Διεθνή

Οι εντονότατοι ανταγωνισμοί στις θάλασσες της Κίνας ήρθαν ξανά στο προσκήνιο χάρη στην πρόσφατη απόφαση του Διαρκούς Διαιτητικού Δικαστηρίου (ΔΔΔ) που έχει έδρα τη Χάγη. Οι Φιλιππίνες είχαν προσφύγει στο δικαστήριο ενάντια στις κινέζικες δραστηριότητες στη Νότια Σινική θάλασσα, κομμάτια της οποίας διεκδικούν και οι δυο χώρες. Το δικαστήριο (απουσία της Κίνας που δεν αποδεχόταν τη διαδικασία) αποφάσισε ότι η Κίνα δεν έχει ιστορικά δικαιώματα στην περιοχή που να της επιτρέπουν εκμετάλλευση των πόρων, αλλά και ότι οι βραχονησίδες Σπράτλι στο επίμαχο πέλαγος δεν μπορούν να θεωρηθούν νησιά και άρα δεν δίνουν δικαίωμα για ανακήρυξη Αυτόνομης Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ).

 

Δεν πρόκειται απλώς για γραφειοκρατικές διαφορές. Ενδεικτικό της έντασης ήταν ότι ακυρώθηκε η συνέντευξη τύπου που θα έδιναν από κοινού ο κινέζος πρωθυπουργός με τον Ντόναλντ Τουσκ του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, όταν ο δεύτερος που έκανε επίσημη επίσκεψη στην Κίνα έκανε δημόσιο σχόλιο για την απόφαση του δικαστηρίου. Και τα πράγματα είναι πιο σοβαρά από μια συνέντευξη τύπου. Στην νότια σινική θάλασσα συγκεντρώνονται ένα σωρό ανταγωνισμοί και μαζί πηγαίνουν αεροπλανοφόρα, πύραυλοι, μαχητικά αεροσκάφη και πολεμικά πλοία. Κίνα, Ταϊβάν, Μαλαισία, Φιλιππίνες και Βιετνάμ παρουσιάζουν διαφορετικούς χάρτες για το σε ποιον ανήκει τι. Και όλα αυτά είναι ένα μόνο κομμάτι των ανταγωνισμών που απλώνονται βόρεια για τις βραχονησίδες που διεκδικεί η Ιαπωνία και η Κίνα.

 

Πίσω από όλες αυτές τις επιμέρους διαμάχες, κινητήρια δύναμη είναι η αλλαγή ισορροπίας στην περιοχή και η εντυπωσιακή ενίσχυση της Κίνας τις τελευταίες δεκαετίες. Οι ΗΠΑ μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τις βόμβες σε Χιροσίμα - Ναγκασάκι και τον πόλεμο της Κορέας μετέτρεψαν τον Ειρηνικό Ωκεανό σε πίσω αυλή τους και εξασφάλισαν ότι ήταν οι απόλυτοι κυρίαρχοι σε ό,τι κινείται στην περιοχή. Το κατάφεραν αφοπλίζοντας την Ιαπωνία, απλώνοντας ένα δίκτυο αμερικάνικων βάσεων από την Οκινάουα ως τη Χαβάη και με το στόλο των αεροπλανοφόρων τους. Όμως, από τότε τα πράγματα έχουν αλλάξει στην περιοχή. Η Κίνα έβγαινε από τον πόλεμο ως τριτοκοσμική, αγροτική χώρα. Σήμερα είναι η πρώτη βιομηχανική δύναμη του πλανήτη, η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία.

 

Από τη νότια σινική θάλασσα περνάει κάθε μέρα ένα τεράστιο μέρος του παγκόσμιου όγκου εμπορίου, πάνω από 5 τρισεκατομμύρια ευρώ το χρόνο. Από εκεί τροφοδοτείται η Κίνα με καύσιμα και πρώτες ύλες, από εκεί περνάνε και τα εμπορεύματα που καταλήγουν στις αγορές όλου του πλανήτη. Είναι λογικό η Κίνα να μη θέλει να βρίσκεται στο έλεος του αμερικάνου χωροφύλακα.

 

Πρόκειται για την κλασική συνταγή που γέννησε ιστορικά τους μεγάλους πολέμους, η διαδικασία που οι επαναστάτες του περασμένου αιώνα ονόμασαν ιμπεριαλισμό. Η ανάπτυξη του καπιταλισμού είναι ανισόμετρη, γίνεται δηλαδή με διαφορετικούς ρυθμούς σε διαφορετικά σημεία και περιστάσεις. Όμως η μοιρασιά του πλανήτη είναι μια “παγωμένη” έκφραση μιας παλιάς ισορροπίας, στην περίπτωση του Ειρηνικού είναι σταθερή εξήντα χρόνια. Φτάνει η στιγμή που οι αλλαγές στην οικονομία προκαλούν γεωπολιτικούς τριγμούς.

 

Οι εντάσεις συσσωρεύονται αργά αλλά σταθερά. Στα τέλη του ‘13 με αφορμή τη διαμάχη με την Ιαπωνία στα ανατολικά η Κίνα διακήρυξε ότι τα αεροσκάφη της θα καταρρίπτουν ό,τι περνάει από την περιοχή. Λίγο αργότερα οι ΗΠΑ έστειλαν δυο αεροσκάφη δοκιμάζοντας τα όρια των απειλών. Ακολούθησαν παραλίγο ναυτικές συγκρούσεις, ενώ η Κίνα ναυπηγούσε το πρώτο της αεροπλανοφόρο. Από το ‘14 και έπειτα η Κίνα προχωράει σε κατασκευή τεχνητών νησιών και σε μετακίνηση πλωτών πετρελαιοπηγών, οι διαμάχες με αλιευτικά άλλων χωρών που μπαίνουν σε διεκδικούμενα ύδατα μετατρέπονται σε πολιτικά γεγονότα.

 

Κανένα από τα περιστατικά δεν είναι αρκετά μεγάλο για να προκαλέσει άμεση σύγκρουση, και για τις ΗΠΑ δεν είναι εύκολο να ρισκάρουν κάτι τέτοιο. Όμως από την πλευρά τους ενισχύουν τους γείτονες της Κίνας στις διεκδικήσεις τους, ο Ομπάμα επισκέπτεται την περιοχή δίνοντας στήριξη στις κυβερνήσεις που τα βάζουν με την Κίνα, ενώ εξελίσσεται και η “στροφή προς τον Ειρηνικό”.

 

Πρόκειται για την πολιτική απόφαση της κυβέρνησης Ομπάμα να απαγκιστρωθεί όσο το δυνατόν από τη Μέση Ανατολή, στέλνοντας όλο και περισσότερα στρατεύματα στην Άπω Ανατολή. Από το 2013 και μετά, δεν υπάρχει στιγμή που στη νότια σινική θάλασσα να μην πλέουν ταυτόχρονα δύο αμερικάνικα αντιτορπιλικά. Δίπλα στην στρατιωτική στήριξη έχει έρθει και η προσπάθεια για την υπογραφή του TPP (σύμφωνο συνεργασίας των δύο πλευρών του Ειρηνικού), μεταξύ των ΗΠΑ και των γειτόνων της Κίνας.

 

Σύμφωνα με τον Υπουργό “Άμυνας” των ΗΠΑ, το TPP “αξίζει όσο ένα ακόμη αεροπλανοφόρο”.

Από τη μια μεριά η Κίνα εμφανίζεται ως επιτιθέμενη στις διαμάχες με τους γείτονές της, από την άλλη οι ΗΠΑ παρουσιάζουν ως “νομιμότητα” και προστασία του “ελεύθερου εμπορίου” το γεγονός ότι ο αμερικάνικος στόλος μπορεί να περιφέρεται στη σινική θάλασσα και να κάνει ασκήσεις με πραγματικά πυρά. Μία από τις ειρωνίες είναι ότι οι ΗΠΑ τώρα επιχαίρουν για την απόφαση του ΔΔΔ, αλλά οι ίδιες δεν έχουν επικυρώσει τη σύμβαση για το διεθνές δίκαιο της θάλασσας.

 

Η απόφαση του ΔΔΔ παρουσιάζεται από πολλά ΜΜΕ ως η “διεθνής νομιμότητα” που πλέον μπορεί να λύσει το πρόβλημα. Στην πραγματικότητα η απόφαση του ΔΔΔ επιταχύνει τη δυναμική της έντασης. Από τη μια μεριά όσοι αποδέχονται την απόφαση, δηλώνουν πιο έτοιμοι να ανοίξουν πυρ μιας και πλέον υπάρχει “νομιμοποίηση”. Και δεν μιλάμε για κάποιες περιθωριακές φωνές. Ο αμερικάνος πρέσβης στην Κίνα το λέει με τον τρόπο του “Ανοίγει καινούργιο κεφάλαιο. Το παλιό ήταν συζήτηση για τη συζήτηση, συμφωνούσαμε πως διαφωνούσαμε. Τώρα αυτά πέρασαν. Το καινούργιο κεφάλαιο είναι πράξεις”. Ο ναύαρχος Ντένις Μπλερ, πρώην επικεφαλής της Διοίκησης Ειρηνικού Ωκεανού των ΗΠΑ δηλώνει ανοιχτά ότι πρέπει να προετοιμαστεί στρατιωτική δράση στον ύφαλο Σκάρμπορο (που διεκδικούν Κίνα, Ταϊβάν και Φιλιππίνες). Ακόμη και αν τα πράγματα δεν φτάσουν ως εκεί, οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς σχολιάζουν πως μια πρώτη κίνηση των ΗΠΑ θα είναι να προσκαλέσουν άλλες δυνάμεις της περιοχής (Ιαπωνία, Αυστραλία) να αρχίσουν κι αυτές να κάνουν ασκήσεις στα διεθνή ύδατα για να προκαλέσουν μεγαλύτερη ασφυξία στην Κίνα. “Η απόφαση δίνει αέρα στα πανιά των ΗΠΑ για ό,τι κάνουν εδώ και καιρό”, λέει ο Τίμοθι Χιθ, ειδικός σε ζητήματα Κίνας από το αμερικάνικο ίδρυμα Ραντ.

 

Από την πλευρά της η Κίνα, βλέπει την απόφαση του δικαστηρίου ως πίεση να επιταχύνει τις “κατασκευές” της και να δημιουργήσει περισσότερα τετελεσμένα γεγονότα. Λίγες μέρες πριν την απόφαση, εξελίχθηκαν οι πιο πρόσφατες αερομαχίες μεταξύ κινέζικων και ιαπωνικών αεροσκαφών. Το 1990 ο εξοπλιστικός προϋπολογισμός της Κίνας δεν έφτανε τα 10 δις δολάρια και σήμερα πλησιάζει τα 150 δις. Την ανιούσα έχουν πάρει οι εξοπλισμοί στις περισσότερες χώρες της περιοχής. Η Ιαπωνία ενθαρρύνεται από τις ΗΠΑ να βάλει τέλος στους περιορισμούς (που οι ίδιες οι ΗΠΑ επέβαλαν μετά τον πόλεμο) και να αρχίσει να κινείται πιο δυναμικά.

 

Μια πιθανή σύγκρουση στον Ειρηνικό μπορεί να έχει ανυπολόγιστα αποτελέσματα. Στην περιοχή εμπλέκονται τουλάχιστον τρεις πυρηνικές δυνάμεις. Δίπλα στο άμεσο κόστος σε ανθρώπινες ζωές, ένα πάγωμα του εμπορίου από τη νότια σινική θάλασσα θα προκαλούσε αναταράξεις στην παγκόσμια οικονομία που είναι έτσι κι αλλιώς εύθραυστη. Θα έλεγε κανείς ότι με αυτό το σκεπτικό, κανείς από τους εμπλεκόμενους δεν έχει λογικά συμφέρον από έναν πόλεμο, και έτσι είναι. Όμως οι ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις ποτέ δεν κινήθηκαν με βάση τη λογική και γι’ αυτό ούτε τα διεθνή δικαστήρια, ούτε η καλή θέληση των μεγάλων δυνάμεων δεν είναι εγγύηση για την ειρήνη. Εγγύηση είναι η οργάνωση της μάχης ενάντιά τους.