Εκατοντάδες άνθρωποι όλων των ηλικιών και αποχρώσεων του χώρου της ευρύτερης αριστεράς συμμετείχαν στο διήμερο διεθνές συνέδριο στην Αίγλη στο Ζάππειο, το περασμένο Σαββατοκύριακο με θέμα «150 χρόνια Μαρξ, Το Κεφάλαιο, στοχασμοί για τον 21ο αιώνα».

Από τη συμμετοχή στο συνέδριο, που διοργάνωσαν το Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ - Παράρτημα Ελλάδας σε συνεργασία με το περιοδικό Θέσεις, με αφορμή την επέτειο των 150 χρόνων από την έκδοση του πρώτου τόμου του Κεφαλαίου του Μαρξ, ήταν φανερό το μεγάλο ενδιαφέρον για την επικαιρότητά του σήμερα. 

Όχι μόνο των «ειδικών», πανεπιστημιακών ή μη, που έδωσαν το παρών, αλλά και «απλών» αγωνιστών της Αριστεράς, εργαζόμενων και νεολαίων που αναζητούν τη δύναμη της ανάλυσης του Μαρξ στην κατανόηση της σκληρής περιόδου των μνημονίων. Φυσικά δεν έλειψαν και οι σύντομες παρουσίες ανθρώπων, που νομίζουν ότι μέσα από το να παρευρεθούν σε ένα συνέδριο για τον Μαρξ και το Κεφάλαιο θα ξεπλύνουν το γεγονός ότι πχ είναι σήμερα υπουργοί σε μια κυβέρνηση που η πολιτική της τσακίζει την εργατική τάξη και τους συνταξιούχους, όπως αυτή της υπουργού Έφης Αχτσιόγλου.  

Πολλά ήταν τα πάνελ και οι πανεπιστημιακοί που μίλησαν τις δύο αυτές μέρες στο Ζάππειο, ανάμεσά τους οι Michael Heinrich, Σπύρος Λαπατσιώρας, Δημήτρης Παπαφωτίου, Δημήτρης Σωτηρόπουλος, Michael Lebowitz, Etienne Balibar, Παναγιώτης Σωτήρης, Marta Harnecker, Soraya Lunardi, Γιάννης Μηλιός, Βασίλης Δρουκόπουλος. 

Η συζήτηση στο διήμερο άνοιξε, ως ένα βαθμό, πάνω σε μια σειρά ζητήματα που έθεσε ο Μαρξ στο Κεφάλαιο, παρά την προφανή δυσκολία του ίδιου του επιστημονικού αντικειμένου αλλά και την (άλλες φορές δικαιολογημένη και άλλες όχι) «υπερ»ακαδημαϊκή προσέγγιση κάποιων εκ των ομιλητών. Βοήθησε σε αυτό και το ότι στο τέλος των εισηγήσεων, υπήρχε η δυνατότητα για κάποιες σύντομες παρεμβάσεις και ερωτήσεις.

Στην συζήτηση που άνοιξε το διήμερο, ο Michael Heinrich, αφιέρωσε ένα κομμάτι της εισήγησής του να εξηγήσει, γιατί σύμφωνα με τη δική του προσέγγιση, ο Μαρξ στο Κεφάλαιο εγκαταλείπει την θεωρία της πτωτικής τάσης του μέσου ποσοστού κέρδους, σαν την αιτία της κρίσης του καπιταλισμού. Σε τοποθέτηση που έγινε από την αίθουσα, αντίθετα αναπτύχθηκε ότι η αύξηση της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου εξακολουθεί μακροπρόθεσμα να οδηγεί στην πτώση του μέσου ποσοστού κέρδους, όπως έχει αναδείξει ο Μάικλ Ρόμπερτς και άλλοι μαρξιστές οικονομολόγοι, μη παρόντες στην αίθουσα.

Εισηγήσεις

Εισηγήσεις όπως αυτή της Marta Harnecker που άνοιξε τη συζήτηση τη δεύτερη μέρα, κατέληγαν ότι η σημερινή εργατική τάξη είναι κατακερματισμένη, μέσα από τις επιτυχίες της νεοφιλελεύθερης στρατηγικής και γι’ αυτό αδύναμη να δώσει επαναστατικές λύσεις στο σήμερα. Σαν εναλλακτική λύση παρουσιάστηκε λίγο-πολύ, η κατάληψη του κράτους από μια προοδευτική κυβέρνηση από τα πάνω αλλά με ένα μαζικό κίνημα που να σχεδιάζει από τα κάτω. Μια πολιτική που βέβαια στην πράξη έχουμε δει αργά ή γρήγορα να χρεοκοπεί. Από την Αργεντινή και τη Βενεζουέλα και συνολικά την Λατινική Αμερική, που ήταν και το θέμα της συγκεκριμένης συζήτησης, μέχρι την Ελλάδα.

Η ανάλυση ότι η σημερινή εργατική τάξη είναι διασπασμένη ήταν κοινό σημείο και στον Michael Lebowitz αλλά και το απόγευμα του Σαββάτου στον Etienne Balibar, ίσως στην πιο μαζική εκδήλωση του διημέρου, με κεντρικό ομιλητή τον ίδιο και σχολιαστή τον Παναγιώτη Σωτήρη. Ο Ετιέν Μπαλιμπάρ, ανάμεσα σε πολλά χαρακτήρισε τον σημερινό καπιταλισμό σαν «απόλυτο», υποστήριξε ότι κατά τη δική του άποψη στο Κεφάλαιο ο Μαρξ έχει εγκαταλείψει την εργατική τάξη, ενώ για το Κεφάλαιο είπε, ότι λίγο-πολύ θα έπρεπε να ξαναγραφτεί σήμερα. 

Ακόμα «κι αν ο Μαρξ είχε εγκαταλείψει την εργατική τάξη στο Κεφάλαιο, η εργατική τάξη δεν εγκατέλειψε τον Μαρξ» ήταν μια από τις χαρακτηριστικές τοποθετήσεις που ακολούθησαν από τα κάτω. Σε άλλη παρέμβαση εύλογα τέθηκε το ερώτημα πώς είναι δυνατόν να μιλάμε για ένα «απόλυτο» καπιταλισμό ακριβώς τη σημερινή εποχή που ταλανίζεται από την κρίση και τις αντιθέσεις, αλλά και το ποια είναι η ελπίδα για μια άλλη κοινωνία αν ο καπιταλισμός έχει ξεπεράσει τις αντιθέσεις του. Ερώτηση έγινε επίσης για το αν σήμερα είναι εφικτός ένας νέος κοινωνικός μετασχηματισμός, αν μπορεί ο καπιταλισμός να ανατραπεί μέσα από επαναστατικές διαδικασίες.

Αυτό που προκαλεί πραγματικά εντύπωση, με αφορμή και το τελευταίο ερώτημα, είναι η ευκολία με την οποία αρκετοί εισηγητές αναφερόμενοι σε αυτό που με μια λέξη θα μπορούσαμε να ονομάσουμε Επανάσταση, μιλούσαν για τις «μεσσιανικές», «τελεολογικές» και άλλες ανησυχίες ενός πρώιμου Μαρξ. Λες και δεν υπήρξε ποτέ στον πλανήτη και στην ιστορία της ανθρωπότητας ο στρατός του Κρόμγουελ στην Αγγλία, η Γαλλική Επανάσταση, οι Μπολσεβίκοι και η Οκτωβριανή Επανάσταση.  

Ο Γιάννης Μηλιός, που άνοιξε το διήμερο με μια ιστορική παρουσίαση των διεθνών αλλά και των ελληνικών εκδόσεων του Κεφαλαίου, ήταν εισηγητής (μαζί με τον Βασίλη Δρουκόπουλο που σχολίαζε) στην τελευταία συζήτηση με θέμα «Ο καπιταλισμός σαν κοινωνικό σύστημα και οι ρίζες του». 

Ενδεικτική της ανάγκης για απαντήσεις σε πολλά από τα ερωτήματα που έμειναν αναπάντητα από τους διοργανωτές και τους καλεσμένους τους ήταν η αυξημένη κίνηση στις πωλήσεις του Μαρξιστικού Βιβλιοπωλείου που ήταν παρών και τις δύο μέρες στο Συνέδριο με τραπεζάκι, κυρίως της «Αποκρυπτογράφησης του Κεφαλαίου» του Άλεξ Καλίνικος. Ενός βιβλίου που παίρνει σαν αφετηρία το γεγονός ότι ο Μαρξ ήταν ένας επαναστάτης που έγραψε «Το Κεφάλαιο» από τη σκοπιά της εργατικής τάξης και με στόχο να βοηθήσει τον αγώνα της να απελευθερωθεί από την τυραννία της κοινωνικής σχέσης που είναι το κεφάλαιο.