Διεθνή
ΙΡΑΝ: Από το Εμπάργκο στους “πρόθυμους” του Ομπάμα;

Από τις διαδηλώσεις στην Τεχεράνη το 2012

Χιλιάδες Ιρανοί και Ιρανές βγήκαν στους δρόμους της Τεχεράνης την περασμένη Τρίτη 14 Ιούλη για να πανηγυρίσουν τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας. Μετά από εννέα χρόνια διαπραγματεύσεων που κατά περιόδους έδιναν τη θέση τους σε πολεμικές απειλές, για τους περισσότερους Ιρανούς η συμφωνία ανοίγει ένα παράθυρο ελπίδας. 
 
Το Ιράν βρίσκεται κάτω από ένα πολλαπλό σύστημα εμπάργκο και εμπορικών αποκλεισμών, από πλευράς ΗΠΑ, Ευρωπαϊκής Ένωσης και ΟΗΕ. Επισήμως τα φάρμακα και τα τρόφιμα βρίσκονται έξω από τις λίστες του εμπάργκο, όμως οι περιορισμοί στις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, σε συνδυασμό με την απομόνωση της χώρας από το διεθνές τραπεζικό σύστημα οδηγούν συχνά σε έλλειψη συναλλάγματος. Κι έτσι τα νοσοκομεία, οι δημόσιες υπηρεσίες και οι απλοί άνθρωποι είναι αυτοί που πληρώνουν το κόστος της πολιτικής των διεθνών εκβιασμών. Η συμφωνία της 14ης Ιούλη υπόσχεται σημαντική ελάφρυνση του οικονομικού αποκλεισμού.
 
Σε αντάλλαγμα, η ιρανική ηγεσία βάζει στο ψυγείο το πυρηνικό της πρόγραμμα και αποδέχεται μια σειρά παρεμβάσεις και ελέγχους στις εξοπλιστικές της προτεραιότητες.
 
Η συμφωνία υπογραμμίζει την τεράστια αλλαγή που εξελίσσεται στη Μέση Ανατολή την τελευταία 15ετία. Το 2005 και το 2006 ο βομβαρδισμός του Ιράν, ακόμη και η προοπτική μιας χερσαίας επέμβασης, βρίσκονταν στην ημερήσια διάταξη. Για τον Μπους, το Ιράν ήταν ένα από τα ισχυρά κέντρα του “άξονα του κακού”. Ο Ομπάμα έκανε λόγο για λύση μέσω διαπραγμάτευσης ακόμη και πριν την εκλογή του το 2008. Η στροφή της αμερικάνικης εξωτερικής πολιτικής ήρθε σαν αποτέλεσμα της ήττας της σκληρής γραμμής Μπους και του χάους που προκάλεσε η εισβολή στο Ιράκ. Το 2006 ήταν οι ίδιοι οι στρατηγοί αυτοί που έβαλαν φρένο στους πιο αιμοβόρους υπουργούς του Μπους. Έδωσαν σήμα ότι δεν υπήρχαν δυνάμεις για επέκταση του πολέμου.
 
Η όποια σταθερότητα σήμερα στη Μέση Ανατολή διασφαλίζεται χάρη στη συνεργασία των ΗΠΑ με το Ιράν. Στο Ιράκ ήταν οι φιλοϊρανικές δυνάμεις που αποτέλεσαν τον κορμό των κυβερνήσεων από το 2006 ως σήμερα. Στη μάχη κατά του “Ισλαμικού Κράτους” το Ιράν δίνει ιδεολογική και στρατιωτική καθοδήγηση.
 
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι ΗΠΑ και το Ιράν μετατράπηκαν από αντίπαλοι σε σύμμαχοι. Το Ιράν έχει τη δική του ατζέντα. Στηρίζει την Χεζμπολάχ που είναι αγκάθι στα πλευρά του Ισραήλ, ενώ την ίδια στιγμή η Χεζμπολάχ είναι η νο1 δύναμη δίπλα στο στρατό του Άσαντ στη Συρία. Η συμφωνία ωστόσο σημαίνει ότι η αμερικανική ηγεσία έχει πάρει απόφαση πως δεν μπορεί να ελέγξει την Μέση Ανατολή με “μονομερείς ενέργειες” και πρέπει να αφήσει τις τοπικές υπο-ιμπεριαλιστικές δυνάμεις να παίξουν ρόλο σταθεροποίησης. 
 
Αστάθεια
 
Οι ΗΠΑ προφανώς θέλουν να συνεχίσουν να κρατούν τα νήματα. Χωρίς το Ιράν μια τέτοια προσπάθεια δεν έχει νόημα. Μαζί με την Τουρκία και την Αίγυπτο είναι οι τρεις μεγαλύτερες σε πληθυσμό χώρες της Μέσης Ανατολής - στην τάξη των 80 εκατομμυρίων. Οι αραβικές επαναστάσεις έχουν μετατρέψει σε ασταθές οτιδήποτε πριν από πέντε χρόνια έμοιαζε ακλόνητο: την Αίγυπτο, τη Συρία του Άσαντ, αλλά ακόμη και την καρδιά των αραβικών συντηρητικών καθεστώτων όπως, τη Σαουδική Αραβία. Μέσα σε όλα αυτά, το Ιράν φαντάζει βράχος σταθερότητας.
 
Στην πραγματικότητα, η ίδια η ιρανική ηγεσία δεν είναι και τόσο σίγουρη για αυτό. Το 2009 το ιρανικό κίνημα έδωσε για μήνες τη μάχη στη δικιά του Άνοιξη. Το καθεστώς κατάφερε να βγει όρθιο, αλλά ο φόβος για μια επιστροφή του πεζοδρομίου επιτάχυνε την κυριαρχία της “μεταρρυθμιστικής” πτέρυγας που ήταν πιο ανοιχτή στις διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ ελπίζοντας σε μια οικονομική άνθηση όταν θα ξεσφίξει το λουρί του εμπάργκο. To 2013 η στροφή επισφραγίστηκε με την εκλογή στη θέση του προέδρου, του Χασάν Ρουχανί.
 
Η συμφωνία της περασμένης βδομάδας αποτελεί τμήμα και της λεγόμενης “στροφής στον Ειρηνικό”. Η αμερικάνικη υπερδύναμη είναι πολύ ανήσυχη για τις δυνατότητες που αποκτά η Κίνα στην περιφέρειά της, ώστε να θέλει να ξεφορτώσει όσο δυνατό περισσότερο βάρος από τις ευθύνες της Μέσης Ανατολής. Το εγχείρημα δεν είναι και τόσο εύκολο. Το να αφήνεις περισσότερο χώρο στις τοπικές δυνάμεις, σημαίνει ότι αυξάνεις και τις εντάσεις μεταξύ τους. Η επιστροφή του Ιράν στη διεθνή νομιμότητα εκνευρίζει τη Σαουδική Αραβία, η οποία εκτός των άλλων βρίσκεται μπλεγμένη σε μια επέμβαση στην Υεμένη εναντίον ενός αντάρτικου το οποιό κατηγορεί ως “ιρανικής έμπνευσης”. Το Ισραήλ, έχοντας χάσει πολύ από το κύρος του, από τα αλλεπάλληλα στραπάτσα που έχει υποστεί στη Γάζα, παραμένει στην ηγεσία του μπλοκ που τάσσεται κατά της συμφωνίας με το Ιράν και επιμένει για πόλεμο. Ο Ομπάμα μπορεί να βρίσκεται σε απόσταση από τον Νετανιάχου, αλλά δεν θα αφήσει το πιο πιστό μαντρόσκυλο στο έλεος των ανταγωνιστών του.
 
Οι αραβικές επαναστάσεις μάς έδωσαν μια πρόγευση για το τι σημαίνει η είσοδος των απλών ανθρώπων στο προσκήνιο και για την ικανότητά τους να διαλύουν όλα τα μεγαλεπήβολα σχέδια των ιμπεριαλιστών. Σε μια πιο ασταθή Μέση Ανατολή αυτές οι δυνατότητες γίνονται μεγαλύτερες.