλαιά του στην Εθνική. Τώρα έχει βάλει μπρος να καταπιεί το Ελληνικό και να αρπάξει κομμάτι της ΔΕΗ από το πρόγραμμα των ιδιωτικοποιήσεων. Είναι μια διαπλοκή τόσο παλιά όσο κι ο ελληνικός καπιταλισμός και το ίδιο βρόμικη. 
 
Σκάνδαλα
 
Θυμόμαστε για παράδειγμα τα σκάνδαλα του Φιλιππίδη-Κοντομηνά και του Λαυρεντιάδη στο πρόσφατο παρελθόν. Γράφαμε στην μπροσούρα η «Εργατική Εναλλακτική – Το αντικαπιταλιστικό σχέδιο για την έξοδο από την κρίση» που κυκλοφόρησε το 2014:
 
«Ο Φιλιππίδης ούτε ο Κοντομηνάς δεν είναι κάποιοι «τυχαίοι». Ο πρώτος ήταν εκλεκτός των Βαρδινογιάννηδων και της δυναστείας Καραμανλή για να διαχειρίζεται πότε τον Παναθηναϊκό και πότε το ΤΤ. Ο δεύτερος είναι επικεφαλής ενός πανίσχυρου ομίλου με δεκάδες επιχειρήσεις. Επί της προεδρίας του πρώτου ξεκίνησε η παροχή δανείων στις επιχειρήσεις του δεύτερου που ζημίωσαν περίπου μισό δισεκατομμύριο το ΤΤ. Μια από τις εξοργιστικές λεπτομέρειες: ένα τμήμα αυτών των δανείων, περίπου 10 εκατομμύρια ευρώ πήγε για αγορά ακινήτου στο Λονδίνο. Ο Κοντομηνάς πρωτοπόρησε και σε αυτή την κερδοσκοπία. Στο κάτω-κάτω, τα 600 δις που βρέθηκαν στις ελβετικές τράπεζες ενώ οι εργαζόμενοι υποφέρουν, δεν έφτασαν εκεί μόνα τους. Και βέβαια αυτά τα κατορθώματα δεν αφορούν μόνο τις παραπάνω περιπτώσεις. 
 
Ένα από τα δάνεια που είχε συνάψει το ΤΤ το 2009, ύψους 100 εκατομμυρίων ευρώ, ήταν με την Alapis του Λαυρέντη Λαυρεντιάδη. Γνωστό όνομα, κι όχι μόνο γιατί ήταν το προηγούμενο σκάνδαλο από αυτό του Κοντομηνά το 2011. Η δική του τράπεζα, η Proton Bank, είχε δώσει «επισφαλή δάνεια» 700 εκατομμυρίων ευρώ στον ίδιο και τους κολλητούς του. Ούτε ο Λαυρεντιάδης ήταν κανένας άγνωστος που εκμεταλλεύτηκε κάποιες «τρύπες» στο σύστημα για να κάνει μια γρήγορη αρπαχτή. Πίσω στο 2010 μπορούσε κανείς να τον δει να πρωταγωνιστεί στην περίφημη εκδήλωση στο Ζάππειο με τον Κύρκο, τον Παπανδρέου τον Παπακωνσταντίνου και τον… Μελισανίδη. Είχε ρίξει εκατομμύρια για να αγοράσει μετοχές σε συγκροτήματα τύπου. Και εκτός από όλα αυτά ήταν και στυλοβάτης της «εθνικής φαρμακοβιομηχανίας» -της Alapis, πρώτη από άποψη τζίρου το 2009».
 

Έξω από ευρώ και ΕΕ – για ένα Grexit tων εργατών

Aν κάτι δείχνουν οι εκβιασμοί και τα τελεσίγραφα των δανειστών είναι τον πραγματικό χαρακτήρα της ΕΕ και του κοινού νομίσματος, του ευρώ. Το νεοφιλελεύθερο σάβανο της λιτότητας που επιμένουν να θέλουν να επιβάλλουν, δεν είναι προϊόν κάποιας «παρεξήγησης» ή του πείσματος κάποιων «ακραίων συντηρητικών κύκλων». Είναι επιλογή του κεφαλαίου για να φορτώσει το κόστος της καπιταλιστικής κρίσης στις πλάτες των εργατών και της νεολαίας. Κι αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει αν ο Ντράγκι ανοίξει λίγο πιο γενναιόδωρα τις στρόφιγγες της «ποσοτικής χαλάρωσης» ή αν ο Ολάντ ή ο Ρέντσι στηρίξουν μια λιτότητα με «ανθρώπινο πρόσωπο». 
 
Κι η πολιτική της λιτότητας είναι θεσμοθετημένη στις συνθήκες της ΕΕ. Για παράδειγμα μια περσινή έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους της Βουλής εξηγούσε ότι: 
 
«Τα συμβαλλόμενα κράτη που υπόκεινται σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος θα πρέπει να συμφωνούν με την Επιτροπή ‘πρόγραμμα δημοσιονομικής και οικονομικής εταιρικής σχέσης’, που θα περιλαμβάνει και λεπτομερή προγράμματα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων ώστε να διασφαλισθεί μια διαρκής μείωση υπερβολικών ελλειμμάτων. Η εφαρμογή τους θα εποπτεύεται από την Επιτροπή και το Συμβούλιο μαζί με τους ετήσιους προϋπολογισμούς. Προβλέπεται όμως και καθεστώς ‘ενισχυμένης εποπτείας’ για όσα κράτη μέλη προσφεύγουν στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης». 
 
Μονιμοποίηση των μνημονίων –αυτό είναι το μέλλον που υπόσχεται η Ε.Ε. Η «ανεξαρτησία» της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και των κεντρικών τραπεζών που υπάγονται ουσιαστικά σε αυτήν, είναι ο κέρβερος που διασφαλίζει την «δημοσιονομική πειθαρχία» της λιτότητας στο όνομα του ισχυρού ευρώ. Με άλλα λόγια, φιλεργατική πολιτική και νόμισμα που θα είναι στα χέρια των Βρυξελών και της Φραγκφούρτης δεν συμβιβάζονται. 
 
Λυκοσυμμαχία
 
Η Ε.Ε από γεννησιμιού της (από όταν ξεκίνησε στη δεκαετία του ’50 ως Ευρωπαϊκή Κοινότητα Χάλυβα και Άνθρακα) δεν ήταν το «κοινό σπίτι των λαών» ούτε η ενσάρκωση των αξιών της ισότητας και της αλληλεγγύης. Ήταν και παραμένει μια συμμαχία κρατών που εκφράζει τα κοινά συμφέροντα των αρχουσών τάξεων που τα διευθύνουν. Ταυτόχρονα είναι και η αρένα που λύνουν τις διαφορές τους. Ήταν και παραμένει μια ιμπεριαλιστική λυκοσυμμαχία που πνίγει πρόσφυγες και μετανάστες στη Μεσόγειο και οργανώνει επεμβάσεις από την Ουκρανία μέχρι τη Μέση Ανατολή. 
 
Οι Έλληνες καπιταλιστές και τα τσιράκια τους κέρδισαν και κερδίζουν από την συμμετοχή σε αυτή τη λυκοσυμμαχία. Οι εργάτες δεν έχουν κανένα λόγο να παραμείνουν σε αυτήν. Ο Χένρι Φόι, δημοσιογράφος των Φαινάνσιαλ Τάιμς περιέγραφε σε ένα άρθρο του στις 21 Ιούνη ένα κοσμικό πάρτι «πριν λίγα βράδια στο ξενοδοχείο Σεμίραμις, στα καταπράσινα βόρεια προάστια της Αθήνας, τα βατόμουρα κολυμπούσαν στην σαμπάνια και άντρες με λινά πουκάμισα κάπνιζαν πούρα δίπλα στην πισίνα». Και εξηγούσε:
 
«Οι εύποροι δεν μπορούν να φανταστούν τη ζωή χωρίς το ευρώ. Το κοινό νόμισμα έκανε πιο εύκολο γι’ αυτούς να στείλουν τα παιδιά τους για σπουδές στο εξωτερικό και να αγοράζουν ακίνητα και είδη πολυτελείας σε άλλα μέρη της Ευρώπης. Ακόμη περισσότερο, ξεχώρισε την Ελλάδα από τους ξεπεσμένους Βαλκάνιους γείτονές της, επιβεβαιώνοντας τη θέση της στον πυρήνα της ευημερούσας Ευρώπης. Αλλά καθώς η κρίση βάθαινε, άλλοι Έλληνες, που εν μέρει στηρίζουν πια τον αριστερό ηγέτη Αλέξη Τσίπρα, όλο και περισσότερο ταυτίζουν την παραμονή της χώρας στο κοινό νόμισμα με αυξανόμενες περικοπές στις δημόσιες δαπάνες και όξυνση της κοινωνικής ανισότητας.  
 
Έως τώρα, το μεγαλύτερο μέρος της ελίτ της χώρας υπέθετε ότι οι προκλήσεις προς τους δανειστές της χώρας από τον Αλέξη Τσίπρα αποτελούσαν μια καλοστημένη μπλόφα για να εκταμιεύσει ακόμη περισσότερη βοήθεια από τους ηγέτες της ΕΕ, οι οποίοι φοβούνται τις παρενέργειας μιας ενδεχόμενης εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη. Αλλά, στο πάρτι που βρισκόταν σε εξέλιξη στα βόρεια προάστια της Αθήνας, αρκετοί είχαν αρχίσει να φοβούνται ότι πολλοί υποστηρικτές του ΣΥΡΙΖΑ πιστεύουν ότι δεν έχουν πια τίποτα να χάσουν, και γι’ αυτό είναι πρόθυμοι να κάνουν ένα βήμα προς το άγνωστο, προτιμώντας μια ενδεχόμενη χρεοκοπία παρά να υποφέρουν από περισσότερες περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες.
 
‘Η εργατική τάξη που δεν έχει χρήματα να ξοδέψει ούτε τραπεζικούς λογαριασμούς δεν έχει τίποτα να χάσει’, λέει ο Πάτροκλος Κουδούνης, ιδρυτής της εταιρείας συμβούλων Adequate. ‘Ως εκ τούτου υποστηρίζουν την κυβέρνηση και, όπως δείχνουν ξεκάθαρα οι δημοσκοπήσεις, οι μισοί από αυτούς τίθενται υπέρ ενός Grexit’».
 

Πάλη για εργατικό έλεγχο

Ποιος θα πληρώσει το κόστος της ρήξης με την ΕΕ και το ευρώ, της «χρεοκοπίας» με το σταμάτημα της πληρωμής του χρέους; Το εργατικό κίνημα έχει τη δύναμη να επιβάλλει ότι το κόστος θα το πληρώσουν οι θαμώνες των κοσμικών πάρτι στα βόρεια προάστια σαν κι αυτό που περιέγραφε ο δημοσιογράφος των Financial Times. 
 
Για να γίνει αυτή η δυνατότητα πραγματικότητα, χρειάζεται η πάλη για τον εργατικό έλεγχο –της κάθε επιχείρησης, της οικονομίας, όλης της κοινωνίας. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να μπει χέρι στα κυκλώματα των τραπεζιτών, των μεγαλεμπόρων και των βιομηχάνων που θα επιστρατεύσουν το λοκ-αουτ, την φυγή κεφαλαίων, την απόκρυψη αγαθών, τη μαύρη αγορά. 
 
Οι εργαζόμενοι στα νοσοκομεία και στη φαρμακοβιομηχανία ξέρουν καλύτερα από όλους πού γίνονται οι ρεμούλες και οι υπερκοστολογήσεις, πώς να βάλουν μπρος την Υγεία που έχουν διαλύσει τα μνημόνια. Οι εργαζόμενοι στις τράπεζες ξέρουν καλύτερα από όλους ποια από τα «κόκκινα δάνεια» είναι δανεικά και αγύριστα σε κολλητούς και ποια είναι του κόσμου που δεν μπορεί να πληρώσει. Αυτό θα εξασφαλίσει ότι καμιά επιχείρηση που έχει κρατικοποιηθεί ύστερα από τον αγώνα των εργατών της ενάντια στις απολύσεις και τις μειώσεις των μισθών, δε θα βρεθεί αντιμέτωπη να κάνει το ίδιο επειδή «οι τράπεζες δεν δίνουν δάνεια». Θα εξασφαλίσει γενικότερα τη χρηματοδότηση για να παράγονται πράγματα που έχει ανάγκη η κοινωνική πλειοψηφία κι όχι οι καπιταλιστές και κερδοσκόποι.
 
Οι εργαζόμενοι στην ΕΡΤ απέδειξαν παλεύοντας για τόσους μήνες ότι όχι μόνο μπορούν να επιβάλλουν την επιστροφή τους στη δουλειά αλλά μπορούν να παράγουν καλύτερη και πιο δημοκρατική ενημέρωση χωρίς τα κανάλια των ολιγαρχών και των χρυσοπληρωμένων τελάληδών τους. Κι αυτό το παράδειγμα μπορεί να απλωθεί παντού.