Οικονομία
4ο Μνημόνιο: Παζαρεύουν πόσο άγριο θα είναι, ενώ η κρίση βαθαίνει

Οι ιταλικές τράπεζες έχουν τα χειρότερα “κόκκινα δάνεια” της Ευρώπης

Με την επίσκεψη δυο "φίλων", του Πιερ Μοσκοβισί, του επιτρόπου Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Μπενουά Κερέ, μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, άνοιξε αυτή η εβδομάδα στην Ελλάδα. Τα καλά λόγια, για την πορεία της αξιολόγησης, την ανάγκη διευθέτησης του χρέους, τις θυσίες του ελληνικού λαού, θα βρίσκονται σε αφθονία. Αλλά εκτός από "τσάι και συμπάθεια" δεν έχουν τίποτα άλλο να προσφέρουν.

Τυπικά η κυβέρνηση δεν έχει εγκαταλείψει ακόμα τον στόχο της ολοκλήρωσης της αξιολόγησης στο Eurogroup της 5ης Δεκέμβρη. Η Βουλή κατακλύζεται αυτές τις μέρες από νομοσχέδια και τροπολογίες που έχουν σαν στόχο να καλύψουν "έγκαιρα" τις απαιτήσεις των δανειστών. Όπως έγραφε η Καθημερινή στην ηλεκτρονική της σελίδα το πρωί της Δευτέρας, "η εθνική αντιπροσωπεία εισέρχεται από σήμερα σε μια περίοδο πυρετωδών διαδικασιών... Η αρχή γίνεται στις 12 το μεσημέρι καθώς σε συνεδρίαση της Επιτροπής Παραγωγής και Εμπορίου εισάγεται προς συζήτηση το σχέδιο νόμου 'για ένα νέο θεσμικό πλαίσιο για την άσκηση οικονομικής δραστηριότητας'... Για τις 3μμ έχει προγραμματιστεί άλλη συνεδρίαση της ίδιας Επιτροπής, αυτή τη φορά για το νομοσχέδιο που προβλέπει 'απλοποίηση των διαδικασιών σύστασης επιχειρήσεων και άρση κανονιστικών εμποδίων στον ανταγωνισμό' ... Για αύριο Τρίτη έχει προγραμματιστεί να συνεδριάσει δύο φορές, πρωί-απόγευμα, η Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων για να ολοκληρώσει τη συζήτηση επί του Προϋπολογισμού... την Πέμπτη πρόκειται να τεθεί προς ψήφιση το σχέδιο νόμου για την 'ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία'..."

Στην πράξη, όμως, οι πιθανότητες να κλείσει η αξιολόγηση μέσα στη φετινή χρονιά έχουν ήδη εξανεμιστεί. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για αυτή την αναβολή. Ο σημαντικότερος είναι η διαφωνία ανάμεσα στο ΔΝΤ και την Ευρωπαϊκή Ένωση σε σχέση με τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους. Η κυβέρνηση του Τσίπρα ήλπιζε σε μια συμφωνία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, όμως, με πρώτο και καλύτερο τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, αρνείται και το "γενναίο" κούρεμα και την υπογραφή οποιασδήποτε συμφωνίας που δεν θα περιλαμβάνει το ΔΝΤ. Το αποτέλεσμα είναι να πιέζεται η κυβέρνηση να σπάσει και άλλες "κόκκινες γραμμές" -να κατεβάσει το αφορολόγητο όριο στις 5000 Ευρώ, για παράδειγμα ή να κόψει και άλλο τις συντάξεις. Το πότε και πού θα καταλήξουν αυτές οι διαπραγματεύσεις είναι αυτή τη στιγμή ακόμα αβέβαιο. Πολιτικά, όμως, η αναβολή της ολοκλήρωσης της αξιολόγησης έχει ήδη βαριές συνέπειες για την κυβέρνηση.

Το τρίτο μνημόνιο λήγει, τυπικά, το 2018. Τα πρωτογενή πλεονάσματα, ακόμα και αν μπορούσαν να φτάσουν το αδιανόητο όριο του 3.5% του ΑΕΠ που έχουν βάλει σαν στόχο οι μνημονιακές προβλέψεις, δεν μπορούν να καλύψουν τις πρόσθετες ανάγκες του δημοσίου -την πληρωμή των τόκων και των δόσεων προς τους δανειστές, δηλαδή. Θεωρητικά, υπάρχουν μόνο δυο τρόποι για να αποφευχθεί μια χρεοκοπία: ο πρώτος είναι η "έξοδος στις αγορές". Ο δεύτερος η "παράταση του προγράμματος".

Όνειρο θερινής νυκτός

Ο πρώτος τρόπος (ο άμεσος δανεισμός από το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα) εξακολουθεί, παρά τα όσα λέει κατά καιρούς η κυβερνητική προπαγάνδα, να μοιάζει με όνειρο θερινής νυκτός. Τα επιτόκια των δεκαετών τίτλων του ελληνικού δημοσίου βρίσκονται κοντά στο 7% και οι ελπίδες ότι θα πέσουν μέσα στον επόμενο χρόνο σε βιώσιμα επίπεδα είναι πρακτικά μηδαμινές. Αυτό σημαίνει ότι ο δεύτερος τρόπος, η παράταση του προγράμματος, είναι στην πραγματικότητα μονόδρομος.

Το τρίτο μνημόνιο, είναι αλήθεια, έχει ήδη προβλέψει τη δυνατότητα αυτής της παράτασης με τη μορφή ενός τετραετούς "μεσοπρόθεσμου προγράμματος-γέφυρα" που θα κάλυπτε τη μεταβατική περίοδο από τη λήξη του μνημονίου μέχρι την "πλήρη έξοδο" της Ελλάδας στις αγορές. Το πρόγραμμα αυτό, όμως, περιλαμβάνει από την αρχή "δεσμευτικά όρια δαπανών" για τα δυο τουλάχιστον πρώτα από τα τέσσερα συνολικά χρόνια της διάρκειάς του. Όπως έγραφε και πάλι η Καθημερινή, "αν η κυβέρνηση καταθέσει μέχρι το τέλος του έτους το Μεσοπρόθεσμο, αυτό θα αφορά την περίοδο 2017-2020 και θα έχει δεσμευτικά όρια δαπανών για το 2017 και το 2018, τις χρονιές που έτσι και αλλιώς... έχει συμφωνήσει τον στόχο του πλεονάσματος... Αν όμως συμφωνηθεί το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα το 2017, τότε τα όρια δαπανών θα τεθούν και στο έτος 2019..."

Η προϋπόθεση για να κατατεθεί το Μεσοπρόθεσμο, όμως, είναι η ολοκλήρωση της αξιολόγησης και η έναρξη των διαπραγματεύσεων για το χρέος. Με απλά λόγια, αν η κυβέρνηση δεν καταφέρει να κλείσει την αξιολόγηση στο Eurogroup της 5ης Δεκέμβρη θα πρέπει στη συνέχεια να υπογράψει από τώρα νέα μέτρα για το 2019. Το πώς ακριβώς θα ονομάζεται αυτός ο νέος "ζουρλομανδίας" λιτότητας καμιά σημασία δεν έχει. Στην ουσία δεν θα είναι παρά ένα ακόμα, το τέταρτο κατά σειρά, μνημόνιο. 

 


 

 

Η κρίση και οι προσπάθειες διαχείρισής της σε βάρος των εργατών και των φτωχών έχουν δημιουργήσει πολιτικά ένα εκρηκτικό τοπίο σε ολόκληρο τον "αναπτυγμένο" κόσμο. 

Το αποτέλεσμα του καλοκαιρινού δημοψηφίσματος στη Βρετανία για την έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν "έκπληξη" για τους περισσότερους αναλυτές, που προσπάθησαν να παρουσιάσουν το Brexit σαν αποτέλεσμα της ξενοφοβίας, του ρατσισμού και της επιρροής της "λαϊκιστικής δεξιάς". Στην πραγματικότητα, όμως, υπάρχει μια λέξη που μπορεί από μόνη της να εξηγήσει την οργή του κόσμου απέναντι στα "πρότζεκτ" των από πάνω: η λέξη λιτότητα. Από το 2008 μέχρι το 2013, σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη, το μέσο εισόδημα στη Βρετανία έκανε βουτιά 9%. Μόνο μια ευρωπαϊκή χώρα έχει να επιδείξει αντίστοιχες "επιδόσεις" μέσα σε αυτή την οκταετία: η Ελλάδα.

Την ερχόμενη Κυριακή γίνονται δυο σημαντικές εκλογικές αναμετρήσεις στην Ευρώπη: οι προεδρικές εκλογές στην Αυστρία και το δημοψήφισμα για τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις στην Ιταλία. Και οι δυο απειλούν να μετατραπούν σε "θύελλες" για τις άρχουσες τάξεις, το Ευρώ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. 

Η Αυστρία κινδυνεύει να έχει από την επόμενη εβδομάδα, για πρώτη φορά ύστερα από το χιτλερικό Anschluss (την προσάρτηση στη Γερμανία) και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο έναν ναζί, τον Νόρμπερτ Χόφερ, στην προεδρία. 

Και η Ιταλία απειλείται να βρεθεί στη δίνη της ακυβερνησίας αν ο πρωθυπουργός Ματέο Ρέντζι, χάσει το δημοψήφισμα και παραιτηθεί (όπως έχει ήδη δηλώσει). Και τα προγνωστικά προβλέπουν μέχρι τώρα επικράτηση του "όχι" την ερχόμενη Κυριακή. Τα τρία βασικά κόμματα της αντιπολίτευσης στην Ιταλία -η ακροδεξιά Λέγκα του Βορρά, το Κίνημα των Πέντε Αστέρων του Πέπε Γκρίλο και η κεντροδεξιά Φόρτσα Ιτάλια του Σίλβιο Μπερλουσκόνι τάσσονται δημόσια ενάντια στο Ευρώ και την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Το πραγματικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ιταλία δεν είναι οι "υπερεξουσίες" της Γερουσίας, που θέλει να ψαλιδίσει το δημοψήφισμα του Ρέντζι. Το πραγματικό πρόβλημα είναι οι τράπεζες. "Αν η τραπεζική κρίση στην Ιταλία δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα", προειδοποιεί το οικονομικό ειδησεογραφικό πρακτορείο Bloomberg "υπάρχουν ανησυχίες ότι μπορεί να εξαπλωθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη". Οκτώ μεγάλες ιταλικές τράπεζες είναι σήμερα "φορτωμένες" με κόκκινα δάνεια συνολικής αξίας 400 δισεκατομμυρίων Ευρώ. Πρόκειται για ένα τρομαχτικό ποσό που αντιστοιχεί στο 23% του ιταλικού ΑΕΠ και στο 40% των κόκκινων δανείων της Ευρωζώνης. 

Οι ιταλικές τράπεζες ούτε έχουν τα κεφάλαια, ούτε μπορούν να τα βρουν από "την αγορά" για να καλύψουν τις τερατώδεις ζημιές που κουβαλάει αυτό το βουνό από τα "μη εξυπηρετούμενα" δάνεια. Στο χρηματιστήριο οι τραπεζικές μετοχές βρίσκονται σε ελεύθερη πτώση. Η Banca Monte dei Paschi di Siena SpA, η τρίτη μεγαλύτερη (και πιο προβληματική από όλες) τράπεζα της Ιταλίας έχει χάσει από το 2008 μέχρι σήμερα το 99% της αξίας της. Το Bloomberg δεν διστάζει να τις χαρακτηρίσει με το πραγματικό τους όνομα: τράπεζες ζόμπι.

Η κυβέρνηση του Ρέντζι προσπάθησε το καλοκαίρι να αξιοποιήσει το Brexit για να παρακάμψει τους Ευρωπαϊκούς κανονισμούς (που απαγορεύουν πλέον τη διάσωση των τραπεζών αν δεν έχει προηγηθεί "κούρεμα" των καταθέσεων, των ομολόγων κλπ) και να ανακεφαλαιοποιήσει τις τράπεζες με δημόσιο χρήμα. Αλλά οι προσπάθειές του σκόνταψαν στη σκληρή στάση της κυβέρνησης της Μέρκελ που φοβάται, λίγους μήνες πριν τις εκλογές στη Γερμανία, μην κατηγορηθεί για "δώρα" απέναντι στους τραπεζίτες -παρόλο που η ίδια η Γερμανία έχει να αντιμετωπίσει τα αντίστοιχα προβλήματα της Deutsche Bank. 

Ο Ρέντζι προσπάθησε στην ουσία να κερδίσει χρόνο: μια μικρή ανακεφαλαιοποίηση τώρα από τις αγορές και μετάθεση του προβλήματος για μετά τις γερμανικές εκλογές. Αλλά η ταχτική του γυρίζει τώρα μπούμερανγκ: η προοπτική της πολιτικής αστάθειας που συνοδεύει το δημοψήφισμα έχει τρομοκρατήσει τους επενδυτές. Οι 8 προβληματικές τράπεζες, γράφει η εφημερίδα Financial Times, κινδυνεύουν με άμεση χρεοκοπία αν επικρατήσει το "όχι".

Οι άρχουσες τάξεις κατάφεραν, με την πολιτική της διαρκούς λιτότητας, να μετατρέψουν την οικονομική κρίση σε πολιτική. Τώρα το τέρας που δημιούργησαν έρχεται να τους εκδικηθεί: η πολιτική κρίση απειλεί να ρίξει την ίδια την οικονομία στα τάρταρα.