Πολιτισμός

Μια ταινία με θέμα τις Μακαρθικές διώξεις, το κύμα επιθέσεων κατά των αριστερών δημιουργών του Χόλυγουντ μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο έχει πάντα ιδιαίτερη αξία, ειδικά όταν καταφέρνει να αποφύγει τις παγίδες του μελοδραματισμού και της εξύμνησης του αθάνατου φιλελεύθερου πνεύματος. Το «Τράμπο», που βγαίνει στις αίθουσες στις 11 Φλεβάρη, τα καταφέρνει. Είναι μια μεγάλη αμερικάνικη παραγωγή από έναν σκηνοθέτη εμπορικού σινεμά που παρουσιάζει την πορεία του μεγάλου σεναριογράφου στα νύχια της Επιτροπής Αντιαμερικανικών Υποθέσεων (της διαβόητης HUAC ) μέχρι τη φυλακή, τον εξοστρακισμό και την τελική δικαίωση.

 

Όταν τέλειωνε ο Β΄Π.Π, ο Ντάλτον Τράμπο ήταν ήδη ένας αναγνωρισμένος σεναριογράφος, κέρδιζε αρκετά χρήματα ώστε να ζει μια υπερ-άνετη ζωή με την οικογένειά του. Ήταν πιστό μέλος του Κ.Κ.ΗΠΑ και δεν το έκρυβε, ούτε στις δηλώσεις του ούτε στις πράξεις του (είχε στηρίξει ενεργά τις απεργίες των τεχνικών του Χόλιγουντ). Το Κ.Κ.ΗΠΑ δεν ήταν κάποια παράνομη οργάνωση. Είχε μια μεγάλη ιστορία ταξικών και κοινωνικών αγώνων στη δεκατία του ’30 και ενεργή συμμετοχή υπέρ των συμμμάχων στον Β΄ΠΠ. Όμως με το τέλος του πολέμου η συγκυρία άλλαξε. 

 

Το πέρασμα στον ψυχρό πόλεμο εγκαινίασε μια περίοδο σκληρού πολιτικού και οικονομικού ανταγωνισμού ΗΠΑ-ΕΣΣΔ κι αυτό στράφηκε ενάντια στα μαχητικά κομμάτια της εργατικής τάξης μέσα στις ΗΠΑ που πρόσκεινταν στο Κ.Κ. και την αριστερά. Η πατριωτική τους στάση στη διάρκεια του πολέμου όχι μόνο δεν τους προστάτεψε, αλλά έγινε μπούμερανγκ εναντίον τους, αυτοί ήταν οι νέοι εχθροί των ΗΠΑ. 

 

Το άγριο κυνήγι μαγισσών ενάντια στην αριστερή διανόηση στην πραγματικότητα ήθελε να τσακίσει τη ριζοσπαστικοποίηση μέσα στην εργατική τάξη και την κοινωνία. Δίπλα στην επιτροπή επιστρατεύτηκε ένας ακροδεξιός συρφετός από τραμπούκους όπως ο Τζον Γουέιν, και μπόλικη κίτρινη δημοσιογραφία με επικεφαλής την αδίσταχτη Έντα Χόπερ.

 

Ο Τράμπο δεν μετρούσε τα λόγια του και δεν φυλαγόταν. Όταν τον ρωτάει η κόρη του αν είναι κομμουνιστής, απαντά καταφατικά εξηγώντας της. Ήταν από τους πρώτους που κλήθηκαν να καταθέσουν για «αντιαμερικανικές ενέργειες» και ένας από τους δέκα που αρνήθηκαν να δώσουν στοιχεία για το Κ.Κ. ΗΠΑ. Το πάλεψαν πολιτικά ζητώντας συμπαράσταση από τους συναδέλφους τους και την κοινή γνώμη, όμως η όλη συγκυρία κινιόταν εναντίον τους. 

 

Μια – μια  οι φιλελεύθερες φωνές (Γκρέγκορι Πεκ, Λουσίλ Μπολ, Μπόγκαρτ και Μπακόλ) σιώπησαν, οι Ρόζεμπεργκ οδηγήθηκαν στην ηλεκτρική καρέκλα σαν κατάσκοποι, κάποιοι κληθέντες «μετανόησαν» καρφώνοντας τους πρώην συντρόφους τους για να απαλλαγούν από τις κατηγορίες και να ξαναδουλέψουν στον χώρο του θεάματος. Ο Τράμπο και οι «Δέκα του Χόλυγουντ» βρέθηκαν στη φυλακή για «περιφρόνηση της δικαιοσύνης» και στη συνέχεια αποκλεισμένοι επαγγελματικά και απομονωμένοι κοινωνικά. 

 

Δεν το έβαλε κάτω. Για πενταροδεκάρες συνέχισε να γράφει σενάρια για b-movies που τα υπέγραφαν άλλοι (οι λεγόμενοι συγγραφείς – βιτρίνα) ακόμη και ανύπαρκτα πρόσωπα κι έστησε φάμπρικα συγγραφής φτηνών έργων, που απασχολούσε μια ολόκληρη ομάδα εξοστρακισμένων συντρόφων του. Μαζί με δευτεροκλασάτα έργα που έγραφε σε εξοντωτικούς ρυθμούς, ολοκλήρωσε και εμπνευσμένα σενάρια, δυο από τα οποία κέρδισαν βραβείο Όσκαρ σεναρίου με ψευδώνυμο! 

 

Όταν ο Κερκ Ντάγκλας του αναθέτει το σενάριο του «Σπάρτακου» που έμελλε να γίνει το έπος της εποχής του, το μυστικό των συγγραφέων – φάντασμα έχει αρχίσει να διαρρέει. Ο μακαρθικός μηχανισμός επιστρατεύεται και πάλι όμως οι καιροί έχουν αλλάξει! Οι ακροδεξιοί έχουν φθαρεί και αναδύεται το κίνημα για τα δημοκρατικά δικαιώματα των μαύρων (η μεγάλη κόρη του Τράμπο είναι ενεργό μέλος του). Η τρομοκρατία τους πέφτει στο κενό και ο αποκλεισμός σπάει όταν το όνομά του επανεμφανίζεται στους τίτλους αρχής και τέλους του Σπάρτακου.  Έτσι ξανανοίγει ο δρόμος για τη δημιουργία. Μεταξύ άλλων υπογράφει το σενάριο στον «Πεταλούδα» και σκηνοθετεί το αντιπολεμικό αριστούργημα «Ο Τζόνι πήρε τ’όπλο του» που ενέπνευσε γενιές αγωνιστών.

 

Η τιμητική βράβευση του Τράμπο από την Ακαδημία δεν ξεπλένει κανένα Χόλυγουντ και καμιά Αμερικάνικη κυβέρνηση για τα εγκλήματά τους ενάντια στην αριστερά και το κίνημα. Η ταινία αξίζει γιατί παρουσιάζει ένα πορτρέτο πολύ κοντά στην πραγματικότητα, γιατί «αδειάζει» όσους προσπάθησαν να κρατήσουν μεσοβέζικη στάση και δικαιώνει τους χιλιάδες απλούς αγωνιστές που μπήκαν στις μαύρες λίστες και διώχθηκαν για τα πιστεύω τους.