Η κρίση του ευρω. Από την οικονομική στην πολιτική κρίση;

Και το επίκεντρο της αναταραχής βρίσκεται στην καρδιά της "ενωμένης Ευρώπης", στη Γερμανία. Η αιτία: η αδυναμία των ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης να σταματήσουν το τσουνάμι που σάρωσε την περασμένη χρονιά την Ελλάδα και την Ιρλανδία και απειλεί τώρα να τσακίσει όχι μόνο την Πορτογαλία αλλά και την Ισπανία και την Ιταλία -τις δυο μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρωζώνης μετά την ίδια τη Γερμανία και τη Γαλλία.

Την περασμένη βδομάδα ξέσπασε ανοιχτός καυγάς μέσα στο υπουργικό συμβούλιο της Γερμανίας ανάμεσα στον Wolfgang Schauble, τον υπουργό Οικονομικών και τον Guido Westerwelle, τον υπουργό Εξωτερικών και αναπληρωτή-καγκελάριο για την στάση που θα πρέπει να κρατήσει η Γερμανία απέναντι στις προτάσεις για την ενίσχυση του ταμείου των 750 δισεκατομμυρίων Ευρώ που αποφάσισε τον περασμένο Ιούνη, την επαύριον της ελληνικής κρίσης, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).

"Η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση" έγραφε την περασμένη Παρασκευή στην ηλεκτρονική της έκδοση η Γερμανική εφημερίδα Die Welt, "θα φτάσει, όπως φαίνεται, στη σύνοδο των υπουργών Οικονομικών της ΕΕ στις Βρυξέλες χωρίς ενιαία θέση. Ακόμα και μετά από πολλές συνομιλίες, ανάμεσα στα άλλα και στα πλαίσια της σύνοδο του υπουργικού Συμβουλίου της Τετάρτης, δεν υπάρχει σύμπνοια για το πως θα πρέπει να αντιμετωπίσει κανείς την Ευρωπαϊκή κρίση. Η γραμμή της σύγκρουσης διαπερνάει πρωτίστως τον υπουργό Οικονομικών Wolfgang Schauble (από την Χριστιανοδημοκρατική Ένωση, CDU) και τον Guido Westerwelle (από το κόμμα των Φιλελευθέρων, FDP). Η καγκελάριος Angela Merkel (CDU) προσπαθεί να μεσολαβήσει ανάμεσα στους αντιμαχόμενους. Αυτό το οποίο κυρίως τους διχάζει είναι η ιδέα της αύξησης του Ταμείου-ομπρέλα των 750 δισεκατομμυρίων Ευρώ..."

Τον Ιούνη οι ηγέτες της Ευρώπης πίστευαν ότι ο συνδυασμός αυτού του ιλιγγιώδους ποσού, από τη μια και ενός άγριου πακέτου περικοπών από την άλλη -η Merkel "πέρασε" τη γραμμή της περικοπής των ελλειμμάτων στο μισό μέχρι το 2013 στη σύνοδο του G20- θα ήταν αρκετός για να καθησυχάσει τις "αγορές" και να ανοίξει ξανά τους κρουνούς της χρηματοδότησης για τις οικονομίες της Ευρώπης.

Οι "αγορές", όμως, δεν συγκινήθηκαν. Η πτώση της Ιρλανδίας τον περασμένο Νοέμβρη σήμανε συναγερμό μέσα στην ηγεσία της ΕΕ. Η πολιτική της απέτυχε με πάταγο -αλλά στο ερώτημα τι μπορεί να την αντικαταστήσει κανένας δεν μοιάζει να έχει κάποια πειστική απάντηση. Τον Δεκέμβρη ο πρωθυπουργός του Βελγίου (Junker) και ο υπουργός Οικονομικών της Ιταλίας (Tremondi)  επανέφεραν την παλιά πρόταση των Ευρωομολόγων. Τόσο η Ιταλία όσο και το Βέλγιο βρίσκονται, για διαφορετικούς λόγους, ψηλά στον κατάλογο των υποψηφίων για διάσωση ευρωπαϊκών χωρών. Η Merkel όμως, αρνήθηκε ακόμα και να ακούσει την πρόταση.

Ακολούθησε η "επίθεση" των Steinbrueck και Steinmeier, δυο κορυφαίων στελεχών του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Γερμανίας (SPD) που κατείχαν κεντρικά υπουργικά πόστα στην προηγούμενη κυβέρνηση του "Μεγάλου Συνασπισμού (CDU-SPD) της Angela Merkel. Οι δυο πρώην συνεργάτες της κατηγόρησαν ανοιχτά την Merkel ότι, με την πολιτική της, οξύνει την Ευρωπαϊκή κρίση. Αυτό που χρειάζεται, είπαν, είναι περισσότερη και όχι λιγότερη "ευρωπαϊκή ολοκλήρωση". Τώρα ο καυγάς έχει φτάσει πια στο εσωτερικό της ίδιας της κυβέρνησης της Merkel. Και δεν διεξάγεται μόνο στα κρυφά, στις κλειστές συνεδριάσεις του υπουργικού Συμβουλίου αλλά στα φανερά, μέσα από τις στήλες των εφημερίδων και τα κανάλια της τηλεόρασης.

Την περασμένη Κυριακή ο Schauble έδωσε συνέντευξη στην εφημερίδα Frankfurter Allgemeine. Ο Westerwelle στην Der Tagesspiegel. Ο υπουργός Εξωτερικών ήταν κάθετος ενάντια σε κάθε ιδέα αύξησης του πακέτου των 750 δις. Ευρώ:

«Ομπρέλα»

«Δεν έχουμε κρίση του Ευρώ», είπε, «αλλά μια κρίση χρέους κάποιων κρατών-μελών... Την πρόταση του Barroso, του Προέδρου της Κομισιόν (που είπε την περασμένη βδομάδα ότι η αύξηση είναι απαραίτητη) δεν την καταλαβαίνω. Όταν μια Ομπρέλα χρησιμοποιείται μόνο κατά ένα μικρό μέρος, τότε δεν υπάρχει κανένας λόγος να μιλάει κανείς για την επέκτασή του...»

Και ο υπουργός Οικονομικών τάχθηκε, τυπικά, ενάντια στην αύξηση του ποσού -λίγες μέρες πριν ο υπουργός Οικονομικών του Βελγίου είχε προτείνει τον διπλασιασμό του. Αλλά τυπικά μόνο.

Είναι αλήθεια ότι από τα 750 δις Ευρώ έχει δεσμευτεί μέχρι τώρα μόνο ένα μικρό κομμάτι -τα 85 δις για την διάσωση της Ιρλανδίας (τα 110 δις της Ελλάδας δεν προήλθαν από αυτό το πακέτο). Αλλά όλοι ξέρουν ότι το πακέτο δεν θα φτάσει «ούτε για ζήτω» σε περίπτωση που η απειλή της χρεοκοπίας χτυπήσει την Ισπανία.

Από τα 750 δις τα 440 «προέρχονται» από συνεισφορές των 17 κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, 60 από την Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 και 250 δις από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Στην πραγματικότητα, όμως, κανένας από όλους αυτούς δεν έχει πραγματικά τα λεφτά για τη συνεισφορά του: το μόνο που παρέχουν είναι την εγγύησή τους για τα ομόλογα που θα εκδώσει το ταμείο-ομπρέλα για να δανειστεί αυτά τα λεφτά από τις αγορές. Προϋπόθεση για να μπορέσει να βρει χρηματοδότες με χαμηλά επιτόκια είναι να αξιολογηθεί το «ταμείο» αυτό από τους γνωστούς και μη εξαιρετέους οίκους αξιολόγησης με ΑΑΑ. Και για να το πετύχει αυτό είναι αναγκασμένο να κρατήσει ένα μεγάλο κομμάτι από τα λεφτά που θα δανειστεί στα χέρια του.

«Η πραγματική δανειακή ικανότητα του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας εκτιμάται σε 250 δις Ευρώ όλα και όλα», γράφει το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP). «Καθώς το ταμείο δανείζεται από τις αγορές και με στόχο να εξασφαλίσει την ανώτατη αξιολόγηση και χαμηλά επιτόκια, πρέπει να κρατάει ένα κομμάτι από τους πόρους που δανείζεται σαν απόθεμα»

«Αυτό το πρόβλημα πρέπει να το λύσουμε και θα το λύσουμε» δήλωσε ο Schauble την Κυριακή στην συνέντευξή του στην Frankfurter Allgemeine. O Schauble δεν μιλάει για  «αύξηση» αλλά για «ενίσχυση» -έτσι ώστε το ποσό που θα έχει στη διάθεσή του το ταμείο να είναι πραγματικά 750 δισεκατομμύρια Ευρώ.

Αυτό το πρόβλημα ενδέχεται πραγματικά να το λύσουν οι υπουργοί Οικονομικών της ΕΕ στη σύνοδο κορυφής των Βρυξελών τη Δευτέρα και την Τρίτη. Το πραγματικό πρόβλημα, όμως, την ραγδαία επιδείνωση της οικονομικής κρίσης δύσκολα θα καταφέρουν ακόμα και να το «ακουμπήσουν». Γιατί το πρόβλημα δεν είναι ούτε τα χρέη, ούτε οι ανισότητες μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ούτε η ανταγωνιστικότητα: το πρόβλημα είναι το ίδιο το σύστημα. Ο καπιταλισμός είναι σάπιος και η σαπίλα του αυτή έχει αρχίσει να απλώνεται παντού και να βυθίζει την κοινωνία, ολόκληρη, στη φτώχεια και την εξαθλίωση. Αλλά αυτό ελάχιστα απασχολεί τον Barroso, την Merkel, τον Schauble, τον Junker, τον Παπανδρέου και τους όμοιούς τους: το μόνο που τους απασχολεί είναι η διάσωση του συστήματος, όποιο και να είναι το κόστος αυτής της διάσωσης για την κοινωνία. Με μια προϋπόθεση, βέβαια: από το κόστος αυτό να μην πληρώσουν ούτε ένα σεντς οι φίλοι τους -οι τραπεζίτες, οι επενδυτές, οι χρηματιστές, και οι λοιποί κερδοσκόποι. Να μην πληρώσουν ούτε μια δεκάρα «οι αγορές» δηλαδή -για να χρησιμοποιήσουμε τον δικό τους αγαπημένο όρο.