Μέσα από τις στήλες της Εργατικής Αλληλεγγύης θα παρουσιάσουμε μερικές από τις μεγάλες στιγμές της ιστορίας των ταξικών αγώνων, του εργατικού και επαναστατικού κινήματος - από την γενική απεργία των σιδηροδρομικών το 1921 μέχρι το 2001 και τη Γένοβα, 80 χρόνια αργότερα.
1921
Το Φλεβάρη του 1921 οι τροχιοδρομικοί και σιδηροδρομικοί υπάλληλοι κατέβηκαν σε απεργία την ίδια μέρα που επιστρατεύονταν η απεργία των ναυτεργατών. Η ίδρυση του ΣΕΚΕ (μετέπειτα ΚΚΕ) και της ΓΣΕΕ τρία χρόνια πριν, σήμαναν τα πρώτα σταθερά βήματα του εργατικού και επαναστατικού κινήματος, σε συνθήκες κοινωνικής κατακραυγής κατά του συνεχιζόμενου πολέμου και της μικρασιατικής εκστρατείας που πλήρωνε σε αίμα και πείνα ο λαός.
Παρά την καταστολή από την πλευρά της κυβέρνησης που τοποθέτησε χωροφύλακες στους σταθμούς και παρακολουθούσε στενά τους συνδικαλιστές, οι σιδηροδρομικοί προφασιζόμενοι ότι κάνουν γιορτή, πραγματοποιούν γενική συνέλευση και αποφασίζουν απεργία που ξεκινάει στις 21 Φλεβάρη. Τα τρένα σταματάνε. Η κυβέρνηση διατάζει επιστράτευση και προχωράει σε διώξεις συνδικαλιστών, αλλά κανένας απεργός δεν παρουσιάζεται στη δουλειά.
Η απεργία τελικά θα λήξει μετά από 11 μέρες, όταν τίθεται σε εφαρμογή στρατιωτικός νόμος. Οι πρωταίτιοι καταδικάζονται με βαριές ποινές, πολλοί απεργοί στέλνονται στο μικρασιατικό μέτωπο. Όμως αυτό που πετυχαίνει η κυβέρνηση είναι να ριζώσει ακόμα περισσότερο μέσα στα χαρακώματα ο σπόρος του διεθνισμού και της επανάστασης. Την ίδια στιγμή πυροδοτούνται νέοι αγώνες: στο Βόλο η Πανεργατική Ένωση κάνει συλλαλητήριο κατά της ακρίβειας, όπου η κατάσταση βγαίνει εκτός ελέγχου των «μετριοπαθών» ηγετών και σημειώνονται εκτεταμένες επιθέσεις σε μαγαζιά, κερδοσκόπους.
Στους σκληρούς απεργιακούς αγώνες πρωτοστατεί, όπως και σήμερα, η λεγόμενη «εργατική αριστοκρατία» της εποχής, οι σιδηροδρομικοί – αλλά και οι εργάτες στο φωταέριο και τον ηλεκτρισμό που σε μια άγρια απεργία βυθίζουν την Αθήνα και τον Πειραιά στο σκοτάδι.
1931
Στα τέλη του 1931 η Ελλάδα βρέθηκε βαθειά μέσα στη δίνη του οικονομικού κραχ του 1929. Παρά το γεγονός ότι η εργατική τάξη και οι αγρότες πλήρωναν βαριά το τίμημα της κρίσης, οι δανειστές του ελληνικού κράτους κατάφερναν να πληρώνονται μέχρι τότε κανονικά τα τοκοχρεολύσια. Το Σεπτέμβριο του 1931 η κυβέρνηση Βενιζέλου ανακοίνωσε ότι θα τους πληρώσει στο ακέραιο τα τοκοχρεολύσια σε χρυσό, που έφταναν στο 54% των εσόδων του προϋπολογισμού – αφήνοντας πρακτικά άδεια τα ταμεία του κράτους. Προκειμένου να πετύχει αυτό το στόχο ο Βενιζέλος πήρε δρακόντεια μέτρα κατά των εργαζομένων: δραστικές περικοπές μισθών, απολύσεις και ταυτόχρονα αύξηση της φορολογίας, ενώ υποτιμήθηκε η δραχμή και έγινε δραχμοποίηση των καταθέσεων σε συνάλλαγμα.
Το Γενάρη του 1932, φοβούμενος κοινωνική αναταραχή αλλά και βλέποντας την αδυναμία να τηρήσει τις υποσχέσεις του, ο Βενιζέλος ζήτησε από την Κοινωνία των Εθνών (ΚΤΕ) 5χρονη αναστολή των χρεολυσίων, για να του αντιπροτείνουν τελικά μονοετή. Ταυτόχρονα άρχισε να ξεσπάει αυθόρμητα η οργή του κόσμου, με απεργίες, διαδηλώσεις, πορείες πείνας ακόμα και με απαλλοτριώσεις σε φούρνους. Ετσι την άνοιξη του 1932 το ελληνικό κράτος χρεοκόπησε κηρύσσοντας προσωρινό χρεοστάσιο προς τους δανειστές και ζητώντας κούρεμα του χρέους. Τα επόμενα χρόνια το ελληνικό κράτος συνέχισε τις «διαπραγματεύσεις» με την ΚΤΕ και τους δανειστές, πληρώνοντας το 30-35% των τόκων προς τις τράπεζες, το οποίο πλήρωναν με τις συνεχιζόμενες θυσίες τους οι εργάτες και οι αγρότες.
Όπως γράφει ο Δημήτρης Λιβιεράτος, στην έκθεση που παρουσίασε ο αντιπρόσωπος της ΚΤΕ στην Ελλάδα το 1932, πρότεινε «ελάττωση του προσωπικού των σιδηροδρόμων, να κλείσουν τα εργοστάσια και δοθούν οι εργασίες σε ιδιώτες, να αυξηθούν οι ώρες εργασίας και άλλα τέτοια. Πρόσχημα ο συναγωνισμός με τα άλλα συγκοινωνιακά μέσα. Με το πρόσχημα ότι οι σιδηροδρομικοί έχουν ελλείμματα οι διοικήσεις είχαν περικόψει αποκτημένα με σκληρούς αγώνες δικαιώματα: Κατάργηση 13ου μισθού, ελάττωση των οργανικών θέσεων, απολύσεις, αύξηση των κρατήσεων για τα αλληλοβοηθητικά ταμεία, περικοπές παροχών και μισθών…» Από το 1929 μέχρι το 1932 ο αριθμός των ανέργων τριπλασιάστηκε, φτάνοντας σχεδόν το 50% της καταγραμμένης εργατικής τάξης της εποχής.
Αυτές οι επιθέσεις δεν έμειναν αναπάντητες. Οι απεργίες άρχισαν να γίνονται όλο περισσότερες, όλο και πιο σκληρές - όπως και η καταστολή του κράτους, με την εργατική τάξη να θρηνεί δεκάδες νεκρούς. Αλλά το εργατικό κίνημα αναπτύσσεται ραγδαία με τα συνδικάτα να αριθμούν πλέον 270.000 μέλη το 1936. Αντίστοιχα μεγαλώνει το ΚΚΕ, από 1800 μέλη το 1931, το 1934 φτάνει τα 6.000 μέλη, αυξάνει την εκλογική του δύναμη και εκλέγει βουλευτές. Η κορύφωση της ταξικής πάλης έρχεται με την γενική απεργία και την εξέγερση του Μάη του ’36, την ήττα της οποίας ακολουθεί η φασιστική δικτατορία του Μεταξά.
1941
Δέκα χρόνια αργότερα, το Σεπτέμβριο του 1941, με την Ελλάδα να βρίσκεται κάτω από τη ναζιστική κατοχή ιδρύεται το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, το ΕΑΜ. Εκατομμύρια αγωνιστές και αγωνίστριες θα παλέψουν από τις γραμμές του, όχι μόνο ενάντια στη ναζιστική κατοχή, αλλά πιστεύοντας στο όραμα μιας διαφορετικής κοινωνίας. Μέσα στα επόμενα χρόνια το ΕΑΜ και μαζί του το ΚΚΕ, θα γιγαντωθεί οργανώνοντας ένα ρωμαλέο και πρωτοφανές για τη φασιστο-κρατούμενη Ευρώπη, εργατικό κίνημα Αντίστασης, που όταν οι τελευταίοι γερμανοί φαντάροι αποχωρούν το 1944 διωκόμενοι από τη χώρα, είναι η μοναδική, ένοπλη και στηριγμένη από τη συντριπτική πλειοψηφία του λαού δύναμη εξουσίας.
Δυστυχώς, τη δύναμη αυτή θα πετάξει στα σκουπίδια η ηγεσία του ΚΚΕ. Η εργατική εξουσία και ο σοσιαλισμός δεν ήταν μέσα στα σχέδια του Στάλιν για την Ελλάδα – όπως δεν ήταν και μέσα στα σχέδια του για τη Σοβιετική Ενωση που ήδη από τη δεκαετία του ’30 είχε εξελιχθεί σε ένα ιμπεριαλιστικό καθεστώς κρατικού καπιταλισμού. Ετσι οι αγώνες του ΕΑΜ έγιναν θυσία στις μεταπολεμικές επιδιώξεις και ισορροπίες του Στάλιν, όπως εκφράστηκαν στις συμφωνίες με τον Ρούσβελτ και τον Τσώρτσιλ – που για την Ελλάδα σήμαναν όχι «λαοκρατία», αλλά κυβέρνηση «εθνικής ενότητας». Το καλωσόρισμα του βρετανικού στρατού και του Γ. Παπανδρέου κατά την απελευθέρωση άνοιξε το δρόμο για την επίθεση της ντόπιας άρχουσας τάξης και των ιμπεριαλιστών, τα Δεκεμβριανά, την Βάρκιζα και την παράδοση των όπλων και στη συνέχεια τον εμφύλιο και το μετεμφυλιακό κράτος.
1961
Τον Οκτώβρη του 1961 γίνονται οι εκλογές, που θα μείνουν στην ιστορία σαν οι εκλογές «βίας και νοθείας». Τις κερδίζει η ΕΡΕ το κόμμα του «εθνάρχη» Καραμανλή μέσα σε ένα καθεστώς τρομοκρατίας ενάντια στα αντίπαλα κόμματα, την Ενωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου, αλλά κυρίως το ΠΑΜΕ που συγκροτήθηκε από την ΕΔΑ. Σημειώνονται εκτεταμένες νοθείες με τους χωροφύλακες και τους εγκάθετους της δεξιάς, όχι μόνο να διπλοψηφίζουν, αλλά να πρωτοστατούν σε δολοφονικές επιθέσεις, προβοκάτσιες, επιθέσεις σε προεκλογικές συγκεντρώσεις.
Η ΕΔΑ είχε καταφέρει να πάρει στις εκλογές του 1958 το 24,4% κάτι που είχε τρομοκρατήσει την άρχουσα τάξη. Η μεγάλη απεργία των οικοδόμων το 1960 σηματοδότησε μια νέα άνοιξη για το εργατικό κίνημα που μαζί με τον αγώνα ενάντια στο καθεστώς βίας και νοθείας θα οδηγήσει στην έκρηξη των Ιουλιανών το 1965, τρομοκρατώντας την άρχουσα τάξη της Ελλάδας που για ακόμα μια φορά θα στραφεί στην δικτατορία προκειμένου να νικήσει το εργατικό κίνημα με το πραξικόπημα του Απρίλη του 1967.
1981
Οι εκλογές της 18ης Οκτώβρη του 1981 αναδεικνύουν σε πρώτο κόμμα με διαφορά το ΠΑΣΟΚ του Αντρέα Παπανδρέου. Καβαλώντας πάνω στο μεγάλο ριζοσπαστικό κύμα εργατικών αγώνων και αντίστασης της Μεταπολίτευσης που γέννησε η εξέγερση του Πολυτεχνείου, το ΠΑΣΟΚ καταφέρνει να καναλιζάρει όλο αυτό το κοινωνικό ρεύμα στο σύνθημα «στις 18, Σοσιαλισμός». Σύμμαχοί του στην «Αλλαγή», στον λεγόμενο «τρίτο δρόμο» προς το σοσιαλισμό, θα σταθούν το ΚΚΕεσ. του Λεωνίδα Κύρκου και το ΚΚΕ με το σύνθημα «αλλαγή δεν γίνεται χωρίς το ΚΚΕ».
Όμως, μέσα σε μόλις δύο χρόνια, η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ θα αρχίσει να ξηλώνει μια-μια τις υποσχέσεις της, είτε αυτές που δεν υλοποιήθηκαν ποτέ (έξοδος από ΝΑΤΟ, ΕΟΚ), είτε τις λίγες κατακτήσεις, που μετά από την επανεκλογή της, με υπουργό Οικονομικών τον Σημίτη το 1985 βάζει στόχο να γκρεμίσει τη μια μετά την άλλη. Περνώντας από την απάτη του «Εκσυγχρονισμού» και του «Σοσιαλισμού του Χρηματιστηρίου» της δεκαετίας του ’90 και φθάνοντας στο Σοσιαλισμό της βαρβαρότητας του Μνημονίου ΕΕ, ΔΝΤ και τραπεζών, σήμερα.
1991
Τον Αύγουστο του 1991 γίνεται στη Ρωσία η αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος ενάντια στον Γιέλτσιν, πρώην στέλεχος του ΚΚ στην Μόσχα και μετέπειτα υποστηρικτή της ελεύθερης αγοράς. Οι υποστηρικτές της αγοράς, θα μιλήσουν για την τελευταία απόπειρα των «κομμουνιστών» να κρατηθούν στην εξουσία. Στην ουσία, πρόκειται για το αποτυχημένο πραξικόπημα των σταλινικών της αγοράς, που στόχο είχαν να εγκαθιδρύσουν ένα καθεστώς αγοράς ανάλογο με αυτό της Κίνας ενάντια στο κομμάτι της άρχουσας τάξης που μίλαγε για επιβολή του δυτικού μοντέλου που έκφραζε ο Γιέλτσιν.
Η κατάρρευση των καθεστώτων του κρατικού καπιταλισμού θα σπείρει απογοήτευση στην εργατική τάξη στις χώρες του δυτικού κόσμου (που επί δεκαετίες δρούσαν με την ιδέα του «υπαρκτού σοσιαλισμού»), ενώ ταυτόχρονα είναι μια ευκαιρία για αντεπίθεση από τους θιασώτες της ελεύθερης αγοράς και του καπιταλισμού. Είναι όμως προσωρινή. Πρώτοι-πρώτοι οι νέοι και οι εργάτες της Ελλάδας, το 1991, στέλνουν το μήνυμα της αντίστασης με τις μαθητικές-φοιτητικές καταλήψεις και τις απεργίες ενάντια στις μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησης Μητσοτάκη.
Σήμερα, είκοσι χρόνια μετά, οι εργάτες που γκρέμισαν τα καθεστώτα του κρατικού καπιταλισμού σε Ρωσία και Ανατολική Ευρώπη απαιτώντας δημοκρατία, διαφάνεια, ευημερία για τους πολλούς, όχι μόνο δεν έχουν δικαιωθεί με την επιστροφή της αγοράς αλλά αρχίζουν να συγκρούονται με τη διάλυση που φέρνει η κρίση του καπιταλισμού.
2001
Η πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα ξεκίνησε με την διεθνή διαδήλωση σταθμό του 2001 στη Γένοβα που έβαλε ξανά στο στόχαστρο με μαζικούς όρους το σύστημα του καπιταλισμού, αλλά και την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους που γελοιοποίησε όσους μίλαγαν για τέλος του ιμπεριαλισμού και τέλος της ιστορίας. Και τελείωσε, με το σύστημα να βυθίζεται σε μια κρίση μεγαλύτερη από εκείνη του 1929.
Το ελληνικό κράτος που δημιουργήθηκε λίγα χρόνια μετά την αστική επανάσταση του 1821, περνάει σήμερα μια από τις μεγαλύτερες κρίσεις του. Η κρίση του σημερινού καπιταλισμού δεν διαφέρει και πολύ από την υπό κατάρρευση Οθωμανική Αυτοκρατορία του 19ου αιώνα. Η επανάσταση του ’21 ήταν ακόμα ένα βήμα που σημάδεψε ιστορικά, το τέλος μιας ολόκληρης εποχής και το άνοιγμα μιας καινούργιας. Σήμερα, 190 χρόνια μετά, το σύνθημα «εμπρός για τις επαναστάσεις της νέας εποχής» μας δείχνει ξανά τον τρόπο να προχωρήσουμε μπροστά.