• 70 χρόνια από τις καταλήψεις στις ΗΠΑ • 40 χρόνια απ’τη χούντα
• 70 χρόνια Γκράμσι • 90 χρόνια Οκτωβριανή Επανάσταση

Το 2007 σημαδεύεται από μια σειρά επετείους. Συνήθως, οι επέτειοι προκαλούν χασμουρητά και πολλές φορές δικαιολογημένα, όταν τιμούνται περίπου ως «εορτολόγιο» που θυμίζει περισσότερο εκκλησία, κάτι που δεν απέφευγε η παλιά αριστερά. Ομως, η υπενθύμιση αυτών των επετείων από την Εργατική Αλληλεγγύη, έχει στόχο να ανοίξει την συζήτηση για το πώς μπορεί να πάει μπροστά το κίνημά μας σήμερα, αξιοποιώντας κριτικά τις ιδέες και τις εμπειρίες των προηγούμενων γενιών που πάλεψαν για την ανατροπή του καπιταλισμού και μια δίκαιη κοινωνία. Σ’ αυτό το φύλλο, το πρώτο της νέας χρονιάς, κάνουμε μια σύντομη παρουσίαση.

Φλεβάρης 1937: οι καταλήψεις των εργοστασίων στην Αμερική

Στις 11 Φλεβάρη του 1937, η μεγαλύτερη επιχείρηση στον κόσμο η Τζένεραλ Μότορς αναγκάστηκε σε μια ταπεινωτική υποχώρηση. Αναγκάστηκε να αναγνωρίσει το συνδικάτο των εργατών της αυτοκινητοβιομηχανίας, ένα συνδικάτο με μόλις δυο χρονια ζωή, και να υπογράψει το πρώτο «συμβόλαιο» δηλαδή συλλογική σύμβαση μαζί του. Αυτός ο θρίαμβος για τη πλευρά των εργατών ήταν το αποτέλεσμα μια πολυήμερης κατάληψης των εργοστασίων της εταιρείας, που ξεκίνησαν στις 30 Δεκέμβρη του 1936 από το εργοστάσιο αμαξωμάτων στο Φλιντ του Μίσιγκαν.

Η απεργία και οι καταλήψεις στη Τζενεραλ Μότορς ήταν η κορύφωση του μεγαλύτερου κύματος εργατικών αγώνων και πολιτικής ριζοσπαστικοποίησης στην ιστορία της Αμερικής. Μέχρι το τέλος του 1937 περισσότεροι από μισό εκατομμύριο εργάτες και εργάτριες είχαν συμμετέχει σε καταλήψεις απ’ άκρο σ’ άκρο των ΗΠΑ, από τις βιομηχανικές πόλεις του Οχάιο μέχρι το «βαθύ Νότο» στην Αλαμπάμα. Οι απεργοί έφτασαν τα δυο εκατομμύρια. Νέα συνδικάτα γεννήθηκαν και μαζί τους μεγάλωσε η αριστερά: το ΚΚ των ΗΠΑ έφτασε σχεδόν τα 100.000 μέλη εκείνη τη περίοδο.

Αυτό το κίνημα ήταν κομμάτι των επαναστάσεων και των εξεγέρσεων που συγκλόνισαν το κόσμο στη δεκαετία του ’30, όταν ο καπιταλισμός γνώρισε τη μεγαλύτερη κρίση του. Η έκβαση αυτών των αγώνων έκρινε την πορεία της ανθρωπότητας: αν νικούσαν, ο κόσμος δε θα γνώριζε τη φρίκη του φασισμού και του πολέμου. Εχασαν, όχι γιατί οι εργάτες και οι εργάτριες αποδείχτηκαν «λίγοι» αλλά γιατί η αριστερά που ηγήθηκε σε αυτούς τους αγώνες είχε μια καταστροφική πολιτική.

40 χρόνια από τη χούντα της 21ης Απρίλη 1967

Η χούντα των συνταγματαρχών δεν έπεσε από τον ουρανό. Οι Παπαδόπουλοι, οι Μακαρέζοι και οι Πατακοί ήταν γέννημα-θρέμα του μετεμφυλιακού κράτους της δεξιάς που οικοδόμηθηκε μετά την ήττα του κινήματος της Αντίστασης τη δεκαετία του ’40 υπό την επίβλεψη της αμερικάνικης πρεσβείας και της CIA.

Από τα τέλη της δεκαετίας του ’50 το κίνημα των εργαζόμενων και της νεολαίας άρχισε να φουντώνει. Οι αγώνες για τη παιδεία, για τα δημοκρατικά δικαιώματα έβγαζαν στο προσκήνιο μια νέα εργατική τάξη που είχε δημιουργηθεί εκείνα τα «χρυσά χρόνια» της ανάπτυξης του ελληνικού καπιταλισμού. Τα Ιουλιανά του 1965, «οι 100 μέρες που συγκλόνισαν την Ελλάδα», ήταν η κορύφωση αυτής της πορείας. Ηταν ένας από τους «προάγγελους» του κύματος των αγώνων που σάρωσαν την Ευρώπη και όλο το κόσμο τα επόμενα χρόνια και έμεινε γνωστό σαν «Μάης του ‘68».

Για δυο περίπου μήνες, η άρχουσα τάξη δε μπορούσε να κυβερνήσει «κανονικά» όπως ήξερε και ο κόσμος δεν ήθελε πια να κυβερνιέται όπως παλιά. Το κίνημα των Ιουλιανών είχε μια δυναμική πολύ πέρα από τα όρια που έβαζε η ηγεσία του, η ΕΔΑ και η Ενωση Κέντρου. Εβαζε στόχο το Παλάτι, στην ουσία όλο το οικοδόμημα που είχε στήσει η άρχουσα τάξη μετά τον εμφύλιο για να διαιωνίσει την εξουσία της.

Το κίνημα άρχισε να κάμπτεται μετά το ’65. Οι ηγεσίες του είχαν αποθέσει όλες τις ελπίδες τους στις εκλογές του ’67. Ομως, πια στην άρχουσα τάξη ούτε αυτό φαινόταν σίγουρη λύση. Αναζητούσαν μια «ισχυρή εξουσία», μια «σύντομη εκτροπή» που θα επανέφερε την «ηρεμία»: το Παλάτι, ο στρατός, η δεξιά, η CIA. Οι αξιωματικοί που τελικά έκαναν το πραξικόπημα στις 21 Απρίλη ήταν επικεφαλής μιας από τις πολλές συνωμοσίες που εξελισόταν εκείνο το διάστημα.

Η ήττα του 1967 έφερε μια βαθιά κρίση για την αριστερά. Οι αναζητήσεις για τα αίτιά της, αλλά και η επιρροή από τους αγώνες που ξεσπούσαν σε όλο το κόσμο, από τα εργοστάσια και τα πανεπιστήμια της Γαλλίας μέχρι τη Λατινική Αμερική και το Βιετνάμ, γέννησαν μια νέα αριστερά. Την επαναστατική αριστερά που χωρίς αυτή δε θα υπήρχε η εξέγερση του Πολυτεχνείου το Νοέμβρη του 1973.

27 Απρίλη 1937: 70 χρόνια από το θάνατο του Αντόνιο Γκράμσι

Οταν το φασιστικό δικαστήριο καταδίκαζε τον Αντόνιο Γκράμσι σε ισόβια φυλάκιση το 1926, ο εισαγγελέας του Μουσολίνι δήλωσε ότι «πρέπει να σταματήσουμε αυτόν τον εγκέφαλο να λειτουργεί για είκοσι χρόνια». Δε τα κατάφεραν, αλλά δέκα χρόνια μετά ο Γκράμσι πέθανε από την αρρώστεια και τις κακουχίες της φυλάκισης από τους φασίστες.

Ο Γκράμσι είναι ο επαναστάτης που «μετέφρασε» τη λέξη «σοβιέτ» για το εργατικό κίνημα της Δύσης. Παιδί μιας φτωχής οικογένειας από τη Σαρδηνία βρέθηκε στο Τορίνο για να σπουδάσει. Εκεί έγινε σοσιαλιστής σε μια πόλη που το εργατικό κίνημα με κέντρο την αυτοκινητοβιομηχανία και τη βαριά βιομηχανία έκανε άλματα στη διάρκεια του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου.

Το 1919 μαζί με μερικούς συντρόφους του της αριστεράς του Σοσιαλιστικού Κόμματος ίδρυσε μια εφημερίδα, το L’ Ordine Nuovo (Νέα Τάξη). Σύντομα, αυτή η εφημερίδα έγινε η «φωνή» μιας νέας μορφής οργάνωσης που είχε κερδίσει τη καρδιά των εργατών του Τορίνο: των εργοστασιακών συμβουλίων –οργάνων μάχης που συσπείρωναν όλους τους εργάτες συνδικαλισμένους και ασυνδικάλιστους, ειδικευμένους και ανειδίκευτους. Αυτά τα εργοστασιακά συμβούλια βρέθηκαν στο κέντρο των επαναστατικών αγώνων της περιόδου στην Ιταλία, της «κόκκινης διετίας». Ηταν οργανώσεις μάχης για τους αγώνες που έδινε η εργατική τάξη αλλά και το πρόπλασμα της νέας εξουσίας της, όπως τα σοβιέτ των εργατών στη Ρωσία το 1917. 

Ο Γκράμσι συνέχισε τη δράση του και μετά την ήττα της «κόκκινης διετίας» και την άνοδο του φασισμού στην εξουσία. Ηταν από τους ιδρυτές του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ιταλίας και γραμματέας του από το 1924 μέχρι το 1926 όταν φυλακίστηκε. Οι εμπειρίες αυτών των χρόνων είναι το υπόβαθρο της κληρονομιάς που άφησε με το θάνατό του ο Γκράμσι, των «Τετραδίων της Φυλακής». Παρά το γεγονός ότι τις επόμενες δεκαετίας διάφορα ρεφορμιστικά ρεύματα διεκδίκησαν τον Γκράμσι για λογαριασμό τους, η αλήθεια είναι ότι μέχρι το τέλος του έμεινε πιστός στη στρατηγική του επαναστατικού δρόμου για το σοσιαλισμό. Μας έχει αφήσει μια κληρονομιά πολύτιμη για να συνεχίσουμε αυτό το δρόμο σήμερα.

90 χρόνια από τη Ρώσικη Επανάσταση του 1917

Στις αρχές της δεκαετίας του ’90, όταν τα καθεστώτα του ανατολικού μπλοκ κατέρρεαν το ένα μετά το άλλο, οι υποστηρικτές της «ελεύθερης αγοράς» κήρυξαν το «τέλος» του σοσιαλισμού –του «πειράματος του 1917». Πολλοί στην αριστερά συμφώνησαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Πόσο έχουν αλλάξει τα πράγματα από τότε! Σήμερα, στη Βενεζουέλα ο Τσάβες μιλάει για τον «Σοσιαλισμό του 21ου αιώνα» και εκατομμύρια άνθρωποι, όχι μόνο στην Λατινική Αμερική, παίρνουν θάρρος και ελπίδα από αυτό. 

Οταν τον Οκτώβρη του 1917 νίκησε η επανάσταση, ο αντίκτυπος ακούστηκε σε όλο το κόσμο. Βρισκόμαστε στη μέση της μεγαλύτερης σφαγής που είχε γνωρίσει μέχρι τότε η ανθρωπότητα, του Α’ Παγκόσμιου Πόλεμου, και τα νέα ότι οι εργάτες της Ρωσίας ανέτρεψαν ένα καταπιεστικό καθεστώς αιώνων, σταμάτησαν να πολεμάνε και ξεκίνησαν να χτίζουν μια νέα κοινωνία ηλέκτρισε εκατομμύρια ανθρώπους. Από τις «μητροπόλεις» του καπιταλισμού, τα εργοστάσια και τα χαρακώματα της Ευρώπης και της Αμερικής, μέχρι τις αποικίες στην Ασία και την Αφρική.

Οι «δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο» ήταν έργο μιας τάξης που συνειδητά επέλεξε το δρόμο της συνολικής σύγκρουσης με το σύστημα. Αλλά αυτό δε θα ήταν δυνατό αν μέσα στη πορεία των αγώνων της δε παρέμβαινε ένα επαναστατικό κόμμα, το κόμμα των μπολσεβίκων του Λένιν και του Τρότσκι. Χωρίς αυτό το κόμμα να επιχειρηματολογεί μέσα στο κίνημα για το πώς θα πάνε τα πράγματα μπροστά, η επανάσταση δε θα έφτανε ποτέ στη νίκη του Οκτώβρη.

Για λίγα χρόνια, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’20, όταν ξεκίνησε η σταλινική αντεπανάσταση, οι εργάτες της Ρωσίας, μιας καθυστερημένης χώρας, έδωσαν πρωτόγνωρα δείγματα γραφής για το πώς θα είναι μια κοινωνία απαλλαγμένη από την καταπίεση και την εκμετάλλευση.